Przykłady budowli z elementami architektury starożytnej

+ Bazylika św. Piotra w Rzymie
Architektami tej budowli są : Donato Bramante, Rafael, Fra Gioconda da Verona, Giuliano da Sangallo, Michał Anioł, Carlo Moderna, G. L. Bernini.
Według projektu Bramante bazylikę wybudowano na planie równoramiennego krzyża greckiego z potężną kopułą nad środkiem i małymi kopułami nad czterema ramionami.
Bazylika rozciąga się na 190 m w głąb a jej kopuła ma rozpiętość 42 m
Na środku placu stoi pochodzący z Egiptu 25-metrowy obelisk. Nad wejściem znajduje się sala połączona z pałacem papieskim. Z środkowego balkonu tej sali nowowybrany papież udziela błogosławieństwa Urbi et Orbi - Miastu i Światu. Fasadę wieńczą rzeźby przedstawiające 12 apostołów wraz z ustawioną w części centralnej, figurą Chrystusa. Na sklepieniu przedsionka, w środkowej części, umieszczono mozaikę Giotto Navicella pochodzącą z pierwszej bazyliki. Mozaika przedstawia Chrystusa ratującego łódź apostołów na wzburzonym morzu. Z przedsionka do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi, z których środkowe ozdobione płaskorzeźbami z scenami z życia i śmierci św. Piotra zostały wykonane na polecenie Eugeniusza IV, w XV wieku przez Filarete do pierwszej bazyliki. Przed bazyliką wytyczono owalny Plac św. Piotra. Otacza go portyk Berniniego zbudowany w latach 1656-1667. Olbrzymia, czterorzędowa kolumnada zwieńczona jest attyką, na której ustawiono posągi 140 świętych.

+ Belweder w Warszawie
W budowli tej portyk jest w wielkim porządku biegnący przez dwie kondygnacje, aż po dach. Rzeźba wykonywana na tympanonach i portykach, forma spokojna, zrównoważona, zamknięta, linie konturu płynne i miękkie, ukazywanie postaci piękne i szlachetne, upiększane rysy postaci nie wyrażały żadnych uczuć.

+ Pałacyk Królikarnia w Warszawie
Budowla założona jest na planie kwadratu, piętrowa, o wysokim przyziemiu zawierającym sutereny, zwieńczona bębnem z kopułą. Elewacja zachodnia jest siedmioosiowa zaś pozostałe pięcioosiowe. Fasadę zachodnią zdobi portyk o głębokim podcieniu, wsparty na czterech kamiennych kolumnach jońskich, zamknięty trójkątnym frontonem wypełnionym dwoma tarczami, hełmem, globusem, lirą, paletą malarską, zwojami papieru, księgą i maską ludzką.
Trzy inne przyścienne portyki pozostałych elewacji zamarkowane są płytkimi ryzalitami, pilastrami jońskimi i trójkątnymi frontonami. Fronton ryzalitu wschodniego posiada dekorację symbolizującą wodę. Tympanon północny zdobią motywy symbolizujące myślistwo. Naroża budynku oraz kondygnacja przyziemia są boniowane. W elewacji, charakterystyczne dla Merliniego są grubo modelowane konsole, podtrzymujące gzymsy okienne. Bęben kopuły ozdobiony jest stiukowym fryzem przedstawiającym orły połączone girlandami. Kopuła zwieńczona została elementem dekoracyjnym o kształcie karczocha, który pierwotnie był złocony. Bogato dekorowane są ściany przedsionka, gdzie przestrzenie parapetowe otworów pierwszego pietra ozdobiono okrągłymi, ujętymi w rogi obfitości medalionami z ludzkimi twarzami. Ponad wejściem głównym umieszczony został orzeł o rozpostartych skrzydłach. Pierwotnie trzymał on w łapach rulon z łacińskim wersetem: \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"Pro ratione voluntas\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" (tłum. w stosunku do zamiaru). Do portyku prowadzą kamienne schody z występami po bokach, na których niegdyś ustawione były skrzydlate syreny, a jeszcze później, kute w żelazie latarnie.

