Odcinki układu pokarmowego
- jama ustna
- gardło
- przełyk
- żołądek
- jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte, dochodzi wątroba i trzustka)
- jelito grube (jelito ślepe – kątnica, okrężnica (wstępująca, poprzeczna, zstępująca, esowata), odbytnica)
Jama ustna
Zęby
Człowiek ma dwa garnitury zębów:
Mleczne = 20 Stałe = 32
212 212 3212 2123
212 212 3212 2123
Pierwszym zębem stałym jest szóstka. Ząb składa się z korony, szyjki, korzenia. Korona jest twarda, barwy mlecznobiałej, zabarwienie i twardość zawdzięcza szkliwu. Wnętrze korony zajmuje komora zęba, która przechodzi w kanał korzenia kończący się otworem szczytowym. Komorę zęba i kanał wypełnia miazga zębowa. Korzeń zęba jest połączony z zębodołem za pomocą silnej błony łączno tkankowej – Osetna
Język
Język to wał mięśniowy na którym umieszczone są kubki smakowe
smaki od czubka języka: słony słodki kwaśny gorzki
Ślinianki
Ślinianki to gruczoły ślinowe: przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe. Ślinianki produkują ok. 1-1,5 litra śliny. Ślina jest płynem wodo jasnym. Ślina ma odczyn obojętny.
Składniki śliny:
- woda 95,5%;
- niewielka ilość białka;
- enzym trawiący węglowodany (amylaza ślinowa – ptialina);
- lizozym.
Rola śliny:
- zmiękcza i zwilża pokarm w czasie połykania
- pokrywa kęs pokarmu śluzem, w celu zmniejszenia tarcia
- bierze udział w rozpuszczaniu suchych składników pokarmowych, które tylko w roztworze mogą się pobudzić
- bierze udział we wstępnym trawieniu węglowodanów
- współdziała w utrzymywaniu odpowiedniej ilości wody w ustroju
Gardło
Wspólny odcinek z ukł. Oddechowym. Znajduje się w nim nagłośnia – chrząstka krtani zamyka dojście do dróg oddechowych w momencie połykania pokarmu
Przełyk
Najwęższa część układu pokarmowego (20-25cm). Ścianki przełyku zbudowane są z tkanki mięśniowej gładkiej
Żołądek
Lekko wypełniony ma kształt haka. Ścianki żołądka produkują sok żołądkowy, który jest płynem bezbarwnym wodo jasnym, o charakterystycznym zapachu i odczynie silnie kwaśnym. Ilość wydzielanego soku żołądkowego na dobę to 1,5-2,5 litra (zależy od spożywanego pokarmu).
Skład soku żołądkowego:
- kwas solny
- sole mineralne (KCl, NaCl)
- niewielka ilość białka
- enzymy trawienne:
- pepsyna – wydzielana jest w postaci nieczynnej pepsynogenu, który pod wpływem kwasu solnego zmienia się w pepsynę. Pepsyna powoduje rozpad hydrolityczny białek.
- chymolaza – (podpuszczka) – trawi tylko rozpuszczalne białko mleka - kazeinę. Najwięcej podpuszczki zawierają ścianki żołądka noworodka.
