Wstęp do nauki o państwie, prawie i polityce.

1. definicja państwa, nazwa państwo

PAŃSTWO jest najwyższa polityczna terytorialna przymusowa organizacja społeczeństwa, posiadająca swoisty aparat władzy i suwerenność, posługująca się prawem w celu realizacji swoich zadań.

2. pochodzenie państwa i jego istota

3, podstawowe teorie dotyczące genezy państwa

PODEJSCIE AUTONOMICZNE-
założenie ze organizacja państwowa powstała w pewnym etapie rozwoju społeczeństwa w wyniku działalności ludzi. To samo społeczeństwo doprowadziło do powstania państwa.

TEORIE AUTONOMICZNE:
*Koncepcja Patriarchalna-stwierdzenie że państwo wywodzi się ze wspólnoty rodzinnej.
ojciec -> rodzina, władca -> państwo. Przynależność plemienna, klanowa

*Koncepcja Patrymonialna - państwo wywodzi się z pierwotnego dominium ziemskiego i powstało przez przyłączenie doń obszarów sąsiednich poprzez rozrost jakiejś prawnej posiadłości. Państwo -własność tych który rządzą. Wątek własnościowy
(dominium), łączący się z wątkiem politycznym(imperium) występował bardzo wyraźnie we wczesnym średniowieczu Imperium i Dominium ściśle się dopełniały (wasale, lenno)

*Koncepcja marksistowska - Sformuowna przez Fryderyka Engelsa (1820-1895)uważał on że powstanie państwa jest wynikiem szeregu przeobrażeń w społecznościach rodowo plemiennych, a szczególnie podziału i specjalizacji pracy.
Wspólna własność środków zamiast własności prywatnej.
Podział społeczeństwa na dwie klasy społeczne
- I -ci którzy dysponowali środkami produkcji
- II -ci którzy nie mieli nic poza swoimi dziećmi (biedni uzależnieni ekonomicznie od posiadaczy)

*Koncepcja umowy społecznej - Zapoczątkowana przez Epikura(341-270pne),Platon, Marcus Tullius Cyceron. Rozwoj XVII-XVIII w. Przedstawiciele: Huig de Groot zwan Grocjuszem, Thomas Hobbes, Jean Jacques Rousseau, John Locke,
w Polsce Hugo Kollataj.
Tw.T.Hobbes'a - powstanie państwa poprzedzało istnienie powszechnej dzikości walki wszystkich ze wszystkimi. Wyjście z tego stanu - w drodze społecznej umowy miało doprowadzić do powstania struktur silnej władzy państwowej gwarantującej wszystkim bezpieczeństwo.
Tw.J.J.Rousseau - stan natury-stan powszechnej szczęśliwości, bez wojen, zdrady nienawiści i władzy. Państwo powstało aby zachować harmonie społecznej egzystencji
Umowę społeczną dziś nazywa się KONTRAKTUALIZMEM

PODEJSCIE HETERONOMICZNE-
do powstania państwa doszło niezależnie od działań ludzkich i woli człowieka. Zakłada że instytucja ta istnieje od zawsze (odkąd jest społeczeństwo istnieje też państwo)

TEORIE HETERONOMICZNE:
*Koncepcja teistyczna - wiąże powstanie państwa z działaniem istoty nadprzyrodzonej.(Doktryny starozyt. wschodu elementy mitologii greckiej i rzymskiej)
Św. Augustyn i Tomasz z Akwinu twierdzili ze czynnikiem sprawczym powstania państwa jest Bóg.

4, typy państwa

Przez typ państwa rozumiano całokształt cech, państwa, wyrażający jego klasowy charakter. 4 Podstawowe typy państwa:
1) Państwo niewolnicze – wykorzystanie człowieka jako narzędzie pracy, posiadacze niewolników i niewolnicy
2) Państwo feudalne – poddaństwo chłopów, feudałowie i chłopi
3) Państwo kapitalistyczne – traktowanie pracy ludzkiej jako towaru, kapitaliści i proletariat
4) Państwo socjalistyczne – eliminuje prywatną własność środków produkcji, robotnicy i chłopi.

