Wolność wyznania i sumienia

Wolność sumienia i wyznania jest podstawowym prawem człowieka, usankcjonowanym dokumentami międzynarodowymi, w tym m.in. w: Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencji Praw Dziecka i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Deklaracji o Prawach Człowieka. W dokumentach tych uznaje się, iż każda osoba ma prawo do wolności sumienia i religii, prawo to obejmuje wolność posiadania, przyjmowania lub zmiany swej religii bądź przekonań, jak również manifestowania (indywidualnie lub wspólnie z innymi) swej religii lub przekonań poprzez nauczanie, praktyki religijnej, uczestniczenie w obrzędach i uprawianie kultu.

Zarazem też stwierdza się, że wolność uzewnętrzniania religii lub przekonań może podlegać tylko takim ograniczeniom, które są przewidziane przez prawo i są konieczne w państwie demokratycznym ze względu na bezpieczeństwo publiczne, ochronę porządku publicznego, zdrowia, moralności lub ochronę podstawowych praw i wolności innych osób. Zapisy te powtarza Konstytucja RP, która je dodatkowo uszczegóławia zaznaczając, że rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami, a także, że nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nie uczestniczenia w praktykach religijnych oraz być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznaniowych.
Wolność sumienia i wyznania obejmuje również społeczności religijne, kościoły i inne związki wyznaniowe. Mają one konstytucyjnie zagwarantowane równouprawnienie, a władze publiczne obowiązane są do zachowania bezstronności w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Podkreśla się także, że stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi kształtowane są na zasadach poszanowania ich autonomii, wzajemnej niezależności oraz współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

Wolność wyznania i sumienia według:
a) Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka:
Art. 18
Wszyscy ludzie mają prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania (wiary) oraz swobodę głoszenia swego wyznania (wiary) indywidualnie lub wraz z innymi ludźmi, publicznie lub prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów.
Artykuł 19
Każdy człowiek ma prawo do wolności opinii i wyrażania jej. Prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice.
b) Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych
Artykuł 18
1. Wszyscy mają prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Prawo to obejmuje wolność posiadania lub przyjmowania wyznania lub przekonań według własnego wyboru oraz do uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi ludźmi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekonań przez uprawianie kultu, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie.
2. Nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania albo przekonań według własnego wyboru.
Artykuł 19
1. Każdy człowiek ma prawo do posiadania własnych poglądów.
2. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania opinii. Prawo to obejmuje swobodę poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, bez względu na granice państwowe: ustnie, pisemnie lub drukiem, w postaci dzieła sztuki bądź w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru.
c) Konwencji Praw Dziecka
Artykuł 14
1. Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania.
2. Państwa-Strony będą respektowały prawa i obowiązki rodziców lub, w odpowiednich przypadkach, opiekunów prawnych odnośnie ukierunkowania dziecka w korzystaniu z jego prawa w sposób zgodny z rozwijającymi się zdolnościami dziecka.
3. Swoboda wyrażania wyznawanej religii lub przekonań może podlegać tylko takim ograniczeniom, które są przewidziane prawem i są konieczne do ochrony bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego, zdrowia lub moralności społecznej bądź podstawowych praw i wolności innych osób.


d) Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
Artykuł 9
1. Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania. Prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi ludźmi, publicznie bądź prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.
Artykuł 10
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Przepis ten nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
e) Konstytucji Rzeczypospolitej
Art. 25 [wolność religijna w sensie instytucjonalnym]

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.
2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.

Art. 53 [wolność religijna w sensie indywidualnym]
1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
Artykuł 48.
1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
USTAWA z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zapewnia człowiekowi swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich zarówno indywidualnie jak i zbiorowo, prywatnie lub publicznie. Osoby wszystkich wyznań oraz nie wierzący mają równe uprawnienia w życiu politycznym, gospodarczym, społecznym oraz kulturowym. Obywatele mogą:
• tworzyć wspólnoty religijne,
• zgodnie z zasadami swojego wyznania uczestniczyć w czynnościach i obrzędach religijnych, obchodzić święta religijne
• głosić swoją religię i przekonania
• wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami względem religii
• korzystać ze źródeł informacji na temat religii
• otrzymywać pochówek zgodny ze swoimi zasadami religijnymi

Prawo manifestowania poglądów i przekonań religijnych, jak i areligijnych, ateistycznych oraz tworzenia w tych celach organizacji i prowadzenie w nich działalności
Prawo manifestowania (indywidualnie lub zbiorowo) wyłącznie poglądów i przekonań religijnych, tworzenie związków wyznaniowych i prowadzenia w nich (lub przez nie) działalności

Utożsamianie wolności sumienia z wolnością wyznania (brak istotnych różnic)
Wolność sumienia i wolność wyznania – odrębnymi kategoriami

Aktywność wewnętrzna człowieka – kształtowanie się myśli i przekonań jednostki

Aktywność zewnętrzna człowieka – prawo ujawniania swoich myśli i przekonań i postępowanie zgodne z ich nakazami



GRANICE WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA
OGRANICZENIA



DOBRO WSPÓLNE PRAWA INNYCH LUDZI

- interes bezpieczeństwa publicznego - ochronę praw i wolności innych osób
- ochronę porządku publicznego
- ochronę zdrowia i moralności publicznej