Wartości, które decydują o sensie ludzkiego życia. Rozważ temat, odwołując się do załączonego fragmentu i całej powieści „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojeskiego

„Zbrodnia i kara” to powieść epoki pozytywizmu Fiodora Dostojewskiego. Jest to powieść psychologiczna,czyli utwór, w którym zostały ukazane psychika i wnętrze postaci. Narrator koncentruje swoja uwagę na przeżyciach, doznaniach i odczuciach bohatera. Ponadto „Zbrodnie i karę” uznać można za powieść polifoniczną, czyli wielogłosową, w której narrator nie poddaje ocenie zachowań bohaterów, ogranicza się jedynie do konfrontacji ich stanowisk. Powoduje to,że książka jest bardziej interesująca, czytelnik ogarnia różnorodne opinie, często sprzeczne. Co więcej, w tym dziele beletrystycznym, nie jest ważne ukaranie winnego, ale walka dobra ze złem, jaką toczy bohater w swoim wnętrzu.
Głównymi bohaterami tej powieści są Rodion Roskolnikow i Sonia Marmieładow. On to młody student prawa, który pochodzi z bardzo biednej rodziny. Aby móc studiować jego matka wyrzekała się prawie wszystkiego. Chciała nawet wydać siostrę Rodiona za nieuczciwego Łużyna. Chcą odciążyć rodzinę, postanowił w imię swojego artykułu o ludziach zwykłych i niezwykłych zabić starą, bogatą lichwiarkę. Sam siebie uważał za człowieka niezwykłego i sądził, że on może się tej zbrodni dopuścić, gdyż działa w dobrej sprawie- zabiera nieuczciwym a daje biednym i potrzebującym. Mimo drobiazgowych przygotowań ofiarą padła jeszcze siostra lichwiarki. Po zabójstwach Rodion z pozoru bezduszny, okazał się wrażliwy na krzywdę ludzką. Jego psychika i sumienie nie dawały mu normalnie żyć. Tracił przytomność i popadał w dziwne sny, dzięki którym czytelnik dokładnie poznawał jego umysł. Początkowo sam nie chciał się przed sobą przyznać, jak bardzo ta zbrodnia na niego wpłynęła, nie chciał też dopuścić do siebie prawdy o motywach morderstwa. Sonia, zaś to z goła przeciwieństwo Roskolnikowa. Dziewczyna niewinna i czysta duchowo, choć pracująca jako prostytutka. Zmusiła ją do tego sytuacja życiowa, jej ojciec alkoholik poślubił wdowę z trójką dzieci. Głęboko wierzy i mimo cierpienia, jakiego doznała nigdy w Boga nie zwątpiła. Uznawała,że cierpienie jest częścią życia, dzięki któremu uczymy się doceniać drobne rzeczy.
Dialogi prowadzone przez Roskolnikowa i Sonię uświadomiły mu niedorzeczność popełnionej zbrodni, która zaważyła na całym jego życiu i przyszłości. Choć początkowo mimo długich przemyśleń nad istotą świata i nad ludzką głupotą, doszedł do wniosku, że jak dotąd nikt nie odważył się postawić kresu społecznemu złu. On zapragnął być tym pierwszym i zabił.. „…kto się ośmieli więcej niż wszyscy inni, ten też ma najwięcej racji”. Jeszcze wtedy był przekonany,że niebanalny czyn, którego nikt się jeszcze nie podjął, jest jak najbardziej racjonalny. W trakcie spotkań dokonała się przemiana wewnętrzna. Rodion dojrzał moralnie, odczuwał potrzebę przyznania się do winy i odpokutowania za swój czyn. Dzięki Soni odzyskał cel i sens życia. Zrozumiał, również, czemu tak naprawdę zabił- nie dla pieniędzy czy bycia dobroczyńcą, ale dla samego siebie, dla upewnienie się w przekonaniu,że jest niezwykły i, że kara go nie dosięgnie,
„[...]Soniu , kiedy zabijałem, nie tyle pieniądze były mi potrzebne, jak co innego [...] musiałem się dowiedzieć wtedy [...] czy jestem wszą jak wszyscy, czy też człowiekiem”.
Ich rozmowy były pełne pasji, a przede wszystkim było to zderzenie dwóch zupełnie innych racji- jego racjonalizm i jej wiara. Ona ciągle przekonywała go o tym,że człowiek nie ma prawa odebrać innej istocie życia, od takich wyroków jest tylko Bóg. Cała wypowiedź Rodiona to pogrążanie się w analizie popełnionej zbrodni. Początkowo próbuje usprawiedliwiać swój występek przed dziewczyną, ostatecznie jednak mówi, że diabeł nim prowadził, ale dopiero po czynie uświadomił mu, że każdy zbrodniarz jest tylko „wszą” i kara go nie ominie. Dzięki ewolucji poglądów, sam zgłosił się na policję i został zesłany na 8 lat katorgi na Syberię.
Roskolnikow nie tylko zmienił swoje poglądy dotyczące motywów zbrodni i samego czynu, ale także Soni. Początkowo była dla niego tylko córką Marmieładowa. Jednak po pogrzebie jej ojca udał się do niej, dokładnie obejrzał jej mieszkanie i wysłuchał jej historii. Następnie uklęknął i pocałował jej stopy mówiąc „Nie tobie się pokłoniłem, pokłoniłem się całemu cierpieniu ludzkiemu”. Sonia uważała się za wielką grzesznicę, często czytała Biblię i modliła się, prosząc o wybaczenie. Roskolnikow poprosił ja, aby przeczytała mu o wskrzeszeniu Łazarza. Zrozumiał wtedy, że tylko jej może wyznać prawdę o zabójstwie lichwiarki. Stała się dla niego przewodniczką duchową. Gdy wszystko jej wyjawił, obiecała mu,że pojedzie z nim na katorgę i słowa dotrzymała. Podczas pobytu na zesłaniu Roskolnikow uświadomił sobie jak ważna jest dla niego Sonia. Postanowił,że rozpocznie z nią nowe życie, gdy jego kara się skończy. Ona również pojęła, że Rodion „ kocha ją nieskończenie”.
Dzięki temu,że jest to powieść polifoniczna- jak już wspomniałam we wstępie- czytelnik dokładnie może poznać i porównać ze sobą zupełnie różne i przeciwstawne poglądy na temat życia, ludzi, zbrodni, Boga i wiary, może wybrać te, które są jego zdaniem dobre i słuszne. Narrator nie narzuca czytelnikowi opinii, nie komentuje, jedynie przedstawia.
Powieść zawiera uniwersalne przesłanie, że każda zbrodnia jest złem, nie ma żadnego wytłumaczenia dla dokonanego morderstwa. Każda jednostka ma prawo do życia, nikomu nie wolno go odbierać, nie można szukać argumentów uzasadniających prawo do zabijania. Poza tym, jest to zderzenie rozumu z wiarą, racjonalizmu Roskolnikowa i religijność Soni. Dla każdego z nich wartości, które decydowały o sensie ich życia były zupełnie inne: dla niego -udowodnienie sobie, że jest kimś niezwykłym, matka, siostra, później sama Sonia; dla niej -Bóg, wiara, poświęcenie, ojciec, pomoc rodzinie i Rodionowi. Fiodor Dostojewski nikogo nie pouczał, nie oskarżał; przez zestawienie tak innych postaci udostępnił nam- czytelnikom skorzystanie z naszej wolnej woli i wybranie właściwej drogi.