DOS (Disk Operation System) – jest dyskowym systemem operacyjnym przeznaczonym dla jednego użytkownika, do 16-bitowych mikrokomputerów wykorzystujących procesory rodziny Intel 8086. Wygoda użytkowania oraz zastosowanie systemu, pod nazwą PC DOS dla komputerów IBM PC, zapewniły mu swego czasu dużą popularność. Stworzono bogatą bibliotekę oprogramowania, działającego pod nadzorem systemu MS DOS. Obejmującą bogaty zestaw programów wspomagających pracę biurową, projektowanie, kompilatory języków programowania itp. System ten wywodzi się od systemu o nazwie QDOS, opracowanego przez Seattle Computers - pionierską firmę w dziedzinie budowy i oprogramowania komputerów z procesorem Intel 8086. Kolejne wersje tego systemu o nazwie 86 DOS zostały w 1981 roku zakupione przez firmę Microsoft i nazwane MS DOS. W tymże samym roku system MS DOS zastosował IBM w komputerze IBM PC, wersja dla tego komputera została nazwana PC DOS i system ten pozostał. Charakterystyka systemów operacyjnych nierozerwalnie związany z komputerem osobistym IBM. Miał on być systemem działającym szybko i efektywnie gospodarującym pamięcią dyskową. Założenia te zostały osiągnięte. W krótkim czasie opracowano dla tego systemu wiele programów użytkowych, co zachęciło producentów do instalowania go w wielu komputerach. Powstało kilka wersji systemu MS DOS: Pierwsza 1.0 (1980 r.) obsługiwała dyskietki jednostronne, 1.1 -dwustronne (8 sektorów/ścieżkę), przy pojemności dyskietki 320KB. Rok 1982 przyniósł zupełnie zmienioną wersję 2.0, a następnie 2.1. Pozwalały one na korzystanie z dysku stałego, dołączanie nowych urządzeń zewnętrznych, usprawniono działanie systemu, poprawiono błędy z pierwszych wersji (zmieniono format dysku - 9 sektorów/ścieżkę, 360 KB pojemność) oraz organizację katalogu plików zapisanych na dysku. W systemie MS DOS 2.0 i wersjach następnych uwzględniono pewne elementy systemu Unix, takie jak hierarchiczny system zbiorów, czy mechanizm przetwarzania potokowego (ang. pipe), pozwalający na łączenie wyjścia jednego programu z wejściem drugiego. Wersja ta pozwala na pracę drugiego programu pod nadzorem działającego programu, w szczególności umożliwiało drukowanie w czasie pracy innego programu. W wersji tej można tworzyć pliki dyskowe zawierające polecenia systemowe (ang. batch file). Polecenia te są wykonywane automatycznie po podaniu nazwy pliku lub po włączeniu zasilania (pliki o nazwie AutoExec). Wersje 3.x były przeznaczone do komputerów IBM PC AT, choć mogły być używane również w starszych modelach. System obsługuje dyskietki o pojedynczej, podwójnej i poczwórnej gęstości zapisu a także dyskietki o średnicy 8 cali (pojemność 1,2 MB) oraz 31 /2 cala (pojemność do 720 KB). Pliki dyskowe mogą być zabezpieczane przed zapisem. Uproszczona jest instalacja dysku wirtualnego. W systemie tym łatwiejsze jest korzystanie z hierarchicznego systemu plików, przełączanie układu klawiatury, korzystanie z wbudowanego zegara i inne. W dalszych aktualizacjach dodano wiele nowych poleceń usprawniających działanie systemu takich jak ScanDisk do diagnozowania dysków czy DriveSpace służący z kolei do ich kompresji.
