Moja ocena Powstania Warszawskiego

Powstanie Warszawskie było wydarzeniem bezprecedensowym w historii najnowszej Polski. Miało ono miejsce w czasie II wojny światowej, a dokładniej: od 1 sierpnia do 2 października 1944 roku. Jak sama nazwa wskazuje, miejscem powstania była Warszawa (okupowana w tym czasie przez Niemców). Dziś, po 62 latach, nadal nie ustają spory dotyczące słuszności tego wydarzenia. W swojej pracy zamierzam przeprowadzić własną ocenę Powstania Warszawskiego. W tym celu postaram się odpowiedzieć na trzy zasadnicze pytania: Czy wybuch Powstania był konieczny? Dlaczego owe wydarzenie zakończyło się klęską dla Polaków? Jakie skutki przyniosło Powstanie Warszawskie?

Wkroczenie wojsk radzieckich na tereny II RP na początku 1944 r. postawiło dowódców Armii Krajowej w trudnej sytuacji. Z jednej strony Sowieci byli dla Polaków sojusznikiem w walce z III Rzeszą, z drugiej strony z obecnością ogromnej ilości radzieckich żołnierzy na własnym terytorium wiązano uzasadnione obawy. W celu ustalenia sposobu postępowania AK powstał plan "Burza". Jego założeniami były: lokalna mobilizacja, możliwa współpraca z Sowietami, występowanie wobec armii radzieckiej w roli "gospodarza". Początkowo, by zmniejszyć liczbę ofiar wśród ludności cywilnej zaniechano prób zdobycia dużych miast. Zdanie jednak zmieniono po wydarzeniach we Lwowie, Wilnie i Białymstoku, gdzie oddziały AK zostały przez Rosjan rozwiązane i siłą wcielone do m.in. Armii gen. Berlinga ( opornych wysyłano w głąb Rosji). AK za priorytet uznała zdobywanie dużych miast przed radzieckim "sojusznikiem" i przyjmowanie go jako "gościa". Żołnierzom AK nie udało się niestety samodzielnie zdobyć większego ośrodka miejskiego. Ostatnim "atutem" została wyłączona wcześniej z planu "Burza" Warszawa.

Po utworzeniu przez ZSRR Polski Komitetu Wyzwolenia Narodowego, w obliczu zagrożenia niepodległości Polski podjęto decyzje o wywołaniu powstania w Warszawie. Dowództwo AK uważało, że zaniechanie walki o stolicę byłoby polityczną porażką. Akowcy musieli działać szybko, aby powstania nie wywołała utworzona przez Sowietów Armia Ludowa. Wtedy to Stalin miałby niezbity argument na utworzenie własnego (komunistycznego) rządu w Polsce. Zatem wszystko wskazuje na to, że wybuch powstania był konieczny.

Walki zakończyły się klęską Polaków, i to bardzo dotkliwą. Przyczyn klęski było bardzo wiele. Na 63 dni walk, tylko przez pierwsze 4 dni powstańcy mieli inicjatywę. Moment wybuchu powstania był przypadkowy. Dowódca AK gen. Komorowski (Bór) dał rozkaz ataku na podstawie fałszywej informacji o szturmie wojsk radzieckich na Warszawę. Jakież musiało być jego zdumienie gdy dowiedział się, że zauważone czołgi T-34 były jedynie patrolem odciętym od otoczonej radzieckiej jednostki. Losy Powstania były więc przesądzone. Z militarnego punktu widzenia Powstanie było skazane na porażkę. Około 50 tys. źle uzbrojonych, odciętych od wszelkiej pomocy powstańców nie było w stanie pokonać starannie dobranych niemieckich oddziałów. Do Polaków nie trafiała aliancka pomoc w postaci zrzutów broni i żywności (90% zrzutów trafiła do Niemów), wskutek czego szybko wyczerpały się powstańcze zapasy. Jednak kluczową rolę odegrała bierność radzieckiego "sojusznika". W czasie gdy Polacy ginęli w nierównej walce, radzieccy żołnierze opalali się na przeciwległym brzegu Wisły. Sowieci na dodatek utrudniali początkowo pomoc walczącej Warszawie, blokując alianckim samolotom lotniska w pobliżu miasta.

Powstanie zakończyło się klęską wojskową, polityczną i materialną. Zginęło ok. 17 tys. powstańców i ok. 225 tys. cywilów, ponadto ok. 700 tys. mieszkańców wywieziono do obozów i na przymusowe roboty do III Rzeszy. Straty wśród Niemców wyniosły ok. 25 tys. zabitych, co można uznać za liczbę bardzo wysoką biorąc pod uwagę realia walki. Zniszczeniu uległo ok. 80% powierzchni miasta. Próba obrony Polski od zależności radzieckiej nie powiodła się.

Dotkliwa porażka Powstania Warszawskiego nie obciąża sumień powstańców. Do klęski przyczyniły się bowiem czynniki niezależne od walczących Polaków. Bohaterstwo, odwaga i patriotyzm powstańców nawiązywał do pięknej polskiej tradycji zrywów narodowo- wyzwoleńczych. Wybuch powstania był konieczny i nieunikniony. Należy tylko ubolewać nad tragicznym losem powstańca, który musiał polec w nieuniknionej, osamotnionej walce z silniejszym wrogiem w obronie Ojczyzny.

Opracował: Łukasz Dudek