BIBLIA
HIOB: cierpienie Hioba było cierpieniem na probe, sprawdzian wiary człowieka w Boga.Historiia podobna do Abrahama.Bog i Hiob wzajemnie badaja się, szukaja prawdy o sobie.
Bog - stworca ufa hiobowi jest przekonany o jego głębokiej wierze, szczyci się nim, jest dumny, ze ma takiego sluge.Bog pozwala szatanowi doświadczyć Hioba bo chce uświadomić, ze zlo nigdy nie zwycięży.Chce pokazac ze słudzy mu bezgranicznie wierza ufaja, którzy godza się z wyrokiem boskim niezależnie od decyzji.Bog sugeruje ze dobra materialne asa malo znaczace do porównania z wiara.
Hiob - wszystkie kary przyjmuje z pokora ufa bogowi ze wszystkie cierpienia zadane przez boga niesa puszczone na wiatr.Jego wiara do boga jest niezachwiana mocna.Swoje cierpienie ponosi godnie nieukazuje emocji.Wie ze wszystko należy do boga i pogodzil się z tym ze wszystko kiedys się konczy.Byl przerażony, zrozpaczony miał chwile zwątpienia.
Wnioski: nalezy zawsze Wierzyc w boga ufac jego zamiarom.Nasze cierpienie to proba wiary cierpienie nie zawsze przychodzi za kare bog chce nas przestestowac chce zobaczyc ze nawet gdy mamy wszystkie dobra materialne kochamy go dalej i o nim pamiętamy.
PRZYPOWIESC O MILOSIERNYM SAMARYTANINIE: pewien człowiek zostal na drodze napadniety ograbiony.Ani kaplanie ani lewita nie udzielili poszkodowanemu pomocy.Uczynil to dopiero Samarytanin.Opatrzyl rany pielęgnował w Gospodzie i zastawil gospodarzowi pieniadze by ten dalej opiekowal się chorym.Przypowiesc pokazuje ze najważniejsze asa dobra uczynki.Kaplan i lewita przedstawiciele narodu wybraneo którzy sluza bogu i powinni być przykładem do naśladowania nie udzielili potrzebującemu pomocy.Milosierdzie okazal dopiero przybysz z obecnej ziemi.Zbawieni mogą być nie tylko zydzi ale również poganie.Bog kieruje przykazania do wszystkich ludzi na ziemi.
O SYNU MARNOTRAWNYM: pewien człowiek miał dwoch synow. Mlodszy z nich wziol swoja czesc majatku i opuścił dom.Szybko roztrwonil jednak posiadane srodki.Musial wiec najac się do pasienia swin.Cierpial przy tym glod.Postanowil w koncu wrócić ponieważ nawet słudzy jego ojca zyli o wiele lepiej niż on teraz.Uswiadomil sobie, ze zgrzeszyl rozrzutnością wiec nie liczyl ze ojciec przyjmie go radością.Chcial tylko pracowac u niego.Ojciec jednak uiceszyl się ze syn zrozumial swoje bledy i wydal na jego czesc uczte.Drugi syn rozgniewal się ze ojciec swietuje powrot syna ktory stracil caly majatek a nigdy nie wyprawil uroczystości na czesc syna który z nim zostal.Ojciec wytłumaczył jednak ze jest on z nim codziennie i wszystko do niego należy.Trezba się cieszyc z powrotu syna który zabłądził.Przypowiesc mowi o tym ze nidgy nie jest zapozno na nawrócenie się.Bog przyjmie do królestwa niebieskiego każdego skruszonego grzesznika.
PRZYPOWIESC O SIEWCY: oto siewca wyszedl siac.A gdy sial niektóre ziarna padly na droge nadleciały ptaki i wydziobaly je.Inne padly na miejsca skaliste gdzie niewiele mialy ziemi i nawet powschodzily bo gleba nie była gleboka.Lecz gdy slonce wzeszlo przypalily się i uschly bo nie mialy korzenia.Inne znowu padly miedzy cierni wybujaly i zagłuszyły je.Inne w koncu padly na ziemie zyzna i plony wydaly.Ziarno rzucone na drodze oznacza człowieka który slucha slowa bozego jednak go nie rozumie.Szatan latwo może opanowac takiego człowieka.Ziarno zasiane na skale symbolizuje człowieka który natychmiast z radością przyjmuje slowo.Nie ma jednak mocnych podstaw i zalamuje się przy pierwszym przeciwnosciah losu.Ziarno zasiane na żyznej ziemi oznacza czlowika który kieruje się w zyciu usłyszanymi przykazaniami bozymi.
PSALM - to hebrajska piesn religijna która ma charakter hymnu. Ze względu na treść wyróżnia się psalmy: dziękczynne, błagalne, pokutne, prorocze, pochwalne, patriotyczne, żałobne.