5, formy państwa

Pojęcie formy państwa odnosi się do rozwiązań strukturalnych zastosowanych w sposobie zorganizowania państwa.
Arystoteles wskazał, iż można podzielić formy państwa na dwie podstawowe grupy A i B.
A – monarchia, arystokracja, politea. B – tyrania, oligarchia, demokracja.
Forma państwa to struktura organizacyjna oraz całokształt sposobów i metod sprawowani władzy państwowej.
Podział formy państwa ze względu na:
1) Reprezentanta najwyższej władzy w państwie
- monarchia
- republika
2) charakter ustroju państwowego
- forma unitarna
- forma federalna
3) reżim polityczny
- forma demokratyczna
- forma autokratyczna

6,rola państwa w kształtowaniu narodu:

7, państwo jako organizacja terytorialna

Państwo, jako organizacja terytorialna, tzn. obejmuje ludzi znajdujących się na danym terytorium zakreślonym granicami; państwo zachowuje wyłączność do danego terytorium

8, państwo jako władza polityczna

Panstwo, jako organizacja polityczna, gdyż koncentruje swoja aktywność wokół zarządzania





9, państwo jako aparat państwowy
Aparat państwowy to ogół organów państwowych powiązanych ze sobą organizacyjnie wraz z obsługującymi je urzędami, formacjami zbrojnymi oraz ogół zakładów i przedsiębiorstw państwowych. Aparat jest zorganizowany hierarchicznie, Wielkość, struktura organizacyjna, zasady działania aparatu zależą od wielkości państwa i celów przed nim postawionych w danym czasie.
Organy państwowe ? to osoba lub grupa osób, których działanie przewidziane prawem i zgodne z prawem określane jest jako działanie państwa.

10, państwo a obywatelstwo
Obywatelstwo nie jest tożsame z narodowością jednostki (np. osoba narodowości francuskiej może być obywatelem polskim). Państwo decyduje o przyznaniu obywatelstwa, oraz zapewnia swoim obywatelom w odróżnieniu od cudzoziemców i bezpaństwowców , ochronę nie tylko kraju, ale i poza granicami (poprzez ochronę konsularną i dyplomatyczną). Państwo ma obowiązek przyjąć własnego obywatela wydalonego z obcego kraju.
Problemem obywatelstwa jest regulowany przez prawo wewnętrzne.

11, suwerenność państwa
Suwerenność to niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy wewnątrz państwa jak i w stosunkach z innymi państwami bądź organizacjami międzynarodowymi. Głównym przejawem suwerenności jest wyłączność prawodawcza.
Ciekawą definicje suwerenności zaproponował Ludwik Ehrlich: „suwerenność państwa, to po pierwsze- jego samowładność, czyli prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych i po drugie- całowładność, czyli kompetencja normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa”.
Suwerenność wewnętrzna oznacza, że państwo, w którym funkcjonuje stały rząd, samo reguluje swoje stosunki wewnętrzne, sprawując pełnię władzy nad swoim terytorium oraz nad zamieszkującą je ludnością. Suwerenność zewnętrzna zachodzi wtedy, gdy stosunki z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi kształtowane są na zasadzie dobrowolności, równorzędności i wzajemności.

12, państwo a integracja europejska
13, rewolucja, transformacja, reforma
14, klasyfikacja państw współczesnych
• celem klasyfikacji jest usystematyzowanie wielości państw według podobnych cech na przestrzeni dziejów
• klasyfikacja (na podstawie dominującego sposobu produkcji dóbr materialnych, charakteru stosunków społecznych, stosunków własności):
- Georg Jellinek
* antyczno-orientalne
* helleńskie
* rzymskie
* średniowieczne
*współczesne
- Karol Marks
* właścicieli niewolników
* feudalne
* burżuazyjne (kapitalistyczne)
* socjalistyczne
- Max Weber
* autokratyczne
* demokratyczne
- Daniel Bell
* preindustrialne
* industrialne
* postindustrialne
• współcześnie najczęściej odwołujemy się do klasyfikacji D.Bella, czasem do K.Marksa

