Korelacja form wychowania muzycznego

Problematyką wychowania muzycznego zajmowało się i zajmuje wielu wybitnych muzyków pedagogów. Powstało wiele interesujących koncepcji i systemów i form wychowania muzycznego. Największa popularność na świecie zdobyli: Emil Jaques-Dalcroze, Carl Orff i Zoltan Kodaly. Uznano je za najpełniejsze i najdojrzalsze pod względem artystycznym i pedagogicznym. Formy te nazwano "współczesnymi", ponieważ są one współcześnie stosowane w tych krajach, w których uznano je za ważne dla pełnego rozwoju człowieka oraz dla rozwoju kultury muzycznej narodu.
Zgodnie z przyjętymi w Polsce koncepcjami wychowanie muzyczne powinno opierać się na następujących formach aktywności dzieci:
-śpiew i mowa
-ruch przy muzyce
-gra na instrumentach
-aktywne słuchanie muzyki
Aby podkreślić wyjątkową wagę twórczej aktywności dzieci,w niektórych programach przeczkolnych i szkolnych rozwijanie twórczej inwencji dziecka potraktowano jako oddzielną formę wychowania muzycznego. Podział taki nie wydaje się słuszny,jeśli zważymy,że twórcza aktywność dziecka występuje zawsze w ramach wymienionych niżej form ekspresyjnych (śpiew,mowa,gra,ruch),a w oderwaniu od nich nie istnieje.
Każda z wymienionych form kształci nieco inne dyspozycje i umiejętności.Stosowanie wszystkich umożliwia wszechstronny rozwój osobowości dziecka.Różnorodność,pomaga w utrzymaniu podatnej na rozproszenie uwagi małego dziecka (zagadnienie szczególnie istotnie w przedszkolu).Dzięki różnorodności form dla każdego dziecka ,nawet najmiej zdolnego,można odnalżć taką dziedzinę działania,w której jest ono w stanie wykonać powierzone zadanie,osiągnąć pewien sukces,co z kolei staje się podstawą kształtowania pozytywnych motywacji.
Śpiew i ćwiczenia mowy.
Śpiew jest jedną z podstawowych form eksresji dziecka, a piosenka najprostszym utworem muzycznym, który dziecko jest w stanie przeżyć, zrozumieć, zapamiętać i odtworzyć.Rola piosenki w ogólnym i muzycznym rozwoju dziecka stawia śpiew na czołowym mniejscu wśród pozostałych form wychowania muzycznego w przedszkolu.Dzięki różnorodności charakteru i nastrojuśpiewanych piosenek wzbogaca się świat uczuć dziecka, kształtuje jego postawa estetyczna.Radosny nastrój tawarzyszącyśpiewaniu wpływa na wzmożoną aktywność, która przenosi się często również na inne dziedziny działalności dziecka.Zbiorowy śpiew w grupie przedszkolnej stanowi jedno z pierwszych doświadczeń małego dziecka we wspólnym działaniu.Dzieci przyzwyczajają się do równoczesnego rozpoczynania śpiewu, razem kończą piosenkę , zmieniają dynamikę i tempo zgodnie z ruchami i śpiewem nauczycielki itp.Śpiew wpływa pozytywnie na fizyczny nastruj dziecka: wzmacnia aparat głosowy, razwija klatkę piersiową, dotlenia organizm, wpływa dodatnio na system nerwowy.
Ruch przy muzyce
Ruch należy do naturalnych potrzeb dziecka, warunkujących jego prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Jest on również podstawową formą reagowania na otaczający świat dźwięków: ich rytm, tempo, dynamikę, barwę, nastrój.Praca nad ruchową ekspresją dziecka zaczyna się już od pierwszych dni jego pobytu w przedszkolu.W działaniu nauczycielki na tym etapie zaznaczają się dwa podstawowe kierunki:
-rozwijanie całkowicie swobodnej wypowiedzi ruchowej dziecka inspirowanej piosenką ,bajką, opowiadaniem, nastrojowym akompaniamentem itp.