+ Petit Trianon w Wersalu (Francja)
Architektami tej budowli są: Andr Le Notre, Louis Le Vau, Jules Hardouin-Mansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte oraz Ange-Janques Bagriel.
Pałac składa się z ryzalitowego korpusu głównego i wydłużonych skrzydeł bocznych. Od strony frontowej znajdują się trzy kolejne dziedzińce obramowane skrzydłami pałacu: Cour des Ministres, Cour Royale i Cour de Marbre. Imponujące są rozmiary samego pałacu: elewacja ogrodowa ma 640 m. długości, a jej środek stanowi Sala Zwierciadlana o wymiarach: 72 m. długości, 10 m. szerokości i 13 m. wysokości. Naprzeciw 17 okien wychodzących na ogrody zawieszone są olbrzymie lustra. Regularne rozmieszczenie 4 pilastrów (płaskie filary przylegające do ściany) zakończonych korynckimi kapitelami, świetna proporcja, prostota, umiar w dekoracji – prócz pilastrów tylko balustrada zakrywająca dach.

+ Świątynia Sybilli w Puławach
Najciekawszą budowlą znajdującą się w parku krajobrazowym, jest Świątynia Sybilli, wybudowana w latach 1798–1801 według projektu Aignera na wzór antycznej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem. Ma kształt rotundy otoczonej korynckimi kolumnami. Wieńczy ją kopuła z okrągłym świetlikiem na szczycie, zdobiona od wewnątrz kasetonami. Dwa kamienne lwy przed głównym wejściem to prezent od cara Rosji Aleksandra I z okazji jego pobytu w Puławach w 1805 r.

+ Kościół św. Magdaleny w Paryżu
Budynek zaprojektowany został przez Pierra Winion`a. Usytuowany jest w osi reprezentacyjnej ulicy Royale, zamykając perspektywę placu Concorde, stąd też nie jest orientowany na wschód, jak większość kościołów Paryża. Do świątyni prowadzą monumentalne schody, ozdobione żywymi kwiatami. Kościół otoczony jest 52-oma korynckimi kolumnami o wysokości prawie 20 m, nad portykiem spoczywa rzeźbiony fryz z napisem D.O.M. Sub Invoc. S.M. Magdalenae, a wyżej – trójkątny fronton z rzeźbą Hectora Lemaire’a z 1828 r., przedstawiającą rozgrzeszenie św. Marii Magdaleny na Sądzie Ostatecznym. Drzwi z brązu ozdobione są płaskorzeźbami Henri de Triquetiego “Dziesięcioro przykazań”. Wnętrze jednonawowe, o stylistyce neoklasycznej, w ołtarzu głównym “Wniebowzięcie Marii Magdaleny” z lat 1834-40, autorstwa Carla Marochettiego.

+ Kaplica zygmuntowska na Wawelu w Krakowie
Architekt: Bartłomiej Berrecci (Bartolomeo Berrecci).
Dolna część ma kształt sześcianu, na nim spoczywa bęben (z zewnątrz ośmioboczny, wewnątrz okrągły), wspierający półkulistą kopułę zwieńczoną latarnią. Dach kopuły pokrywają złocone płytki z miedzi. Wewnątrz każda ze ścian ma taki sam trójosiowy układ, powtarzający motyw rzymskiego łuku triumfalnego: duża półkolista wnęka pośrodku, po bokach nisze z posągami świętych, nad którymi znajdują się płaskorzeźbione tonda z przedstawieniami ewangelistów oraz Dawida i Salomona. Podziały architektoniczne są zaznaczone pilastrami ustawionymi na wysokim cokole i wspierającymi wydatny gzyms. Projekt kaplicy jest samodzielnym dziełem Berrecciego, nie ma dokładnych odpowiedników we Włoszech. Najbliższej analogii dostarcza jeden z rysunków Leonarda da Vinci.

+ Villa Rotonda Rotunda Vicenzy
Architekt: Albertini Andrea Palladio (Andrea di Pietro).
W geometryczny środek kwadratu murów zewnętrznych Palladio wpisał mniejszy kwadrat. W niego z kolei okrągły salon, przylegający do wewnętrznego kwadratu. Do ścian zewnętrznych dostawił ze wszystkich stron portyki z kolumnami o jońskich kapitelach, wspierających tympanony. Symetria została posunięta tak daleko, że z każdej strony mamy identyczny portyk kolumnowy. Całość idealnie wyważona na obu osiach. Wnętrze dekorowane stiukami i freskami. Ukoronowana jest kopułą.