15, organizacja władzy państwowej RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, została uchwalona 2 IV 1997. Jej podstawowymi zasadami ustrojowymi są: republikańska forma rządu, jednolitość państwa, zwierzchnictwo narodu, zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego sprawiedliwość społeczną, wolność tworzenia i funkcjonowania partii politycznych oraz zrzeszania się w organizacjach społecznych, szeroki samorząd terytorialny (gmina, powiat, województwo), a także obszerny katalog praw i wolności obywateli.
Demokracja jest to termin pochodzący z języka greckiego, a oznacza on w bezpośrednim przekładzie „władzę ludu”. W myśl artykułu 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej- Polska jest „demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Zapis ten, jak również szereg innych pochodzących z ustawy zasadniczej, dość jasno określa strukturę oraz zasady działania państwa polskiego. W myśl Konstytucji również, jako obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, mamy zagwarantowane prawa m.in. do nietykalności i wolności osobistej, brania czynnego i biernego udziału w życiu politycznym kraju, czy wreszcie, do poszanowania naszych praw.

Konstytucja reguluje organizację i funkcjonowanie organów naczelnych RP w oparciu o zasadę podziału władz (władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza). Relacje pomiędzy głową państwa, rządem i parlamentem opiera na formule rządów parlamentarno-gabinetowych



