Ewolucja postawy Macieja Boryny w "Chłopach"

Maciej Boryna to główny bohater powieści Władysława Reymonta “Chłopi”. Poznajemy go jako 58 -letniego wdowca z 4 dzieci. Maciej jest najważniejszym gospodarzem we wsi. Wiejska gromada uważa go za przywódcę. Jego postać została przedstawiona w powieści na 3 płaszczyznach-poznajemy go jako gospodarza, męża i ojca. Obraz Boryny wcale nie jest idealny posiada on szereg wad. Reymont chciał jednak, poprzez symboliczną scenę śmierci Macieja, pokazać go pozytywnie – jako Chłopa-Piasta.

Boryna dobrze sprawdza się jako gospodarz. Trzyma silną ręką swoje gospodarstwo(czasem nawet za silną-bije Witka). Broni swojej ziemi i równocześnie troszczy się o innych. Jest przywódcą wiejskiej gromady. Bogactwo oraz mądrość, roztropność, stanowczość zapewniały mu autorytet we wsi. Jest sprawiedliwy dla swoich podwładnych, uczciwie płaci im za wykonaną pracę. Jednak odnosi się z pogardą dla biedniejszych od siebie, czasem chodzi mu tylko o własne interesy. Nie chce przekazać gospodarstwa synowi-Antkowi, uważa, że ma jeszcze wystarczająco dużo sił.

Trochę gorzej Maciej zachowuje się jako mąż. Zawiera małżeństwo z młodszą od siebie o 40 lat Jagusią. Jego decyzja ma związek w większym stopniu z materialnymi wartościami (morgami ziemi należącymi do Paczesiów) niż miłością do Jagusi. Wprawdzie żona podoba mu się, ale można uznać tą decyzję za zachciankę bogacza. Maciej nie rozumie potrzeb młodej osoby, traktuje ją jak zupełne dorosłą, doświadczoną. Dodatkowo poprzez małżeństwo popada w konflikt z rodziną. Wyjście za Jagusię przysparza mu samych kłopotów, ale sam jest sobie winny. Jako dwukrotny wdowiec powinien był wykazać się większym doświadczeniem i przewidzieć wszystkie konsekwencje, a nie dać się zaślepić.

Źle stary Boryna sprawdza się w roli ojca. Wyzyskuje swoje dzieci Antka i Józkę, nie dając im dużo w zamian. Popada w konflikt z synem. Nie chce przekazać Antkowi należącej się mu części gospodarstwa. Żeni się z miłością Antka-Jagusią co jeszcze bardziej rozsierdza syna. Oliwą do ognia jest zapisanie żonie 6 morgów najlepszej ziemi, które powinny należeć do Antka. Konflikt kończy się bójką z synem i wyrzuceniem go z domu. Wina leży w zdecydowanej większości po stronie Macieja. Tu właśnie dobrze widać ciemne strony charakteru starego Boryny-upór i gwałtowność. Nie chce pogodzić się z synem. Sytuację odmienia dopiero pomoc jakiej udziela mu Antek podczas bitwy z drwalami o las. Wtedy przebacza synowi i pragnie pomóc w wydostaniu Antka z więzienia.

Maciej Boryna jest postacią której charakter ewoluuje w miarę rozwoju akcji. Na początku powieści przedstawiony jest jako oschły, despotyczny i niezbyt sympatyczny wiejski bogacz. Karze on surowo za wszystkie przewinienia. Nie chce przekazać ziemi swojemu synowi Antkowi. Nie interesuje się za bardzo sprawami wsi, dba o własne interesy. Odnosi się z pogardą do biedniejszych mieszkańców Lipiec. Spełnia swoją zachciankę-ślub z piękną Jagusią, nie patrząc na konsekwencje swojego czynu. Potem jednak jego obraz zmienia. Najpierw godzi się z synową Hanką. Potem zmienia swój stosunek do Jagusi, zdaje sobie sprawę z tego jaki błąd popełnił. Staje na czele wiejskiej gromady podczas sporu o las, sam bije się o dobro ogółu. Wreszcie ciężko ranny przebacza synowi i stara się mu pomóc. Reymont idealizuje jego postać w opisie śmierci. Maciej wychodzi zamroczony na pole, by spełnić swój obowiązek zasiania wiosną zboża. Umiera na polu oddając się ziemi. Urasta do rangi Chłopa-Piasta, uświęconego rolniczym obrzędem i biorącego ślub z Ziemią-Matką. Symbolizuje on przywiązanie i oddawanie czci ziemi, która była dla chłopów najwyższą wartością. Może to też być przesłanie do Polaków, aby będąc pod zaborami bronili swojej ziemi-ojczyzny. Ten właśnie opis decyduje o tym jak oceniamy Maciej Borynę.

Pomimo wielu swoich wad w decydujących momentach zachowuje się słusznie. A tak właśnie powinno być- należy “grać najlepiej wtedy, gdy tego najbardziej potrzeba”.
Tekst: Tomasz Subocz