-systematyczne, przemyślane działanie prowadzące do podporządkowania ruchów rytmowi muzyki.
Swobodne reakcje ruchowe mają szczególne znaczenie w młodszych grupach przedszkolnych.Są one w tym okresie najbardziej szczere, naturalne, spontaniczne.Występują niemal samorzutnie przy śpiewie nauczycielki podczas zabaw słowno-muzycznych, w których tekst i akompaniament pobudzają wyobraźnię dziecka.Inspirowane muzyką dzieci z radością wcielają się w wymyślone przedmioty, osoby, czynności.Z uwagi na pewną odrębność ćwiczeń i zabaw łączonych ze śpiewem można dokonać ogólnego podziału zabaw ruchowych na:
-zabawy ruchowe ze śpiewem
-zabawy ruchowe przy akompaniamencie instrumentu
Gra na instumentach
Gra na instrumentach należy w przedszkolu do form najrzadziej stosowanych, co nie oznacza wcale, że forma ta jest mniej ważna od pozostałych.Dzięki instrumentom kształtuje się wrażliwość dziecka na barwę, rozwija poczucie rytmu.Instrumenty dają możliwość obserwowania w praktycznym działaniu różnicy wysokości dziwęków, kierunku melodii, rozwijają wyobraźnię muzyczną i inwencje twórczą dziecka.Gra na instrumentach wpływa na koncentracje uwagi i zdyscyplinowanie,jest doskonałym środkiem rozwijania sorawności manualnych dziecka.Najbardziej istotny walor tej formy-to jest atrakcyjność.Każde zetknięcie się dzieci z instrumentami wywołuje w grupie entuzjazm,radość,wzmożoną aktywność.
Słuchanie muzyki
Środowisko akustyczne współczesnego świata cywilizowanego nie sprzyja rozwojowi wrażliwości słuchowej dziecka np:warkot motorów, nieustanny szum pojazdów, głośna muzyka itp.
Jedną z podstawowych form kształcących umiejętności uważnego słuchania stanowią ćwiczenia w spostrzeganiu i odróżnianiu zjawisk akustycznych w przyrodzie i otoczeniu.Chodzi tu zarówno o znane dzieciom odgłosy, jak również dźwięki pochodzące z nie spotykanych dotąd źródeł, a szczególnie dźwięki imstrumentów o nieokreślonej i określonej wysokości brzmienia.
W trakcie słuchania muzyki nauczyciel może przeprowadzić wiele ciekawych doświadczeń słuchowych np:
-określnie słuchowe kierunku dźwięku
-określenie odległości dźwięku(bliżej, dalej)
-podawanie liczby dźwięków wydobytych na danym instrumencie
-określenie gęstości dźwięków
-określenie(powtórzenie) następujących po sobie dżwięków
Emil Jaques-Dalcroze
Podstawowym założeniem tej formy jest ścisły związek muzyki i ruchu. Muzyka staje się bodźcem do ruchu i jego inspiracją, natomiast ruch powinien być następstwem muzyki i wywołanego nią stanu emocjonalnego. U źródeł powstania formy rytmiki leżała chęć przyjścia z pomocą uczniom mającym trudności z prawidłowym realizowaniem rytmu, lecz
dyscyplina ta nie ogranicza sie jedynie do problemów czysto rytmicznych. Forma Dalcroze'a jest bowiem wszechstronną słuchowo - ruchową, ściśle powiązaną z muzyką. Pierwszym etapem kształcenia formą rytmiki jest wyrobienie u uczniów koordynacji słuchowo ruchowej, poprzez ćwiczenie reakcji ruchowej na bodźce dźwiękowe, poznawanie cech dźwięków: ich wysokości, czasu trwania itp.,a następnie uwrażliwianie na elementy muzyczne. W kształceniu formą Dalcroze'a rozpoczynamy od uwrażliwiania na rytm, jako elementu najłatwiej dostrzegalnego i najbardziej istotnego w muzyce _ poprzez uwrażliwianie na pozostałe elementy prowadzimy ucznia do rozumienia i odczuwania całości dzieła muzycznego.Forma Emila Jaques -Dalcroze'a traktuje rytmikę jako element centralny, ale się do niej nie ogranicza. Jej integralne części stanowią solfeż i improwizacja.
