Wzorce osobowe epoki Renesansu w twórczości Reja i Kochanowskiego.

W epoce średniowiecza wzorcami parenetycznymi były postaci władcy, ascety i rycerza. W renesansie zaczęto głosić nowe postawy i kuto wzorce godne naśladowania. Był m.in. wzór dworzanina, renesansowego twórcy (poeta doctus), ideał patrioty i wzór ziemianina. Wzór ziemianina - „Żywot człowieka poczciwego. Reja.
„Żywot człowieka poczciwego” Mikołaja Reja jest utworem parenetycznym, czyli propagujący pewien typ osobowości, który ma być wzorem cnót dla czytelników wczesnych autorowi. W tym przypadku ideał to „poczciwy ziemianin”, czyli szlachcic, właściciel dóbr ziemskich, wiodący prawy i poczciwy żywot na swoich ziemiach. Warto pamiętać ze twórca tego portretu jest Rej- dobry gospodarz, człowiek bogaty, obdarzony głową do interesów, założyciel miast i różnowierca. W Żywocie uderza czytelnika zamiłowanie do magii liczb, szczególnie uprzywilejowana jest liczba 4. Cztery są płyny w człowieku i cztery typy ludzi: sangwik (krew), flegmatyk (flegma), choleryk (żółć) melancholik (żółć czarna), cztery wiatry, żywioły, strony świata, pory roku i cztery epoki życia człowieka: dzieciństwo, młodość, wiek dojrzały i starość. Obserwując każdy z tych etapów, Rej podaje wiele pouczeń jak wychować młodego człowieka, „co z nim czynić”, gdy nadchodzi wiosna, lato. Autor szczególny nacisk kładzie na wiek dojrzały, wyjaśniając swoim odbiorcom, czym jest szlachectwo twierdzi, że nie jest to tylko wyróżnienie i powód do chwały, lecz przede wszystkim obowiązek, który nakłada na człowieka herb, powinność wobec ojczyzny i szereg cnót, które należy spełniać. Rej posługuje się także „antyprzykładem”, włączając w utwór „scenki negatywne”- wyśmiewa naśladowców obcej mody, pretensjonalności i snobizm szlachciców zapatrzonych na inne kraje. Mikołaj Rej proponuje poczciwemu szlachcicowi spokojny tryb życia w posiadłości wiejskiej, korzystanie z wszelkich dóbr, jakie przynoszą kolejne pory roku. „Żywot” jest, bowiem wielką pochwalą wsi i życia wiejskiego.
Cechy ziemianina godnego naśladowania – według „Żywota człowieka poczciwego” Mikołaja Reja:
- rozważnie gospodaruje i zarządza majątkiem
- dba o umiar i harmonię życia
- jest zapobiegliwy, ufa rozumowi i naturze, dba o rodzinę.
Pouczenia Reja dotyczą także wychowania młodzieży, ożenku i pożytków starości.
Analizując „Odprawę posłów greckich”, możemy mówić o pojęciu parenezy gdyż utwór ten zawiera także ładunek dydaktyczny, pouczający oraz prezentuje wzór godny naśladowania, jakim jest Antenor-ideał patrioty. Antenor miłości do ojczyzny stawia nie tylko ponad dobra materialne, lecz także ponad uczucia takie jak przyjaźń. Jego sylwetka jest silnie skontrastowana z osobami Parysa(Aleksandra) i przekupnego posła Iketaona. Antenor miłuje ojczyznę ponad własne sprawy i spełnia wobec niej powinności obywatelskie. Jest nieprzekupny, odsuwa na drugi plan osobiste uczucia, Nie szczędzi krajowi sił, majątku, a gdy trzeba- życia.