Scharakteryzuj jedną teorię rozwoju (dowolnie wybraną)

TEORIA PIAGETA – TEORIA POZNAWCZE

Teorie tę stworzył szwajcarski psycholog Jean Piaget. Opiera się ona na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej, w wyniku której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych. Przystosowanie jest rozpatrywane zatem w kategoriach poznawczych - jest zrównoważeniem procesów aszmiliacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych i tworzą schematy składające się na wiedze człowieka.

Piaget przedstawił strukturę poznawczą w kategoriach schematów i operacji. Pierwsza kategoria jest wewnętrzną reprezantacją określonych czynności fizycznych lub umysłowych. Natomiast operacją jest strukturą umysłową wyższego rzędu. Najpierw jednak wyjaśnię na czym polega schemat. Jean Piaget twierdził, że noworodek posiada szereg wrodzonych schematów , które odpowiadają reakcjom odruchowym np. schemat ssania, chwytania, patrzenia i inne. Wraz z rozwojem dziecka zmianie podlegają schematy. Integrują się one z innymi i dzięki temu stają się bardziej rozwinięte. Natomiast gdy dziecko reaguje już na oddziaływania środowiska całkiem powstają nowe schematy. Bardzo ważne dla inteligencji są schematy składające się z wiedzy o rzeczach i zdarzeniach oraz z wiedzy o tym jak wykonywać pewne czynności. W każdej wykonywanej czynności obecny jest schemat. Jest on rodzajem planu poznawczego, stosowanego przez jednostkę w celu rozwiązywania różnych problemów. Wspomniana wcześniej druga kategoria tak zwana operacja nie jest wrodzoną strukturą umysłową. Myślenie operacyjne pojawia się przed osiągnięciem wieku szkolnego – średniego dzieciństwa. Operacja daje możliwość zrozumienia bardziej złożonej struktury funkcjonowania otoczenia. Charakterystyczną cechą operacji jest odwracalność .Oznacza to , że można traktować ją jako czynność umysłową, która może być wykonana w kierunku odwrotnym. By stało się to bardziej zrozumiałe podam przykład prostego działania matematycznego. Dziecko 5 letnie rozumie dodawania 3+3=6 jednak nie rozumie , że operację tę można odwrócić przez odejmowania 6-3=3 , starsze dziecko, zdolne do myślenia operacyjnego wie, że dodawania jest odwracalne przed odejmowanie , a mnożenie jest odwracalne przed dzielenie. Młodsze dziecko nie potrafi dokonywać odwracalności. Dziecięce struktury poznawcze zmieniają się wraz z wiekiem, dlatego Piaget mówi o schematach i operacjach jako o zmiennych strukturach poznawczych.



Piaget swą teorię zbudował na mocnych podstawach biologicznych ,a jego kluczowym pojęciem jest adaptacja Rozwój intelektualny jest rozumiany jako adaptacja struktur poznawczych do wymagań środowiska. Adaptacja zachodzi poprzez procesy asymilacji i akomodacji.

A. ASYMILACJA to proces w którym nowy przedmiot, idea zostaje zrozumiana w kategoriach pojęć lub czynności (schematy) które dziecko już zna. Umożliwia jednostce działanie w nowych sytuacjach wobec nowych problemów za pomocą istniejących już schematów.

B. AKOMODACJA jest komplementarnym procesem, który umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności tak, by pasowały one do nowych sytuacji, przedmiotów, informacji. Pozwala zmieniać istniejące schematy lub wytwarzać nowe.

