Dzieje Polski w XVIII wieku.

Polska po śmierci Jana III Sobieskiego.
Na króla został wybrany książę, elektor Saksonii z dynastii Wettynów. Zasiadł na tronie polskim jako August II Mocny (1697-1733). Nie doszło do trwałego związku Polski z Saksonią.

Wojna północna.
1. Karol XII pokonawszy wojska rosyjskie pod Narwą wkracza do RP, traktuje ja jako bazę zaopatrzeniową.
2. W 1704 roku Karol XII każe zdetronizować Augusta, który był sojusznikiem Rosji i wybrać S. Leszczyńskiego.
3. W 1704 roku zawiązuje się konfederacja sandomierska, która stanęła w obronie Augusta.
4. Po bitwie pod Połtawą (1709) Leszczyński opuszcza kraj, wraca August II, ale już za zgodą cara Piotra I.

Skutki wojny północnej.
a) Ogromne zniszczenia.
b) Istniało dwóch królów.
c) Polska dostała się pod protektorat rosyjski.

Warunki podyktowane przez rosyjskiego cara zostały przyjęte na sejmie w 1717 roku. Sejm ten przeszedł do dziejów Polski jako „niemy” i pozostał dowodem pełnego uzależnienia od Rosji. Nasz kraj stał się zupełnie bezbronnym w otoczeniu Rosji. Austrii i Prus, które w XVIII wieku stały się mocarstwami.

Polityka.
- Polska stała się przedmiotem przetargu między sąsiadami.
- Wkraczanie na terytorium RP obcych monarchii, rabunki, popieranie i utrzymywanie „liberum veto”
- Traktat trzech czarnych orłów w 1733 roku, w którym sąsiedzi Polski ustalili kto może a kto nie może kandydować na króla Polski.

Pierwszy rozbiór Polski 1772.

I. Stronnictwa polityczne w Polsce.
1) Hetmańskie (konserwatywne): Karol Radziwiłł, Franciszek Potocki, Jan Branicki; przeciwni reformom.
2) Familia: rodziny Czartoryskich i Poniatowskich; dążyli do przeprowadzenia reform.
II. Reformy S. Poniatowskiego.
1) Namiastka rządu- „konfederacja króla z miastami”
2) Komisje skarbowa i wojskowa.
3) Bito nowe monety.

Wzrosło niezadowolenie szlachty obawiającej się ograniczenia złotej wolności, a także niezadowolenie Rosji i Prus, którzy obawiali się wzmocnienia państwa polskiego. Argumentem by przeciwstawić się takiej sytuacji stała się sprawa dysydentów(niekatolików), którzy rzekomo nie mięli praw politycznych w Polsce. Zawiązała się konfederacja w Słucku i Toruniu(1767), domagających się praw politycznych, a także konfederacja radomska katolików stających w obronie religii.

Skutkiem tego było:
a) Załamanie planu reform króla.
b) Wkroczenie wojsk rosyjskich do Polski.
c) Prawa kardynalne( 1767)
d) Konfederacja barska, zawiązana przeciwko brutalnemu wtrącaniu się Rosji w sprawy Polski. Walki trwały 4 lata(1768-1772). Przerwała je Katarzyna II, w porozumieniu z Austria i Prusami dokonując I rozbioru Polski.

I rozbiór Polski. Zagarnięte ziemie.
- Rosja- ziemie białoruskie, nad górna Dźwiną i górnym Dnieprem.
- Prusy- Pomorze bez Gdańska i Torunia, Warmię i część Wlkp.
- Austria- duża część Małopolski, ziemie ukraińskie aż po rzekę Zbrudź.

Postanowienia sejmu rozbiorowego (1773)
- Zatwierdzono rozbiór ziem polskich.
- Powołano Radę Nieustającą
- Ustalono liczbę wojska- do 30 tys.
- Zreformowano cła i podatki.
- Powołano Komisję Edukacji Narodowej.

Konstytucja 3 maja 1791.
I. Sejm Czteroletni (1788-1792) – W atmosferze wolności, bez nacisku Rosji zebrał się Sejm skonfederowany za zgoda Katarzyny II w celu zablokowania liberum veto. Marszałkami Sejmu zostali S. Małachowski i K. Nestor Sapieha.

II. Stronnictwa polityczne.
1) Hetmańskie (konserwatywne): Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki; nie chcieli żadnych reform.
2) Patriotyczne: S. August, Hugo Kołłątaj, S. Małachowski, J. Wybicki, Niemczewic, S. Staszic; chcieli reform.

