Pod koniec XIX w. największe znaczenie zdobyły dwie kwestie społeczne: robotnicza i narodowa. W 1864 r. Utworzono Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotnicze (I Międzynarodówka). Początek jego istnienia zdominowany był przez rywalizacje między marksistami a anarchistami, z których zwycięsko wyszli marksiści. Gdy upadła Komuna Paryska władze I Międzynarodówki zostały przeniesione z Londynu do Stanów Zjednoczonych. W 1876 r. rozwiązano ją z powodu trudności organizacyjnych. Znaczenie I Międzynarodówki polegało na wypracowaniu i upowszechnianiu ideologii socjalistycznej.
Anarchiści byli przeciwnikami państwa, które traktowali jako zagrożenie dla wolności. Gdy marksiści chcieli podporządkować sobie państwo, anarchiści chcieli je zniszczyć. Pośród anarchistów byli zwolennicy terroru indywidualnego, przeprowadzających zamachy na przywódców państwowych. Anarchosyndykaliści działali w sposób pokojowy, rozwijali oni działalność rewolucyjną z pomocą związków zawodowych.
II Międzynarodówka powstała w Paryżu w 1889 r., była to federacja niezależnych od siebie partii socjalistycznych. Większość z nich uważała marksizm za swoją ideologię. Kongres założycielski II międzynarodówki ustanowił 1 maja międzynarodowym świętem klasy roboczej. Najsilniejszą jej partią stała się Socjalistyczna Partia Niemiec (SPD). Przed I wojną światową ta partia miała milion członków, którzy płacili składki i byli podporządkowani dyscyplinie partyjnej.
Partie socjalistyczne miały często charakter antyreligijny lub antyklerykalny. Występując przeciwko socjalistą kościoły katolicki i niektóre protestanckie, zaczęły tworzyć stowarzyszenia robotnicze i w ten sposób zrodził się ruch zwany chrześcijańską demokracją. Papież Leon XIII w 1891 r. zapoczątkował katolicki ruch społeczno-polityczny zwany chrześcijańską demokracją i ogłosił encyklikę Rerum novarum (pierwszy dokument formułujący społeczną naukę kościoła).
Zwolennicy nacjonalizmu głosili iż wszyscy członkowie danego narodu powinni zamieszkiwać własne, suwerenne państwo narodowe. Rozbieżność głoszonych teorii zjawiska nacjonalizmu wiązało się z cywilizacyjnym procesem ujednolicenia kulturowego, będącego rezultatem powszechnego i przymusowego szkolnictwa.
W trakcie ujednolicania kulturowego rosła wrogość wobec Żydów. Powstawały nowe kręgi oparte na tezie o nierówności ras ludzkich, często uznający prawo do panowania jednej rasy nad innymi.
Ideologowie, których głosiciele skoncentrowali się na zagadnieniach czy bliższa ludziom okaże się idea narodowa czy walka klas. W 1914 r. wybuch I wojny światowej pokazał zwycięstwo kwestii narodowej, lecz w 1917 r. wraz z rewolucją bolszewicką w Rosji zwyciężyła zasada klasowa.
Czas czytania: 2 minuty
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.