Interpretacja wiersza Jana Kochanowskiego pt. „Pieśń o spustoszeniu Podola”.

Jan Kochanowski od początków swojej twórczości wykazywał się wielkim patriotyzmem oraz obywatelskim zaangażowaniem w sprawy państwa.

„Pieśń o spustoszeniu Podola” została napisana ok. roku 1575 roku, opowiada o skutkach najazdu tatarskiego na Polskę, oraz o wielkich spustoszeniach, jakie po sobie zostawił, „…Polaku! Ziemia spustoszona Podolska leży…”, według kroniki Bielskiego Tatarzy zagarnęli wówczas ponad pięćdziesiąt tysięcy jeńców.

Pieśń jest w pewnym sensie apelem, nawołującym ludzi do patriotyzmu, nakłania ich do walki - walki w imię Ojczyzny, walki o religię oraz o honor. Sam autor walczy z ludzką ignorancją, niemocą poezją i apelami, nawołuje jednak, aby ludzie, w których nie ma dosyć odwagi, aby sami poszli walczyć - poświęcili swój własny majątek i opłacili wojsko, dbając o własne zdrowie i życie. Znając jednocześnie ważne cechy dumy Polaków – szlachetność oraz cnota rycerska: „Skujmy talerze na talary, skujmy, A żołnierzowi pieniądze gotujmy! Inszy to darmo po drogach miotali, A my nie damy, bychmy w cale trwali? Dajmy; a naprzód dajmy! Sami siebie Ku gwałtowniejszej chowajmy potrzebie”. Kochanowski ukazuje również hańbę Polaków - pisze, że pozwolili się zawojować narodowi, który nie potrafi budować miast i mieszka w namiotach. Podmiot liryczny oskarża Turków o napaść na Polskę, podczas gdy była ona pozbawiona króla. Określa Polaków mianem owiec, które porzucił pasterz. „Że ani pasterz nad owcami chodzi, Ani ostrożnych psów za sobą wodzi”.

Całość została ironicznie spointowana przez Kochanowskiego słowami „Cieszy mię ten rym:<Polak mżdr po szkodzie>; Lecz jeśli prawda i z tego nas zbodzie, Nowąprzypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą i po szkodzie głupi.”

Dla wzmocnienia efektywności owego apelu autor często wykorzystuje epitety „łup żałosny”, „Połaniec sprosny”, „Córy szlacheckie”, „Zbójce (nieczyste)”. Jednakowoż dla umocnienia treści oraz chęci dosadnego dotarcia do adresata autor często używa powtórzeń w formie wołacza „Polaku” i „Lachu”. Środki stylistyczne zostały tak precyzyjnie dobrane, żeby mogły oddziałowywać na emocje Polaków.

W ostatniej części pieśni występuje sentencja, w której podmiot liryczny pisze w pierwszej osobie, jakoby swoje myśli przelewał na papier. Autor pisze wyłącznie o własnych odczuciach.

Doba odrodzenia wyzwoliła w Kochanowskim osobiste, indywidualne poglądy, umiejętność i odwagę do wyrażania własnych uczuć i myśli. Jednak jego argumenty są oparte na przemyśleniach oraz doświadczeniu.