Sposób obsługi systemu polegający na drobiazgowym i dokładnym wpisywaniu komend również przysparza wiele kłopotów, chociaż z pewną pomocą przychodzą tu nakładki systemowe typu "Norton Commander" czy "DOS Shell" które ułatwiają sposób nawigacji. Zaletą systemu jest jego popularność, małe wymagania sprzętowe, prosta instalacja i otwartość dzięki czemu może być uruchamiany na wielu komputerach niezależnie od producenta i konfiguracji. W podstawowych zastosowaniach takich jak edycja tekstu, dla tego systemu możemy znaleźć całkiem pokaźną liczbę aplikacji, od prostych notatników, po bardziej zaawansowane aplikacje jak WordPerfect Suite for DOS firmy Corel który zawiera edytor tekstowy Wordperfect, arkusz kalkulacyjny Quatro Pro oraz program do tworzenia prezentacji Corel Presentation. Wszystkie razem zajmują około 30 MB i zadowolą się 450 KB wolnej pamięci operacyjnej.
Dla użytkowników mogących pracować w sieci i nie mających zamiaru zrezygnować z korzystania z nowoczesnych programów, istnieje praktyczne rozwiązanie polegające na pracy za pomocą X-serwera. Polega to na tym, że programy są uruchamiane np. na serwerze Linuxowym, natomiast użytkownik pracuje na komputerze PC z zainstalowanym systemem DOS, otrzymując tylko obraz, tak jakby pracował bezpośrednio na serwerze. W ten sposób na komputerach może zresztą równocześnie pracować większa liczba osób unikając jednocześnie instalacji tego samego programu na kilku maszynach i zmniejszając kłopoty związane z administrowaniem całego systemu. Jest to szczególnie użyteczne w szkołach lub innych mniej zasobnych instytucjach posiadających różnego rodzaju "antyki" z małą ilością pamięci i ograniczoną pojemnością dysku.
Komendy DOS
CD – zmiana katalogu lub wyświetlenie nazwy bieżącego katalogu
CHKDSK – sprawdzanie stanu dysku lub zbiorów
CLS – wymazywanie zawartości ekranu
COMMAND – uruchomienie wczytywanie nowego procesora poleceń
COMP – porównanie dwu lub większej ilości zbiorów
COPY – kopiowanie jednego lub większej ilości zbiorów
DATE – ustalenie daty systemowej
DBLSPACE – kompresja dysków stałych lub dyskietek
DEL – kasowanie wyspecyfikowanego zbioru lub zbiorów
DELOLDOS – usuniecie poprzedniej wersji DOS
DELTREE – kasowanie katalogu wraz z jego podkatalogami
DIR – wyświetlenie zawartości katalogu
DISKCOMP – porównanie zawartości dwóch dyskietek
DISKCOPY – skopiowanie zawartości dyskietki
ECHO – włączenie lub wyłącznie wyświetlania na ekranie komunikatów poleceń systemowych
EDIT – włączenie edytora systemowego DOS
EXIT – wyjście z systemu DOS
FDISK – ustalenie konfiguracji dysku twardego
FIND – wyszukiwanie katalogów lub plików
FORMAT – formatowanie dysku twardego
HELP – pomoc
KEYB – ustalenie klawiatury dla danego kraju
LABEL – utworzenie, zmiana lub usunięcie etykiety dysku
MD ( MKDIR ) – tworzenie katalogu
MEM – wyświetlenie informacji o ilości zajętej i wolnej pamięci
MOVE – przenoszenie katalogów lub plików do innego miejsca na dysku
MSD – wyświetlenie informacji technicznych o zestawie komputerowym
PRINT – drukowanie zbioru tekstowego
RD ( RMDIR ) – usunięcie pustego katalogu
RECOVER – odzyskanie katalogu lub całego dysku z uszkodzonym sektorem
REN ( RENAME) – zmiana nazwy katalogu
SCANDISK – skanowanie dysku
SETVER – ustalenie wersji systemu operacyjnego DOS
SMARTDRV – konfiguracja lub uruchomienie programu SMARTDrive służącego do buforowania odczytów i zapisów sektorów dyskowych w pamięci rozszerzonej , co znacznie skraca czas dostępu do nich.
TIME – wyświetlenie lub ustalenie czasu systemowego
TREE – wyświetlenie drzewka katalogu lub dysku
TYPE – wyświetlenie zawartości katalogu
UNDELETE – odzyskanie zbiorów usuniętych za pomocą polecenia delete.
UNFORMAT – odzyskanie zbiorów usuniętych za pomocą format.
XCOPY – kopiowanie katalogów wraz z jego podkatalogami