Choroby wywoływane przez bakterie

Spośród wielkiej różnorodności gatunków bakterii tylko skromny procent stanowią te, które powodują choroby.
Znanych jest około 200 gatunków bakterii powodujących choroby roślin. Objawami tych chorób mogą być między innymi: więdnięcie, nekrozy, zgnilizny i powstawanie rakowatych narośli. Bakteryjne choroby zwierząt natomiast często przypominają choroby ludzi bądź są z nimi tożsame.
Przyczyną występowania objawów bakteryjnych chorób zakaźnych jest namnażanie się bakterii w tkankach i wydzielanie przez nie substancji o charakterze toksycznym, przede wszystkim jadów. Jady bakteryjne dzielimy na dwie grupy: wydzielane poza komórkę egzotoksyny oraz uwalniane z komórki w czasie jej rozpadu endotoksyny. Podczas gdy bakterie nie wnikają do narządów, ich jady mogą wraz z krwią rozprzestrzeniać się po organizmie. Często zakażenie nie powoduje rozwoju choroby bądź powoduje po długim okresie nosicielstwa. Dopiero rozwój bakteriologii i medycyny w XIX i XX wieku doprowadził do opanowania klęski epidemii bakteryjnych. W wiekach średnich epidemie cholery czy dżumy dziesiątkowały ludność całych kontynentów. Obecnie, dzięki szczepieniom ochronnym i innym działaniom prewencyjnym, a także dzięki wprowadzeniu leków takich jak antybiotyki i sulfonamidy, zakażenia bakteryjne zostały w znacznym stopniu ograniczone, choć nadal pozostają groźne. Do najważniejszych chorób bakteryjnych człowieka należą: cholera, trąd, gruźlica, dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, angina, szkarlatyna, krztusiec, borelioza (przenoszona przez kleszcze), zapalenie opon mózgowych, kiła, rzeżączka. Oprócz typowych chorób możemy wyróżnić zatrucia, w których nie namnażanie się bakterii w organizmie człowieka, lecz obecność wydzielanych egzotoksyn jest przyczyną stanu chorobowego. Do najczęstszych należą zatrucia pokarmowe, powodowane przez bakterie z rodzaju Salmonella, do najgroźniejszych - zatrucie toksyną produkowaną przez laseczkę tężca oraz jadem kiełbasianym wydzielanym przez laseczkę jadu kiełbasianego.