PSALM 6 - psalm blagalny bog jest sprawiedliwy wszechmocny miłosierny laskawy wobec wrogow potężny wszechmocny.Stosunek człowieka do boga: strach przed kara boska człowiek jest slaby duchowo podatny na grzech wyraza skruche przeprasza za grzechy.
PSALM - pochwalno blaalny.Jest Dory stanowi dla clzlowieka oparcie sprawiedliwy pogromca zla wszechmocny.Czlowiek jest wdzieczny bogu chce podziękować mu za dobroc.Bog jest nadzieja człowieka szuka w nim ratunku pomocy.Styl mowienia podniosly uzyskany dzieki apostrofom.
OPOWIESC O POWSTANIU SWIATA: narrator wszechwiedzacy mędrzec apostol autor ksiegi rodzaju nieujawnia swoich emocji.Miejsce akcji moria.Czas akcji nieokreślony za zycia Abrahama.Bohaterowie;Abraham przedstawiciel rodu rzydowskiego
Izaak: syn Abrahama
Aniol panski pośrednik miedzy bogiem a ludzmi
Bog, słudzy
Interpretacja religijna mowi o tym aby zaufac bogu (symbol wiary)
Interpretacja ateistyczna pojawiaj się pytania o zakres władzy ojcowskiej
POSTACIE BIBLIJNE: abraham, Adam i Ewa, Dawid, goliad, Hiob, Izajasz, Jozef, Kain i Abel, Mojżesz, Jozef, Jezus, judasz, mariia, Maria Magdalena, apostolowie.
PRZEKLADY BIBLI: sw Kingi w13 wieku;Horjanski 14 wiek; Pulawski 15 wiek; Dawidow 1579r
MITOLOGIA
Mit o Syzyfie, Mit o Dedalu i Ikarze, Mit o Orfeuszu
Labdakidzi - mityczny ród grecki obejmujący potomków Labdakosa. Jego członkami byli: Lajos, Edyp, Polinejkes, Eteokles, Antygona i Ismena. Ród ma tragiczną historię związaną z życiem Edypa, bratobójczą walką Eteoklesa z Polinejkesem (Siedmiu przeciw Tebom) i konfliktu Antygony z Kreonem zakończonym śmiercią Antygony, jej ukochanego Hajmona oraz żony Kreona - Eurydyki.Nad rodem Labdakidów ciążyło fatum, będące konsekwencją występku Lajosa. Uwiódł on i porwał młodego chłopca, Chysipposa, którego uczył powożenia rydwanem. Od tej chwili klątwa miała ciążyć na całym rodzie. Rozpoczęła się, gdy Edyp nieświadomie zabił swojego biologicznego ojca. Sprawiła, że wszyscy z tego rodu (prócz Edypa i Labdakosa) zginęli smiercią nienaturalną. Lajos został zabity przez Edypa, Polinejkes i Eteokles zginęli w bratobójczej walce o władzę w Tebach, Antygona powiesiła się na własnej linie, a Jokasta popełnia samobójstwo po informacji, że Edyp jest jej synem. Edyp okaleczyl sie, wykolając sobie oczy spinką z sukni Jokaisty.
NA POCZATKU BYŁ CHAOS czyli jak powstal swiat wedlug mitologii;swiat stwarza się sam, podczas powstania swiata powstaja bogowie i ludzie, brak planu powstania swiata powstaje chaotycznie, swiat niedoskonaly ulomny, politeizm, nieobchodzi ich los ludzi asa zajeci wlasnymi sprawami, bogowie sa antropomorfizami, ludzie rozmawiali z bogami.
Bogowie w zeszycie
• Mit - symbolczna opowiesc o powstaniu swiata wizji jego konca i o otaczającym ludzkim swiecie.Rodzaje: kosmogoniczne – o stworzeniu świata i kosmosu, teogoniczne – o narodzinach i życiu bogów, antropogeniczne – o stworzeniu człowieka, genealogiczne – o rodach starożytnych.
Mitologia - zbiór mitów i podań o bogach i bohaterach, funkcjonujący w danej religii lub społeczności
Topos - powtarzający się motyw, który często występuje w obrębie literatury i sztuki danej kultury, cywilizacji. Wskazuje na jedność kulturową danego kontynentu
Archetyp - jest to kodeks, od którego pochodzą wszystkie inne kolacjonowane kodeksy zawierające przekaz danego dzieła
Funkcje mitów:
a) poznawcze - czyli dzięki mitom ludzie wyjaśniali pewne niezrozumiałe zjawiska przyrody np. burzę z piorunami.
b) światopoglądowe - były podstawą wierzeń religijnych.
c) sakralne - to znaczy, że mity przedstawiały wzorce rytualnych obrzędów, nakazywały jak czcić bogów.