Te trzy człony powiązane są wzajemnie, ciągle się przeplatają i uzupełniają. W okresie powstawania metody były one prowadzone łącznie, z czasem jednak rytmika zyskała tak wielką popularność, że zaczęła się usamodzielniać.O rytmice , jako o formie można mówić, że jest to forma otwarta i może wchłaniać nowe i potrzebne elementy. Od czasu wprowadzenia jej w życie nie tylko nie straciła na aktualności, ale przeciwnie_ rozwija się i rozprzestrzenia w dalszym ciągu, staje się źródłem inspiracji w doskonaleniu metod kształcenia i wychowania muzycznego.
Carl Orff
Wprowadził rewolucyjną formę wychowania, polegającą na rozbudzaniu u dzieci wrodzonej kreatywności i spontaniczności oraz samodzielności w odkrywaniu praw muzycznych. Światem Orffa były teatr i scena, prawdziwym żywiołem zaś słowo - pisane, mówione, śpiewane.Szczególną uwagę Orff zwraca na aktywność twórczą dziecka. Było to innowacją w dziedzinie pedagogiki muzycznej. Odtwarzanie muzyki przez dzieci jest powtarzaniem gotowych wzorów, które mogą wyzwolić pewne emocje. Natomiast jeżeli chodzi o słuchanie muzyki, to powszechnie uważa się, że rzadko jest ono u dzieci świadome i ma na celu przeżycie dzieła muzycznego. Mówi się raczej o wyzwoleniu własnych stanów emocjonalnych dziecka, wyzwolonych pod wpływem muzyki. Jej odtwarzanie i słuchanie przyczynić się może do wychowania człowieka twórczego, u którego rozwijają się muzyczne zdolnościi umiejętności.W systemach Orffa znajdują zastosowanie następujące formy wychowania muzycznego:
- odtwarzanie muzyki wokalnej i instrumentalnej,
- realizacja ruchowa muzyki,
- integracja muzyki, słowa i ruchu.
Zoltan Kodaly
W procesie wychowania muzycznego według Kodaly'a najważniejszy jest śpiew własny dziecka, śpiew zbiorowy i słuchanie muzyki. Droga do poznania muzyki przebiega od aktywnej obserwacji muzyki żywej do myślenia abstrakcyjnego (przyswajania wiadomości teoretycznych) i praktycznego zastosowania poznanej i opanowanej
wiedzy o muzyce.Konieczne jest przeprowadzenie selekcji, w wyniku której uczniowie uzdolnieni muzycznie kierowani są do klas ze zwiększonym wymiarem godzin wychowania muzycznego.
Cele jego są następujące:
1. Stworzenie jednolitej formy wychowania muzycznego, którą objęte zostałyby wszystkie dzieci do 14 roku życia, a która jednocześnie umożliwiałby kontynuację kształcenia w różnego rodzaju szkołach muzycznych.
2. Świadome wykorzystanie w procesie dydaktycznym możliwości jakie stwarza wychowanie muzyczne w kształtowaniu osobowości.
Cechą charakterystyczna, tej formy jest:
- wprowadzenie muzyki ludowej jako podstawowego materiału nauczania,
- integracja kształcenia słuchu, zasad muzyki oraz harmonii,
- stosowanie w procesie nauczania niektórych zasad nauczania programowego.
BIBLIOGRAFIA
1. Burowska Z.: Współczesne systemy wychowania muzycznego. Warszawa: WSiP, 1976
2. Malko Dorota:Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu. Warszawa: WSiP, 1990
3. Przychodzińska -Kaciczak M.: Wychowanie muzyczne - idee, treści, kierunki rozwoju. Warszawa: WSiP, 1989