16,Podstawowe organy państwowe RP i ich kompetencje:
Dwuizbowy parlament (Sejm i Senat) pełni funkcję ustawodawczą i kontrolną. Konstytucja przyjmuje zasadę tzw. bikameralizmu niepełnego, przyznając dominującą rolę Sejmowi, wybieranemu w wyborach powszechnych, bezpośrednich, tajnych i równych.
Sejm RP działa na podstawie Małej konstytucji z 1992, liczy 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych. Kadencja sejmu trwa 4 lata. Sejm obraduje opierając się na zasadach: ciągłości prac (brak jest przerw między kadencjami), dyskontynuacji prac (w sejmie nowej kadencji nie kontynuuje się prac nie dokończonych przez sejm starej kadencji), autonomii (regulamin sejmu uchwala niezależnie od czynników zewnętrznych oraz jest niezależny od senatu), jawności oraz permanencji prac.
Organami Sejmu RP są: marszałek sejmu (przewodniczący izby, zastępowany przez wicemarszałków), prezydium sejmu (marszałek oraz wicemarszałkowie), Konwent Seniorów (marszałek, wicemarszałkowie oraz przedstawiciele klubów i porozumień poselskich liczących co najmniej 15 posłów), komisje sejmowe (stałe lub nadzwyczajne, szczególnym rodzajem komisji sejmowych są komisje śledcze).
Posłowie mogą tworzyć kluby parlamentarne (najmniej 15 posłów), koła parlamentarne (najmniej 3 posłów) oraz tzw. zespoły o apolitycznym charakterze.
Obok władzy ustawodawczej sejm sprawuje także funkcje kontrolne w stosunku do rządu i in. organów państwowych. Powołuje I prezesa Sądu Najwyższego, wybiera członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu oraz za zgodą senatu - prezesa Najwyższej Izby Kontroli i rzecznika praw obywatelskich. Udziela votum zaufania dla nowo wybranego rządu. Może występować z inicjatywą odwołania premiera bądź poszczególnych ministrów.
Wybory do sejmu zarządza prezydent. Sejm może zostać rozwiązany przez prezydenta w przypadkach określonych w konstytucji, może także ulec samorozwiązaniu mocą własnej uchwały.
Do uprawnień sejmu należy podejmowanie uchwał o wprowadzeniu stanu wojennego i upoważnieniu rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy.
Wraz z senatem tworzy Zgromadzenie Narodowe, do którego należy m.in. uchwalanie nowej konstytucji.
Senat- jeden z dwóch organów sprawujących władzę ustawodawczą. Składa się ze 100 senatorów wybieranych po 2. z każdego województwa (oprócz warszawskiego i katowickiego, gdzie wybiera się 3 na okres 4 lat w wyborach powszechnych, bezpośrednich, w tajnym głosowaniu (prawo wyborcze). Kadencja jego może ulec skróceniu, jeśli zostanie rozwiązany sejm.
Organami senatu są: marszałek senatu, Prezydium Senatu (składające się z marszałka i wicemarszałków), Konwent Seniorów (tworzą go marszałek, wicemarszałkowie) i przedstawiciele klubów senackich (skupiają senatorów o tej samej przynależności partyjnej). Organami roboczymi izby są komisje senatu działające na podobnej zasadzie jak komisje sejmowe. Organizację prac senatu zapewnia Kancelaria Senatu.
Kompetencje senatu są stosunkowo niewielkie. Jego udział w zakresie ustawodawstwa polega na prawie występowania z inicjatywą ustawodawczą oraz rozpatrywaniu w ciągu 30 dni uchwalonych przez sejm ustaw, chyba że są to ustawy pilne (termin wtedy ulega skróceniu do dni 14). Senat może przekazaną ustawę przyjąć bez poprawek albo wprowadzić do tekstu poprawki bądź ją odrzucić. Uchwałę senatu odrzucającą ustawę albo zaproponowaną poprawkę uznaje się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów (większość głosów) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Natomiast ustawa budżetowa uchwalona przez sejm przekazywana jest senatowi, który na jej rozpatrzenie ma 20 dni. Z kolei ustawa o zmianie Konstytucji RP podlega rozpatrzeniu przez senat w ciągu 60 dni. Zmiana konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez senat i sejm. Senat wyraża także zgodę na zarządzenie przez prezydenta RP referendum ogólnokrajowego.
Ponadto senat udziela zgodę na powołanie i odwołanie prezesa NIK, powołanie rzecznika praw obywatelskich oraz powołuje 2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 2 senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa, a także członków Rady Polityki Pieniężnej. Marszałek senatu oraz 30 senatorów może również wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi (ratyfikacja) umowami międzynar. albo zgodności przepisów prawa z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami;
Prezydent RP, wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich, jest organem władzy wykonawczej (wraz z Radą Ministrów), najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości państwowej. Pełni funkcje typowe dla parlamentarno-gabinetowej głowy państwa (reprezentowanie państwa, arbitraż w funkcjonowaniu jego organów naczelnych), uczestniczy w tworzeniu rządu, ale nie wywiera wpływu na realizowaną przezeń politykę, wpływa natomiast na treść stanowionego przez parlament prawa (inicjatywa ustawodawcza, veto, prawo złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego). Dokonuje też nominacji na niektóre stanowiska państwowe.
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP w zakresie nie zastrzeżonym dla innych organów państwowych oraz kieruje całym systemem administracji rządowej. Istotnemu wzmocnieniu, w porównaniu z Małą Konstytucją, uległa pozycja Prezesa Rady Ministrów, który kieruje pracami rządu, ustala zasady realizowania jego polityki, koordynuje i kontroluje prace jego członków.
Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy powszechne, administracyjne i wojskowe. Podstawowymi zasadami ich działania jest niezawisłość i instancyjność.
Trybunał Konstytucyjny wybierany przez Sejm bada zgodność prawa z Konstytucją, rozpatruje skargi konstytucyjne obywateli, decyduje o zgodności działania partii politycznych z prawem, rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy naczelnymi organami oraz udziela odpowiedzi na tzw. pytania prawne. Trybunał Stanu powołany jest do sądzenia w przypadku tzw. deliktów (wykroczeń) urzędowych najwyższych funkcjonariuszy państwa.Organami kontroli i przestrzegania prawa są Najwyższa Izba Kontroli, podlegająca tylko Sejmowi, oraz Rzecznik Praw Obywatelskich powoływany przez Sejm.
Trybunał orzeka w sprawach:
1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja Wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4. zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
Trybunał Konstytucyjny rozpatruje też skargi wniesione przez obywateli w zakresie naruszania ich wolności lub praw oraz rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy konst. organami państwa.
Trybunał Konstytucyjny tworzy 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9–letnią kadencję. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji. Nie mogą też, w okresie zajmowania stanowiska, należeć do partii politycznej, związku zawodowego oraz łączyć tych funkcji z pełnieniem mandatu posła lub senatora. Trybunał Konstytucyjny stanowi jedną z formalnych gwarancji praworządności.

