Jeśli chodzi o powstanie Biblii mówimy tu o długotrwałym procesie, gdyż nie jest to dzieło, które powstało jednorazowo. Najstarsze teksty biblijne pochodzą z XIII w. p.n.e. Proces powstawania Starego Testamentu, (czyli ciągłego narastania, dopisywania ksiąg) zakończył się w I w. p.n.e. Natomiast nowy testament powstał pomiędzy 51 a 96 rokiem naszej ery. Nazwa Biblia oznacza dosłownie księgi. Jest to liczba mnoga od biblion, co w języku greckim znaczy zwój papirusu – księgę. Czyli, że biblion – to księga, a biblia – to księgi, nazwa ta utrwaliła się jako nazwa własna: Biblia. Można nadmienić, że biblios – to greckie słowo oznaczające łodygę papirusu, a papirus był jednym z pierwszych materiałów piśmiennych. Nazwa tradycyjna Biblii to także Pismo Święte.
Kompozycja Biblii.
Przede wszystkim, Biblia jest źródłem tematów, motywów i wartości podejmowanych we współczesnej sztuce. Jest ona również źródłem myśli filozoficznej i religijnej, jest księgą mądrości, a oprócz tego prezentuje ludzkie wzory i postawy, które są w literaturze przywoływane, oceniane, pochwalane lub krytykowane. Okazuje się, że biblijne motywy fabularne bywają wciąż aktualne, współczesne dzieła, nawet filmy podejmują je wciąż na nowo. Biblia jest także źródłem stylizacji językowej, współcześni twórcy przyswajają sobie gatunki biblijne, słownictwo, język czy rytm.
Jakie znasz przekłady Biblii?
Najstarsze tłumaczenie – to przekład „siedemdziesięciu”, sporządzony w Aleksandrii, w III – II w. p.n.e. na język grecki. Drugi istotny przekład to Wulgata, przekład całej Biblii na język łaciński, dokonany w IV w. n.e. przez św. Hieronima. W dobie reformacji rozpoczęto przekładać Biblię na języki narodowe. Najważniejsze przekłady na język polski to: Biblia królowej Zofii (szarospatacka), Biblia Leopolity, Biblia Jakuba Wujka. Istniały także przekłady innowiercze (innych wyznań). Są to: Biblia brzeska – kalwińska, Biblia nieświeska – ariańskosocyniańska, Biblia gdańska – luterańska. W 1965 roku ukazała się Biblia Tysiąclecia, tłumaczona z oryginału.
Omów podział Biblii.
Przede wszystkim dzielimy Biblię na Stary Testament i Nowy Testament. Stary Testament zaś dzieli się na trzy części: Prawo (Tora), Prorocy, Pisma. Tora to inaczej Pięcioksiąg Mojżeszowy. Obejmuje zgodnie z nazwą pięć ksiąg: Księgę Rodzaju (Genesis), Księgę Wyjścia (Exodus), Księgę Kapłańską, Księgę Liczb, Księgę Powtórzonego Prawa. Pięcioksiąg zawiera dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów od Noego do Mojżesza, wyjście z Egiptu do ziemi obiecanej, historię Izraelitów aż do śmierci Mojżesza. Nazwa Pięcioksiąg Mojżeszowy pochodzi stąd, że autorstwo Tory tradycyjnie przypisuje się Mojżeszowi. Prorocy – ta część obejmuje wydarzenia po śmierci Mojżesza, dzieje królestwa izraelskiego i judzkiego aż do ich upadku. Pisma – to część, na którą składają się utwory poetyckie, m.in. Księga Psalmów, czy Pieśń nad pieśniami; dzieła filozoficzne i księgi historyczne. Nowy Testament obejmuje swą zawartością: Księgi historyczne (cztery Ewangelie i Dzieje Apostolskie), Księgi dydaktyczne (Listy św. Pawła) i Księgę prorocką (Objawienie św. Jana).
Jakie problemy podejmuje słynna Księga Hioba?