- lipaza żołądkowa – działa na tłuszcze które nachodzą do żołądka w postaci zemulgowanej
Rola kwasu solnego:
- aktywuje pepsynogen
- wytwarza środowisko kwaśne
- działa jako środek antyseptyczny zabijając liczne drobnoustroje
- bierze udział w regulacji i zamykania odźwiernika
-powoduje pęcznienie włókien białkowych które w tym stanie łatwiej ulegają pepsynie
Jelito Cienkie:
Podzielone jest na odcinki:
- dwunastnica – pierwszy odcinek jelita cienkiego (25cm). Do dwunastnicy uchodzą przewody wątroby i trzustki
- jelito czcze
- jelito kręte
Wątroba:
Największy gruczoł, waga ok. 1,5kg. Jest silnie ukrwiona i ma barwę czerwono-brunatną. Mąż wątroby jest kruchy toteż przy upadkach lub urazach, wątroba może pękać. Jest miękka, lekko sprężysta. Ma budowę zrazikową. Jest centralnym narządem przemiany węglowodanów, cukrów i tłuszczy. Ma dwa płaty
Rola wątroby:
- produkuje żółć która jest gromadzona w woreczku żółciowym
- bierze udział w przemianie glukozy na glikogen
- reguluje poziom aminokwasów we krwi
- odgrywa przemianę aminokwasów na mocznik i glukozę. Mocznik zostaje wydalony przez nerki jako odpadowy produkt przemiany materii
- reguluje gospodarkę żelaza i miedzi
- wytwarza heparynę – substancje zapobiegającej krzepnięciu krwi
- wytwarza białka osocza, fibrynogen i potrabię – enzym biorący udział w krzepnięciu krwi
- pełni role odtruwającą
- bierze udział w tworzeniu i niszczeniu krwinek czerwonych
Trzustka:
Ma budowę zrazikowa, jest gruczołem wydzielania podwójnego tz. Produkuje hormony (insulinę i glikogen) oraz sok trzustkowy (1200ml/dobę). Odczyn soku trzustkowego jest zasadowy.
W skład soku wchodzą trzy grupy enzymów:
- proteolityczne (trypsyna, erepsyna) – trypsyna produkowana jset w postaci nieczynnej – trypsyno genu który pod wpływem swoistego enzymu soku jelitowego – enterokinezy przekształca się w trypsynę, które trawią białka do aminokwasów
- amylolityczne –amylaza trzustkowa rozkłada wielocukry do maltozy ta zaś pod wpływem swoistego enzymu maltozy zawartej w soku jelitowym ulega przemianie na glukozę
- lipolityczne – lipaza trzustkowa rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe
Sok trzustkowy wydzielany jest 3-5 min po spożyciu pokarmu i trwa 6-14 h. Istnieją dwa hormony pobudzające trzustkę do wydzielania soków trawiennych: sekretyna i pankreozymina
Jelito Grube:
Długość 1,30-1,50 m. Składa się z odcinków:
- jelito ślepe (kątnica) – wyrostek robaczkowy jest uchyłkiem jelita ślepego. Jest narządem szczątkowym
- okrężnica: wstępująca; poprzeczna; zstępująca; esowata
- odbytnica
W jelicie grubym następuje resorpcja wody i formowanie kału. Proces wydalania kału – defekacja, ośrodek defekacji znajduje się w rdzeniu kręgowym
Składniki pokarmowe:
Białko – dostarczone do organizmu jako składnik budulcowy, są pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Niedobór białka lub aminokwasów prowadzi do zahamowania wzrostu i rozwoju oraz zmniejsza odporność na choroby
Tłuszcze – najbardziej wydajne źródło energii zbyt duża ilość tłuszczu w diecie prowadzi do otyłości, zwiększa ryzyko chorób serca i nowotworów
Węglowodany – źródłem węglowodanów są głównie pokarmy pochodzenia roślinnego. Ważnym do prawidłowej diety jest celuloza (błonnik)
Witaminy – dzielimy je na rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) i nierozpuszczalne w tłuszczach
Dieta zrównoważona to taka która dostarcza wszystkich potrzebnych składników odżywczych w ilości dostosowanej do wieku, płci, kondycji fizycznej i rodzaju wykonywanej pracy
Wskażnik masy ciała -
Zasady prawidłowego żywienia:
- urozmaicenie
- uregulowanie
- umiar
- utrzymywanie stałej wagi
- unikanie: tłuszczów zwierzęcych, nadmiaru cukrów prostych i niedoboru wielocukrów, nadmiernej ilości soli, żywności bardzo przetworzonej, alkoholu i uzywek
- uważne kupowanie