17, określenie prawa
Przez prawo rozumiemy zespół norm postępowania uznawanych lub ustanowionych przez państwo wyrażających interesy wielkich grup społecznych (klas, narodów) zmierzających do utrwalenia i rozwoju stosunków społecznych korzystnych dla tych grup. Prawo jest zespołem norm, których przestrzeganie jest zabezpieczone przymusem organów państwowych.
18, państwo a prawo:
19, prawo zwyczajowe
Prawo zwyczajowe ? ukształtowane w toku długotrwałego stosowania, a następnie usankcjonowane i stosowane przez organy państwowe. Prawo zwyczajowe powstaje samoczynnie bez udziału organów państwowych, i w efekcie jego powstania w danej społeczności tworzy się określona praktyka postępowania.
20, Gałęzie systemu prawa
W zależności od sfery stosunków społecznych, które system prawa reguluje i metody regulacji prawnej, system ten dzieli się na gałęzie (działy, dziedziny). Podział ten zależy od całokształtu stosunków społeczno-politycznych w danym państwie. Działami tymi czy też gałęziami prawa są m.in. prawo administracyjne, prawo cywilne, prawo karne, o których była już mowa.
21, praworządność – cechy i funkcje

Praworządność – jest stanem faktycznym polegającym na tym, że państwo działa za pośrednictwem swoich organów zgodnie z obowiązującym prawem (przestrzega prawa). Oznacza to, że proces sprawowania władzy publicznej w państwie opiera się przede wszystkim na prawie. Praworządność wyraża się w tym, iż decyzje władcze funkcjonariuszy publicznych są zarówno co do swej merytorycznej treści, formy i trybu podejmowania wyznaczane przez obowiązujące prawo.
Praworządność:
- dotyczy działań państwa, nie zaś innych podmiotów (osób fizycznych, prawnych – niepaństwowych) choć zachowania tych podmiotów mają wpływ na stan porządku prawnego w państwie. Nie ma praworządności jeśli mimo znanych państwu naruszeń prawa dokonanych przez wyż.wym. podmioty państwo ich nie sankcjonuje, państwo stosuje sankcje wobec podmiotów, które prawa nie naruszyły, państwo narusza dyspozycje norm prawnych.
- praworządności się nie narusza, naruszać można normy prawne, jeśli państwo to czyni – nie ma praworządności
- praworządność istnieć może tylko w takim państwie, w którym prawo określa granice władzy publicznej, zadania, kompetencje i tryb działania jej organów.
- nie każde naruszenia prawa przez państwo jest równoznaczne z brakiem samorządności, zależy to od wrażliwości oceniającego.
Funkcjonują dwie konkurencyjne koncepcje praworządności:
1) praworządność formalna – za praworządne uznaje się państwo, w którym prawo pozytywne jest przez nie przestrzegane. Z tego punktu widzenia treść tego prawa jest obojętna. Przyjmuje się, że przestrzeganie prawa przez państwo jest wartością samoistną, ponieważ daje obywatelom poczucie pewności i obliczalności decyzji podejmowanych przez władze publiczne.
2) praworządność materialna – za praworządne uznaje się państwo, które nie tylko przestrzega prawa ale w którym prawo pozytywne spełnia pewne postulaty aksjologiczne odnoszące się do jego treści i formy. Prawo pozytywne powinno: być równe dla wszystkich, deklarować podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela, zawierać gwarancje realizacji tych wolności i praw. W świetle tej koncepcji nie praworządnym byłoby państwo, w którym: nie przestrzega się prawa pozytywnego, co prawda przestrzega się je ale prawo to nie zachowuje uniwersalnego standardu wolności i praw.

22, pojecie normy prawnej
Wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby (osób) żądanie określonego zachowania się jest nazywana normą postępowania. Jednym z przykładów norm postępowania są normy prawne.
Norma prawna – jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa.
Zasadnicze cechy normy prawnej:
a) jest to reguła generalna – tzn. że jest skierowana do pewnej kategorii adresatów (tj. tych, kogo nakaz, zakaz lub dozwolenie dotyczy), nie zaś do adresata indywidualnego, wskazanego co do tożsamości. Wskazanie adresatów następuje przez powołanie się na ich cechy rodzajowe (np. obywatele, żołnierze, studenci).
b) jest to reguła abstrakcyjna – tzn. że jest ona regułą zachowania określonego przez wskazanie jego rodzajowych a nie konkretnych cech. Chodzi zatem nie o wskazanie zachowania jednorazowego, które nie może być powtórzone, ale zachowania takiego, które zdarzyć się może w nieokreślonej z góry liczbie przypadków.