Księga Hioba należy do pism mądrościowych, jest dramatem poetycko – filozoficznym, uznawanym za dzieło odrębne i oryginalne. Hiob żył w kraju Hus, był wiernym i sprawiedliwym czcicielem Boga. Bóg zaś pozwolił szatanowi wystawić wiarę Hioba na próbę – Hiob zostaje pozbawiony majątku, umierają mu dzieci, dotyk go trąd, lecz jest on cały czas wierny Bogu. Księga Hioba podejmuje zatem problem niezawinionego cierpienia, stara się dociec dlaczego człowiek cierpi, jeśli nie popełnił grzechów? Czy cierpienie jest karą za grzech? Z księgi Hioba wynika, że nie, że Bóg ma swoje plany, nie są one zrozumiałe dla człowieka, który winien je przyjąć z pokorą. W konsekwencji powstaje drugi problem: czy warto być niewinnym, bezgrzesznym i wiernym Bogu? Z księgi Hioba wynika, że tak, bo choć niewinność nie przynosi wolności od cierpienia, to daje spokój w cierpieniu, będący udziałem niewinnie cierpiącego. Autor Księgi podkreśla także indywidualizm Hioba. Warto zauważyć, że Hiob reprezentuje indywidualną odpowiedzialność człowieka wobec Boga, przedstawia osobisty dramat człowieka walczącego o swoją wolność.
Wyjaśnij sens i pochodzenie wyrażeń i zwrotów symbolicznych.
Jabłko Adama – legenda głosi, że gdy Adam dał się namówić na spróbowanie zakazanego owocu, kawałek jabłka utkwił mu w gardle. Do dziś nazwa ta funkcjonuje w medycynie – oznacza chrząstkę w krtani – wyraźnie widoczną u szczupłych mężczyzn. Kainowe znamię – jest to piętno zbrodniarza, bratobójcy. Kain, z zazdrości o miłość Boga zabił swojego brata Abla, za co Bóg napiętnował go znamieniem na czole. Biblijny motyw Kaina i kainowej zbrodni (bratobójstwa) pojawia się wielokrotnie w literaturze – np. Balladynie J. Słowackiego. Żona Lota – Gdy Bóg zniszczył Sodomę za grzechy jej mieszkańców, pragnął ocalić Lota. Aniołowie wyprowadzają Lota i jego żonę z ginącego miasta, lecz zabraniają im oglądać się za siebie. Żona Lota (symbol ciekawości kobiecej) nie wytrzymuje – ogląda się za siebie i zostaje zamieniona w słup soli. Stąd także pochodzi potoczne powiedzonka: „zamienić się w słup soli”. Arka Noego – Bóg postanowił zniszczyć ziemię i zgładzić ludzkość poprzez ogromny potop. Lecz ponieważ Noe był człowiekiem prawym, Bóg zechciał go oszczędzić i kazał mu zbudować arkę, w arce zaś skryć się z rodziną i zabrać po parze zwierząt wszelkiego gatunku. W ten sposób Noe wraz z rodzinką przetrwał potop i odnowił życie na Ziemi. Sodoma i Gomora – dwa miasta nad Morzem Martwym, ukarane przez Boga za szczególne grzechy mieszkańców m.in. zboczenia seksualne. Do dziś określenie „Sodoma i Gomora” jest żywe w języku, oznacza miejsca, gdzie odbywają się rzeczy występne, niemoralne (gniazdo rozpusty). Wieża Babel – przen. Zamęt, bałagan. Zbiorowisko ludzi o różnych językach. Jest to biblijna opowieść, która motywuje powstanie różnych języków. Potomkowie Noego chcieli zbudowac tak wysoką wieżę Babel, że sięgałaby do nieba. Bóg, – aby nie dopuścić do tego – pomieszał im języki i rozproszył po świecie. Krzak gorejący – jest to motyw pochodzący z dziejów Mojżesza. To właśnie ukryty w krzaku gorejącym Bóg po raz pierwszy przemówił do Mojżesza i nakazał mu wyprowadzić naród żydowski z Egiptu. Patriarcha – słowo to znaczy praojciec, ojciec rodu, założyciel rodowy. Wg Biblii ludzkość ma dziesięciu praojców od Adama po Noego. Praojcami narodu wybranego są Abraham, Izaak i Jakub. Manna z nieba – jest to jeden z cudów, które Bóg zesłał narodowi izraelskiemu, wędrującemu pod wodzą Mojżesza przez pustynię do Ziemi Obiecanej. Podróż ta trwała 40 lat. Bóg żywił wędrujących zsyłając z nieba jadło, zwane manna. Stąd też znaczenie przenośne określenia – manna z nieba, czyli cudowny ratunek, dar od Boga. Miska soczewicy – za miskę soczewicy głodny Ezaw, wróciwszy z pola, sprzedał młodszemu bratu – Jakubowi swoje prawo pierworództwa. Dlatego „sprzedać coś za miskę soczewicy” oznacza wciąż: oddać coś bezcennego za rzecz o małej wartości.