Ze względu na ich zmienną naturę asymilacja i akomodacja są zmiennymi funkcjami. Zanim dziecko nabędzie nową wiedzę, znajduje się w stanie równowagi – harmonii poznawczej. Kiedy ten stan równowagi zostanie zakłócony, kiedy jednostka napotyka coś nowego lub wymagającego innego podejścia – procesy asymilacji i akomodacji działają w celu przewrócenia tej równowagi. Piaget mówi o procesie równowagi którego rolą jest zapewnienie, że akomodacja zostanie skonsolidowana z asymilacją oraz, że zostanie zachowana między nimi równowaga ten sposób zmieniają się struktury umysłowe i rozwijają się zdolności poznawcze,

Piaget wyróżnił 3 większe okresy rozwoju inteligencji , a w nich podokresy i stadia

I. Okres od 0 do 2 lat

II. Okres i od 2 do 12 lat

Przygotowanie i organizowanie operacji konkretnych w klasach, stosunkach i liczbach. Dzieli się on na dwa podokresy

1. Przedoperacyjny od 2 do 7 lat

Okres przejściowy który kończy się pojawieniem myślenia operacyjnego. Wraz z rozwojem mowy dziecko staje się zdolne do myślenia symbolicznego, jednak możliwości intelektualne nadal zdominowane są przez postrzeżenia niż przez pojęciowe uchwycenie sytuacji i zdarzeń.







Myślenie dziecka podlega takim ograniczeniom jak :

 -egocentryzm – dziecko nie potrafi zrozumieć, że mogą istnieć inne punkty widzenia niż jego
 -centracja – zwracanie uwagi na tylko jedną właściwość przedmiotu z pominięciem innych nawet bardzo ważnych
 -nieodwracalność – niezdolność przedoperacyjnego dziecka do powrotu – w myślach – do punktu wyjścia rozumowania

2. Operacji konkretnych od 7 do 11 lat

Główne właściwości tego stadium to – nabywanie odwracalności myślenia dziecko potrafi odwracać operacje myślowe i – zdolność do decentracji dziecko staje się mniej egocentryczne i potrafi widzieć przedmioty i zdarzenia z różnych punktów widzenia. Inną ważną cechą tego stadium jest wzrastająca zdolność do posługiwania się takimi operacjami jak klasyfikacja – zdolność do logicznego grupowania przedmiotów wg ich wspólnych cech właściwości oraz szeregowania zdolności do porządkowania elementów wg jakiegoś porządku np. wg koloru , wielkości
W tym stadium dziecko aby rozwiązać jakiś problem w sposób logiczny potrzebuje manipulacji i eksperymentowania na rzeczywistych przedmiotach.

III. Okres od 11 do 14 lat

1. Operacje formalne.

Dziecko nabywa zdolności do rozumowania abstrakcyjnego bez odwoływania się do konkretnych przedmiotów i wydarzeń . Dzieci potrafią rozwiązywać problemy w umyśle za pomocą systematycznego testowania zbioru hipotez i równocześnie badania ich wzajemnych zależności. Staje się w coraz większym stopniu podobne do myślenia człowieka.

Wyznaczone przez Piageta granice są tylko orientacyjne. Nie ich chronologia jest ważna , a ich stała kolejność rozwoju. Jest to jeden z 5 wymienionych przez Piageta kryteriów wyróżniania stadiów rozwoju intelektualnego.
Porządek następowania po sobie nowych zdobyczy rozwojowych musi być stały
Integracja struktury nabytej w jakimś celu
Struktura całościowa – stadium stanowi pewną całość, pozwalającą określić wszystkie operacje które są dla niej charakterystyczne.
Formowanie się struktury i osiąganie równowagi – każde stadium obejmuje z jednej strony kształtowanie się struktury, a z drugiej jej osiągnięcie i stabilizację.
Każde stadium posiada wyraźny koniec i początek.

Wyróżnianie przez Piageta wg tych kryteriów stadia i okresy rozwoju intelektualnego nie mogą być jego zdaniem uogólniane na inne dziedziny życia psychicznego.


Literatura:
1. Maria Ziemska „ Rodzina , a osobowość”
2. Podręcznik : „Psychologia” podtytuł podręcznik psychologii dla studentów pod redakcją Jana Strelau