23, elementy normy prawnej


Wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby (osób) żądanie określonego zachowania się jest nazywana normą postępowania. Jednym z przykładów norm postępowania są normy prawne.
Norma prawna – jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa.
Części składowe normy prawnej:
a) hipoteza – ta część normy, która określa warunki lub okoliczności, w których adresatowi normy jest coś nakazane czynić, coś czynić jest mu dozwolone, lub jest zakazane
Hipoteza – jeden z najbardziej rozbudowanych elementów normy prawnej. Może dotyczyć elementów podmiotowych (wtedy wskazuje adresata normy, jego cechy np. wiek, lub też może wskazywać szczegółowo cel działania podmiotu prawa albo sposób działania) i przedmiotowych sytuacji, którą ujmuje (wtedy odnosi się do stanów, zjawisk lub wydarzeń w stosunku do adresata albo też określa miejsce bądź też czas i moment działania).
b) dyspozycja – ta część normy, która określa treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego, albo treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów (np. iż przepis prawny obowiązuje, ustawa traci moc, itd.)
Dyspozycja – przedmiotem dyspozycji mogą być faktyczne czynności psychofizyczne (np. zabranie mienia, prowadzenie samochodu) lub alternatywnie czynności konwencjonalne tzn. takie zachowania, którym istniejące normy nadały specyficzne znaczenie inne niż to, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu tych czynności i ich faktycznych skutków (np. uchylenie kapelusza ma na celu nie tylko ochłodzenie głowy ale też gest powitania/pożegnania w myśl reguł obyczaju europejskiego).
c) sankcja – sankcją nazywa się niekiedy tę część normy, która określa rodzaj dolegliwości jak powinna dotknąć osobę, która będąc adresatem normy naruszyła jej dyspozycję w warunkach wskazanych w hipotezie.
Sankcja – zasygnalizowanie odpowiedzialności za nierespektowanie zawartego w dyspozycji nakazu lub zakazu, czyli wskazanie reakcji państwa na zachowanie naruszające treść dyspozycji. Jest groźbą ze strony państwa wobec naruszycieli norm prawa, iż zastosuje ono odpowiednie środki przymuszające wobec osób nie respektujących normy prawa.

24. norma prawna a przepis prawny
Norma prawna – jako reguła postępowania człowieka, zawiera treść pożądanego przez państwo zachowania wyrażoną w dyspozycji.
Przepis prawny – forma pisana normy prawa stanowionego zamieszczona w różnych aktach prawnych. Inaczej mówiąc przepis prawa to redakcyjna postać normy, przekazana w formie pisemnej, wyrażająca wolę państwa.
Normy prawa zwyczajowego nie ujęte w zbiory, nie występowały w postaci przepisu prawa. Dopiero prawo stanowione, którego normy umieszczone są w aktach prawnych, formowane są w przepisy prawa.
Norma prawa i przepis prawa nie są zawsze tożsame. W ich treści i sensie mogą występować różnice. Przepis może mieścić jedną normę i wtedy pokrywa się z jej treścią. Natomiast norma może być umieszczona w kilku przepisach.
Przepisy prawa są tworzywem, materiałem słownym norm prawa, ich substancją językową.

25, pojęcie stosunku prawnego:

Stosunek prawny to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków. Stosunek prawny- stan zależności m. przynajmniej 2 podmiotami, który można ująć w kat. Uprawnienia i obowiązku prawnego.

26, podmioty stosunku prawnego. Osoba fizyczna, osoba prawna.

