Analiza i interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta "Potęga smaku" (konspekt)

I. Zbigniew Herbert

- spóźniony debiut "pokolenia 56", przeciwnik socrealizmu, przedstawiciel neoklasycyzmu w literaturze
- wiele jego utworów wyrażało niechęć do systemu totalitarnego przez co podlegały
cenzurze

II. Analiza i interpretacja wiersza "Potęga smaku"

1. Cechy typowe dla stylu Z. Herberta w wierszu
- wiersz wolny: brak znaków interpunkcyjnych, dowolność rozłączania zdań, brak rymów
- odwołania do mitologii (np. Aurora) i historii (np. leninowskiej kurtce)
- połączenie prostoty języka z intelektualnym dyskursem
- głoszenie konieczności przyjęcia "postawy wyprostowanej" ("Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu | książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie")
- obiektywizacja własnych wypowiedzi, brak wyrażania uczuć, wypowiedzi są w tonacji spokojnej – klasyczny umiar)
- postawa oporu przeciw przemocy
- ironia

2. Tytułowa "potęga smaku":
- potęga smaku jest metafora moralności, umiejętności rozpoznania dobra od zła
- smak w wierszu tworzą włókna duszy i chrząstki sumienia co oznacza, że aby odnaleźć słuszne wartości moralne należy posłużyć się sumieniem i uczuciem, które jest w naszej duszy

3. Podmiot liryczny
- 1- osobowy
- zbiorowy
- możemy przypuszczać, że Herbert utożsamia się z podmiotem lirycznym
- sugeruje przyjęcie postawy patriotycznej takiej, jaką przyjął on sam ("nasza odmowa, niezgoda i upór")
- sugeruje, że lepsza jest śmierć niż uleganie władzy totalitarnej (ostatnia strofa)
- nie jest pewny tego, że nie uległby władzy totalitarnej gdyby był lepiej kuszony (biblijny motyw kuszenia)
- ostrzega nas, abyśmy nie zaniedbywali estetyki, która wiąże się z etyką, gdyż ta pomoże nam odróżnić dobro (piękno) od zła (brzydota)
- czuje się dumny z wyboru jakiego dokonał "książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie"- ma poczucie wyższości nad prymitywną władzą
- zachęca odbiorcę do dokonania takiego samego wyboru, jakiego on dokonał, gdyż do tego nie potrzeba wielkiego charakteru i odwagi, nie trzeba być kimś wielkim, wystarczy "odrobina odwagi"

4. Przedstawiony obraz świata
- komunistyczną Polskę określa jako piekło, mokry dół, barak morderców
- całe zło było jednak zatajnione przez władze i określone mianem pałacu sprawiedliwości
- działaczy partii bolszewickiej Herbert uważa za Mefisto, czyli szatana, niepojęte zło pod dowództwem Lenina
- w świecie przedstawionym przez Herberta rządzi brzydota i okrucieństwo
- w tym okrutnym świecie, nawet "wnuczęta Aurory", bogini jutrzenki są szkaradne, zależne od władzy bezwzględnego Mefisto
- świat jaki przedstawia jest prymitywny głównie przez propagandę

5. Propaganda
- retoryka, czyli umiejętność dobrego i rzetelnego przekonywania słuchaczy była "nazbyt parciana", czyli pusta, nie poparta argumentami, zakłamana, była to zwykła propaganda
- Herbert wtrąca w nawiasie- parenteza, że słynny filozof i mówca rzymski Marek Tulliusz - Cyceron, obracał się w grobie słysząc retorykę tak niskiej wartości
- władze komunistyczne posługują się prostym przekazem, stosują niepodważalne hasła i banalne pojęcia ("łańcuchy tautologii parę pojęć jak cepy")
- władze komunistyczne są absolutnie pewne swoich ideologii, "brak koniunktiwu", czyli trybu przypuszczającego, mowa jest tu także o spłycaniu problemów i upraszczaniu obrazu świata

6. Przekaz
- wiersz ma na celu uświadomić odbiorcy możliwość dokonania dobrego wyboru
- poucza jak ważne są wartości moralne, estetyka i posiadanie własnych ideologii
- skłania odbiorcę do tego, aby nie pozostawał bierny
- pokazuje przykład ludzi (podmiot liryczny), którzy nie ulegli władzy totalitarnej i mimo, że ryzykowali to przeżyli (wskazuje na to czas przeszły w wierszu)

III. Wnioski

- wiersz "Potęga smaku" jest stale aktualny i można go odwołać również do dzisiejszych czasów
- mimo wielu przeciwności, warto czasem przyjąć postawę czynną i zgodną z własnymi ideami i patriotyzmem