DRAMAT
SOFOKLES "KRÓL EDYP" - (w zeszycie)
parodos w staroż. teatrze gr. - wstępna pieśń chóru przy wejściu na orchestrę
prolog wydzielona część wstępna utworu dram. a. powieści, zawierająca wprowadzenie do akcji
epejsodion - partia recytowana przez aktorów;
stasimon - pieśń chóru stojącego na scenie; (epejsodiony i stasimony przeplatały się; epejsodiony dały początek nowożytnemu podziałowi na akty);
exodos - zejście chóru, ostatnia pieśń chóralna.
Katharsis– jedna z podstawowych kategorii antycznej tragedii. Sprecyzował je i utrwalił Arystoteles w swej Poetyce w rozdziale VI o tragedii. Uznał on, że celem sztuki jest wzbudzenie u widza uczuć litości i trwogi, aby przez to oczyścić jego umysł z tych doznań, co rozumiano jako rozładowanie uczu
Fatu - w mitologii rzymskiej fatum to personifikacja nieuchronnego losu, nieodwołalna wola bogów, na którą nikt nie ma wpływu; potocznie przeznaczenie
LIRYKA: HORACY - "do deliusza"podmiot liryczny namawia do postawy epikurejskiej.Uswiadamia mu żeby nie zwracal uwagi na sprawy i tak afia do inch rak i niepowinien się sugertowac pochodzeniem gdz kazd czlowik z Rozach rodow rafi do krainy cieni.Trzeba pogodzic się z mysla o śmierci proponuje postawe stoicka.Opis przyrody "DO LEUKONE"( W ZESZYCIE)
Epigramat, - wywodzący się z napisów informacyjnych w Starożytnej Grecji krótki, przeważnie dwuwierszowy utwór poetycki pisany dystychem elegijnym. Z czasem wykształciło się kilka rodzajów epigramu: wotywny, nagrobkowy, okolicznościowy
Sielanka - utwór poetycki (początkowo piosenka pasterska), przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego
Bajka - utwór wierszowany, najczęściej żartobliwy, zawierający morał (pouczenie). Morał może znajdować się na początku lub na końcu utworu, albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jest alegoryczność. Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta i przedmioty, które uosabiają typy ludzkie i cechy charakteru. Każda bajka posiada charakter dydaktyczny
Satyra - gatunek literacki łączący w sobie epikę i lirykę (także inne formy wypowiedzi) wywodzący się ze starożytności (pisał je m.in. Horacy), ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, osoby, obyczaje.
Tren - wierszowany utwór liryczny, wywodzący się ze starogreckiej poezji funeralnej - był blisko spokrewniony z elegią, a także epicedium; ważny element struktury tragedii greckiej; odmiana pieśni
Anakreontyk - poezja biesiadna; wierszowany utwór literacki o tematyce biesiadnej, wesołej, rubasznej lub miłosnej. Mówi się w nim o miłości w sposób żartobliwy. Ich nazwa pochodzi od Anakreonta, który w dziejach poezji był jako pierwszy piewcą biesiad i wina
Poezja tyrtejska - to rodzaj poezji patriotycznej, nawołującej do walki w obronie niepodległości, budzącej pragnienie obrony ojczyzny i nienawiść do wroga. Jej nazwa wywodzi się od imienia greckiego poety Tyrtajosa (Tyrteusza). Poezja tyrtejska była popularna w Polsce w okresie zaborów
exegi monumentum - wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu
nom omnis moria - nie wszystek umre
KONTEKSTY
Epos - inaczej epopeja, jeden z głównych i najstarszy gatunek epiki. ukazująca dzieje życia legendarnych, częściowo historycznych lub całkiem historycznych bohaterów, na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu
Inwokacja - rozbudowana apostrofa otwierająca poemat epicki, w której autor zwraca się do muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła; stanowiła ważny składnik eposu homeryckiego
Heksametr daktyliczny - najstarsze znane metrum europejskiej poezji epickiej. Heksametrem napisane są dwie najstarsze greckie epopeje Iliada i Odyseja Homera. Stał się kanonicznym wierszem starożytnej epiki greckiej oraz - po zarzuceniu wiersza saturnijskiego, także łacińskiej
Retardacja– jedna z figur retorycznych; jej celem jest zwiększenie napięcia u czytelnika poprzez opóźnienie bądź zatrzymanie akcji utworu, zwykle literackiego
epitet stały, tzn. określenie zawsze odnoszone do tego samego zjawiska
Porównanie homeryckie w lingwistyce jest to zestawienie cech z zastosowaniem spójników lub przysłówków porównawczych, porównania są zbudowane za pomocą obrazowania zjawisk metoorologicznych, zwierząt itp. W porównaniu homeryckim drugi człon jest rozbudowany do rozmiarów obrazu poetyckiego
ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE:
Hiobowe wiesci - zła wieść, tragiczna
Wieza Babel - wznoszona przez ludzi z ziemi do nieba miała służyć jako miejsce gromadzenia się, jednoczenia ludzi. Była więc symbolem przeciwstawienienia się Boskim zamiarom. Bóg pragnął bowiem by ludzie się rozproszyli po całej ziemi. W celu uniemożliwienia realizacji ludzkich planów Bóg pomieszał budowniczym języki. Obecnie termin "Wieża Babel" oznacza idę, przedsięwzięcie nie możliwe do zrealizowania prowadzące jedynie do powstania zamętu
Sodoma i gomora - niegodziwości i nieokiełznana rozpusta ich mieszkańców oraz przejawiany przez nich cyniczny brak szacunku i pogarda dla prawa i autorytetów, a w szczególności wobec Boga.