Czym jest psalm? Podaj podział psalmów.
Psalm jest to utwór biblijny, poetycki, o charakterze modlitewno – hymnicznym. Ośrodkiem wypowiedzi w psalmach jest Bóg – odbiorca próśb, podziękowań, pochwał. Psalmy zbudowane są z wersetów. Werset – to całość treściowa, zbudowana z dwóch lub trzech członów. Te człony to powtórzenia, przeciwstawienia lub uzupełnienia. Wyróżniamy psalmy: błagalne, dziękczynne, pochwalne, królewskie, patriotyczno – religijne, mądrościowe.
Wymień autorów Psalmów, Psalmów także słynne przekłady.
Psalmy powstawały w przeciągu stuleci i mają wielu autorów. Tradycyjnie przypisuje się Psalmy królowi Izraela, Dawidowi, lecz wiadomo dziś, że istnieli także inni twórcy – np. Asa czy Salomon. Przekładem Psalmów parali się od wieków najwybitniejsi twórcy, gdyż umiejętność dokonania takiego przekładu świadczyła o mistrzostwie pióra. Przekładał Psalmy Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp Sarzyński, Leopold Staff i znamienity poeta współczesny – Czesław Miłosz.
Jaką wizję człowieka i świata prezentuje Księga Koheleta?
Księga Koheleta podejmuje istotny w kulturze całej ludzkości motyw rozważań nad kondycją ludzkiego istnienia, zadaje pytanie: czym jest życie ludzkie i człowiek, zawiera odpowiedź na pytanie o szczęście człowieka, o sens jego egzystencji. Jak brzmi ta odpowiedź? Jej kwintesencją jest refren: marność nad marnościami, wszystko marność. Wszystko marność i gonienie za wiatrem… oto motto całej Księgi. Jak widać, jest to bardzo pesymistyczna koncepcja człowieka i jego dzieła. Człowiek jest istotą kruchą i przemija, podczas gdy ziemia trwa wiecznie. Wszystkie dzieła i czyny człowieka są przemijalne, człowiek nie nasyci się nigdy pożytkiem pożytkiem pożytkiem całego trudu, jaki ponosi w życiu. Prawo przemijania powoduje, że człowiek nie zaznaje szczęścia, gdyż bogactwo, mądrość i rozum – wszystko to przemija, a życie jest tylko gonieniem za wiatrem. W wizji tej wieczna i nieprzemijalna ziemia i wieczne jest słońce a słaby i kruchy człowiek – to marność. Koncepcja ta w późniejszych wiekach niejednokrotnie była podejmowana i przypominana, stanowi nawet trzon filozofii modnych w takich epokach jak średniowiecze, barok czy romantyzm. Nie znaczy to, że Biblia prezentuje tylko pesymistyczną wizję słabego człowieka i przemijalności jego życia. Biblia zawiera także koncepcję człowieka wspaniałego, harmonijnego harmonijnego silnego – przykładem tej optymistycznej wizji mogą być Psalmy.
Jak zbudowana jest przypowieść? Podaj przykład.
Przypowieść jest to utwór narracyjny, w którym przedstawione postacie i wydarzenia nie są ważne ze względu na nie same, lecz jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji. Oznacza to, że prosta, uboga fabuła jest tylko ilustracją, obrazkiem, który ukazuje głębsze, uniwersalne treści. Właściwa interpretacja przypowieści wymaga, aby przejść od jej znaczenia dosłownego (widocznego na zewnątrz) do znaczenia krytego.
