Zwichnięcie i dysplazja stawu biodrowego

Zwichnięcie i dysplazja stawu biodrowego

Dysplazja to niepełne ukształtowanie sie stawu w okresie życia płodowego, który to stan w przypadku niewłaściwej pielęgnacji i braku odpowiedniego postępowania może przejść w pełne zwichnięcie stawu. Wraz ze wzrostem dziecka wzrasta niedorozwój struktur stawu biodrowego, głównie panewki, głowy kości udowej, torebki i więzadeł.

Wrodzona dysplazja stawów biodrowych
Wrodzona dysplazja (niedorozwój) stawów biodrowych przejawia się m.in. tym, że:
panewka stawu biodrowego jest płytka i mała,
jej kąt nachylenia do linii poziomej jest zwiększony,
głowa kości udowej bywa odchylona do boku,
kąt szyjkowo-trzonowy i kąt przodoskręcenia szyjki kości udowej są zwiększone w stosunku do normy
Wada powstaje w okresie życia płodowego i jest najczęściej występującą wadą wrodzoną u ludzi. Jej etiologia (przyczyna), podobnie jak większości wad wrodzonych, nie jest wyjaśniona. Jej najbardziej nasilona forma to wrodzone zwichnięcie stawów biodrowych.
Rozpoznanie wrodzonej dysplazji (niedorozwoju) stawów biodrowych odbywa się na podstawie badania klinicznego noworodka (najlepiej w pierwszych 5 dniach po urodzeniu) oraz badania radiologicznego i ultrasonograficznego stawów biodrowych.

Zwichnięcie stawu biodrowego – w schorzeniu tym jedna lub obie głowy kości udowej znajdują się częściowo lub całkowicie poza panewką stawu biodrowego. Przyczyna tego jest najczęściej niedostateczne wykształcenie się panewki stawowej w okresie życia płodowego, w wyniku czego głowa i szyjka kości udowej ulega większemu lub mniejszemu odkształceniu.
Zwichnięcie biodra zazwyczaj jest trudne do zauważenia, dopóki dziecko nie zacznie chodzić. Jednakże na jego obecność może wskazywać:
różnica poziomu fałdów pośladkowych,
fałdowanie skóry na wewnętrznej powierzchni ud,
poszerzenie i spłaszczenie pośladka,
uwypuklenie biodra do boku,
skośne ustawienie szpary sromowej u dziewczynek.
W przypadkach zwichnięcia jednostronnego występuje bardzo znaczne chromanie- dziecko pochyla miednice na stronę zdrową za każdym razem, kiedy obciąża kończynę chorą. Celem przeciwdziałania temu dziecko przechyla tułów w kierunku przeciwnym (na stronę chorą).
W przypadkach zwichnięcia obustronnego chód staje się kaczkowaty, miednica przechyla sie naprzemiennie, a tułów odpowiednio kołysze z boku na bok.
Cztery główne objawy kliniczne mogące wskazywać na zwichnięcie biodra:
ograniczenie odwiedzenia nóżki po stronie zwichnięcia
nierówność kolan
nierówność fałdów po wewnętrznej stronie ud
objaw tzw. przeskakiwania głowy kości udowej, w czasie odwodzenia ud zgiętych w stawach biodrowych wyczuwa się przeskakiwanie głowy kości udowej przez krawędź panewki stawowej
objaw Trendelenburga – przy obciążeniu nogi chorej miednica opada po stronie zdrowej.
Objaw Duchenne – jako następstwo objawu Trendelenburga sprawia że tułów odchyla sie w stronę chorą
Postawienie rozpoznania na podstawie samego badania noworodka jest trudne, u dzieci, u których stwierdza sie któryś z opisanych wyżej objawów, wykonuje sie zdjęcia rentgenowskie.
Zapobieganie:
przy przewijaniu dziecka nie wolno zbyt silnie pociągać go za nóżki, prostując je w ten sp[osób i przywodząc do siebie. Dziecko samo w odpowiednim czasie zacznie je prostować i składać je razem
nie wolno zawijać niemowlęcia „na mumię”. W ten sposób nie tylko wyprostowuje się nadmiernie stawy biodrowe, wzmagając napięcie więzadeł i torebki stawowej, ale także pozbawia sie niemowlę możliwości wykonywania ruchów. Zawijanie niemowlęcia w podany sposób może doprowadzić do częściowego wyważenia głowy kości udowej z panewki. Utrwalony stan przedzwichnięciowy przekształci się w zwichnięcie całkowite w momencie, gdy dziecko zacznie chodzić.
Leczenie – ma na celu scentrowanie lub nawet wprowadzenie głowy kości udowej do panewki stawowej i unieruchomienie kończyny, dopóki panewka nie wykształci sie prawidłowo. Im wcześniej sie tego dokona tym lepiej. Po upływie 3 roku życia leczenie jest znacznie trudniejsze, z reguły operacyjne, a wyniki nie zawsze są korzystne.
Do leczenia wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego czy dysplazji przystępuje się natychmiast po stwierdzeniu wady. Leczenie w pierwszym półroczu życia polega na ustawieniu nóżek w odwiedzeniu. Uzyskuje się to stosując poduszkę lub aparat odwodzący Puttiego, aparat Hanauska, poduszkę Frejki lub szelki Grucy. Dzieki powolnemu kształtowaniu panewki oraz adaptacji torebki, więzadeł i mięśni stawu biodrowego dochodzi do stopniowego wstawiania się nadwichniętej lub zwichniętej głowy kości udowej w panewkę. Sposób ten wystarcza do wyleczenia noworodków i osesków.
W wieku 6-12 miesięcy poduszki ani szelki juz nie wystarczają. Nóżki należy unieruchomić w tzw. „pajacyku” utrzymującym je w zgięciu i odwiedzeniu, a zezwalającym na inne ruchy w stawie biodrowym oraz na pełne ruchy w pozostałych stawach.
U dzieci starszych (1-3 rok życia) nadwichnięcie czy zwichnięcie najczęściej nastawia się w uśpieniu, kończyny unieruchamia si w opatrunku gipsowym, ustawiając je w zgięciu pod katem 100 - 110 w stawach biodrowych i w takim odwiedzeniu i skręceniu, w jakim głowa kości udowej utrzymuje się w panewce. Po 3 miesiącach zmienia sie opatrunek gipsowy i kończyny ustawia się w odwiedzeniu do kąta 30 i w skręceniu do wewnątrz.
Gdy leczenie zachowawcze nie dało spodziewanych rezultatów należy zastosować leczenie operacyjne.
Rodzaje stosowanych zabiegów:
otwarta prosta repozycja biodra
osteotomia miednicy
jednoczasowa rekonstrukcja biodra
Aby całkowity powrót do zdrowia był możliwy i przebiegał szybko należy po zabiegach operacyjnych przeprowadzać ćwiczenia. Rodzaj i natężenie ćwiczenia są uzależnione od stanu, wieku i możliwości pacjenta. Ćwiczenia wprowadza sie stopniowa, w miarę upływu czasu od operacji.
Podczas prowadzenia ćwiczeń należy uwzględnić:
poprawne ułożenie dziecka z ustabilizowana miednicą
liczbę powtórzeń
tempo ćwiczeń
stopniowanie natężenia wysiłku
wiek dziecka, aby przyjąć formę zabawową lub ścisłą