Rzez niewiniątka - zdarzenie, w którym padło wiele niewinnych ofiar. Herod, gdy usłyszał o narodzeniu Jezusa króla żydowskiego, kazał wymordować wszystkich nowo narodzonych chłopców.
Salomonowy wyrok - wyrok mądry i sprawiedliwy, choć czasem zaskakujący. Dwie kobiety prosiły, aby król Salomon rozsądził, której jest dziecko. Król kazał rozciąć dziecko na pół i każdej dać po połowie. Jedna kobieta zgodziła się, a druga wolała oddać dziecko niż żeby je rozcinać. Po tym król poznał, która jest prawdziwą matką.
Manna z nieba - niespodziewany dar, coś, czego się nie spodziewaliśmy. Gdy Żydzi uciekli z Egiptu na pustyni zaczęli głodować, wtedy Bóg zesłał im z nieba mannę by mogli się nią pożywić
Zamienic się w slup soli - znieruchomieć z zaskoczenia lub zdziwienia, nie wiedzieć, co powiedzieć i zrobić. Żona Lota uciekając z Sodomy oglądnęła się za siebie, mimo ostrzeżeń Aniołów, i zamieniła się w słup soli.
Egipskie ciemności - głębokie, nieprzeniknione ciemności. Przysłowiowe wyrażenie według Biblii 2. Mojż. 10, 22, gdzie czytamy o "gęstych ciemnościach", trwających trzy dni
Zakazany owoc - coś nęcącego, ale zakazanego. W biblii Adam i Ewa nie mogli jeść owocu tylko z jednego drzewa, jednak złamali ten nakaz, mimo iż mieli jedzenia pod dostatkiem. Zostali za to wypędzeni z raju
Kainowe pietno - piętno, znamię zbrodniarza, mordercy, zabójcy brata a. rodaka.
Jabłko Adama - drugorzędowa cecha płciowa polegająca na charakterystycznym dla mężczyzny uwydatnieniu chrząstki tarczowatej.Nazwa pochodzi od biblijnego Adama - pierwszego mężczyzny. Według legendy po zjedzeniu zakazanego owocu z drzewa poznania dobra i zła, kawałek jabłka miał utknąć Adamowi w gardle
Pieta Achillesa - czyjaś słaba strona.
Stajnia augiasza - sprawa, rzecz zaniedbana, zapuszczona, zachwaszczona
HOMER "ILIADA"
Iliada jest eposem, powstała prawdopodobnie ok 800 r.p.n.e. Iliada jest uznawana za wzór doskonale skomponowanego eposu starożytnego, będącego poprzednikiem nowożytnej opowieści. Od imienia twórcy nazywana jest też eposem homeryckim.
. Achilles zsyła na obóz Greków zarazę z powodu porwania córki jego kapłana, Chryzesa.
2. Kłótnia Achillesa z Agamemnonem w tej sprawie. Ostatecznie Agamemnon oddaje Chryzesowi jego córkę, ale w zamian odbiera Achillesowi jego brankę Bryzeidę.
3. Achilles przestaje walczyć, jego matka Tetyda udaje się do Zeusa na Olimp prosząc go, żeby wspomógł Trojańczyków. Zeus, choć boi się gniewu Hery, zgadza się to zrobić.
4. Bitwa, w której Menelaos pojedynkuje się z Parysem. W ostatniej chwili przegrywającego Parysa unosi z pola bitwy Afrodyta.
5. Grecy proszą Achillesa, aby wziął udział w bitwie, ale ten odmawia.
6. Patrokles pożycza od Achillesa zbroję, wpada w wir walki i ginie z ręki Hektora.
7. Achilles wpada w gniew z powodu śmierci przyjaciela. Dostaje od Hefajstosa nową zbroję i zabija Hektora w pojedynku, a potem bezcześci jego ciało.
8. Do Achillesa przybywa Priam, błagając o wydanie ciała syna. Achilles wzrusza się cierpieniem starca i rozkazuje wydać mu ciało. Odbywa się pogrzeb Hektora.