Reformy:
1) Wojskowa- powiększenie liczby wojska do 100 tys.
2) Skarbowa- podatki na szlachtę(10%), na duchowieństwo(20%), na dobra królewskie(50%)
3) Prawo miasta- prawo nabywania dóbr ziemskich, dostęp do urzędów. Miasta mogły wysyłać swoich przedstawicieli na sejmy, ale bez prawa głosu. Zakaz trzymania w więzieniach bez wyroku, zniesiono przepisy zabraniające szlachcie trudnienia się handlem i rzemiosłem.
Postanowienia Konstytucji 3 maja 1791 roku.
- Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji.
- Uchwały sejmowe miały zapadać większością głosów.
- Utworzono rząd- Straż Praw- odpowiedzialny przed sejmem.
- Tron w Polsce miał być dziedziczny.
- Włączono prawo o miastach oraz reformę skarbową i wojskową.
- Chłopi byli odtad pod opieka prawa.

Targowica i II rozbiór Polski.

Uchwalenie Konstytucji 3 maja spowodowało sprzeciw magnatów( Branicki, Rzewuski, Potocki), którzy zwrócili się do Katarzyny II z prosba o pomoc wojskową.

I. Konfederacja w Targowicy, 14 maja 1792rok- obrona wiary katolickiej, liberum veto, wolnej elekcji i innych dawnych przywilejów.

II. Wojna polsko-rosyjska w 1792 roku w obronie Konstytucji.
1) Pod Zieleńcami- zwycięstwo Polaków pod wodzą Józefa Poniatowskiego.
2) Pod Dubienką- zwycięstwo Polaków pod wodzą Tadeusza Kościuszki.
Przekonawszy o niemożliwości zwycięstwa nad potężną Rosją Stanisław August przystąpił do Targowicy. Była to ewidentna zdrada króla. Konstytucje obalono.
1793 - II rozbiór Polski
- Rosja- Białoruś, Ukraina i Podole
- Prusy- Gdańsk, Toruń, Wielkopolska, cześć Mazowsza
Traktat rozbiorowy został podpisany na tzw. „Sejmie Niemym” w Grodnie. Marszałek sejmu Józef Ankwicz milczenie posłów uznał za zgodę.

Powstanie kościuszkowskie i III rozbiór Polski.
I. Przyczyny insurekcji kościuszkowskiej.
1) Oburzenie społeczeństwa na II rozbiór Polski.
2) Zmniejszenie liczby wojska do 15 tys.
3) Przygotowanie insurekcji przez patriotów w kraju i za granicą.
4) Powierzenie dowodzenia powstaniem Tadeuszowi Kościuszce.
5) Hasło do wybuchu powstania dał gen. Madaliński.
II. Przebieg insurekcji kościuszkowskiej.
1) 4.IV.1794- bitwa pod Racławicami- powstańcy pokonali znacznie liczniejsze oddziały rosyjskie. O bitwie rozstrzygnął atak kosynierów.
2) 17.IV.1794- Warszawa- Utworzono oddziały powstańcze z drobnych rzemieślników, czeladzi i kupców.
3) 22.IV.1794-Wilno- Przywódca powstania został Jakub Jasiński. Zdrajców bez sadu wieszano.
4) 7.V.1794- Uniwersał Połaniecki- wolność osobista dla chłopów i nienaruszalność z ziemi, obniżenie pańszczyzny o 1/3, a rodziny chłopów-żołnierzy zwalniał z niej całkowicie.
5) 6.VI.1794- Szczekociny- klęska w wyniku ataku neutralnej jak dotąd armii Prus.
6) Lipiec i sierpień 1794- walki w okolicach Warszawy- wybuchło powstanie w zaborze pruskim, wzmocnione dywizją J. H. Dąbrowskiego, wycofanie się oddziałów pruskich.
7) 10.X.1794- Maciejowice- Kościuszko przegrał bitwę i dostał się do niewoli.
8) 4.XI.1794- armia gen. Suwarowa dobyła Pragę dokonując rzezi ludności, Warszawa skapitulowała, Koniec powstania.

III Rozbiór Polski

- Rosja- Białoruś, Litwa, większość Ukrainy,
- Austria- Kraków, ziemie po Pilice, Wisłę, Bug
- Prusy- Mazowsze z Warszawą

Przyczyny upadku RP w XVII i XVIII wieku.

W dziedzinie gospodarki:
- Zniszczenia kraju wywołane wojnami w XVII wieku.
- Zmniejszenie się liczby ludności na skutek wojen, głodu i chorób.
- Upadek handlu i rzemiosła, zmniejszenie się liczebności mieszkańców miast.
- Pustki w skarbie państwa, brak środków na zwiększenie armii.
- Zwiększenie wymiaru pańszczyzny, całkowite podporządkowanie chłopów szlachcie.
W dziedzinie ustrojowej:
- Wada ustroju były przywileje szlacheckie: wolna elekcja, liberum veto, rokosze, konfederacje.
- Wzrost znaczenia magnatów nie dbających o interes państwa.
- Niesprawiedliwe prawa, kłótnie szlachty miedzy sobą.
- Przekonanie, że zmiany w państwie są niepotrzebne.
W dziedzinie polityki zagranicznej:
- Ingerencja państw ościennych w sprawy Polski.