Osobą fizyczną jest każdy człowiek. Pozostaje nią od urodzenia aż do śmierci Każdy człowiek jako osoba Fizyczna posada zdolność Prawną czyli zdolność Do posiadania określonych Praw i obowiązków w zakresie Prawa cywilnego.
Osoby prawne – jest to trwałe dokonane Na podstawie właściwych przepisów prawnych Zespolenie pewnej grupy osób fizycznych i Środków majątkowych dla osiągnięcia Określonych celów społecznych lub Ekonomicznych. Można to także tłumaczyć Jako organizacje lub instytucje która w dziedzin Stosunków majątkowych może występować Jako podmiot praw i obowiązków. Pojęcie osoby prawnej charakteryzują
Następujące elementy
-cel , - element ludzki, - majątek, - wyodrębnienie organizacyjne, - przepis prawny uznający daną organizacje za samodzielny podmiot prawa

Typy osób prawnych:
-instytucjonalny – powoływany do życia ustawą
lub aktem administracyjnym.
-zrzeszeniowy – tworzone w wyniku zgodnych
oświadczeń woli pewnej grupy osób

27, zdolność prawna

Zdolność prawna przysługuje każdemu w takim samym stopniu – jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków.

28. zdolność do czynności prawnych

Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu i na własny rachunek. Zależy ona od wieku, mał-żeństwa i ubezwłasnowolnienia.
1. pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie, nie ubez-własnowolnione całkowicie lub częściowo oraz małoletnia osoba przez fakt zawarcia małżeństwa (dot. kobiet od 16 roku życia),
2. ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby pomiędzy 13 a 18 rokiem życia oraz osoby pełnoletnie ubezwłasnowolnione częściowo,
3. nie mają zdolności do czynności prawnych małoletni do 13 roku życia oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

29, zdarzenia prawne – klasyfikacja

Każdy stosunek prawny rodzi się w związku z powstaniem określonego prawem faktu. Taki fakt, którym wiąże się POWSTANIE stosunku prawnego, ZMIANA jego treści oraz USTANIE stosunku prawnego nazywamy ZDARZENIEM PRAWNYM. Zdarzenia prawne mogą być zależne bądź niezależne od woli człowieka. Działania zależne od woli człowieka to np. zawarcie małżeństwa, zakup chleba w sklepie lub zawarcie umowy o pracę. Zdarzenia niezależne od woli człowieka to np. śmierć, zdarzenia wynikające z działania sił przyrody.

30, kolizje przepisów prawnych oraz rodzaje ich rozwiązywania:


Kolizja przepisów prawnych
występuje wówczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.
a) W czasie
Występuje wówczas gdy sprawa (stosunek prawny) uregulowana jest odmiennie prze dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie. Instrumentem służącym do rozstrzygania kolizji w czasie są przede wszystkim przepisy przejściowe które ustalają, jak należy rozstrzygnąć kolizje powstałe w skutek wejścia nowego aktu. Jeśli nie występują kolizje rozstrzyga się wg zasady : ustawa póĄniejsza uchyla wcześniejszą (nie działa gdy ustawa wcześniejsza miała charakter specjalny, a nowa ogólny). Druga zasada : ustawa nie działa wstecz. Ta zasada oznacza, że akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków które powstały już po jego wejściu.
b) W przestrzeni
Ø Między przepisami obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju (tylko w przypadku nie zunifikowanego prawa)
Ø Między przepisami różnych państw.

31, źródła prawa na gruncie konstytucji RP

W skład systemu źródeł prawa w Polsce wchodzą źródła prawa stanowionego i w nieznacznym zakresie - prawa zwyczajowego.
Najważniejsze źródło prawa w Polsce to ustawa. Mamy dwa rodzaje ustaw: konstytucyjne i zwykłe, które powinny być zgodne z ustawami konstytucyjnymi. Ustawa dochodzi do skutku w wyniku zgodnego działania Sejmu, Senatu i Prezydenta. Aby obowiązywała konieczne jest jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

32, konstytucja – pojęcie i rodzaje

Nazwa „konstytucja” wywodzi się z łacińskiego słowa „constituere” (constituo, constitui) oznaczającego: ustanawiać, urządzać, uporządkować, nadać (czemuś) określoną formę.
W dzisiejszych czasach konstutucja oznacza ustawę zasadniczą wyposażoną w najwyższą moc prawną, określającą podstawy ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego, w szczególności organizację i sposób powoływania podmiotów władzy państwowej i sposoby wykonywania władzy przez te organy, a także normującą podstawowe prawa i obowiązki obywatela.
Wyróżnia się konstytucje:
-w sensie materialnym- obejmuje ona normy prawne (także prawa zwyczajowego) dotyczące zasad ustroju państwa, organizacji i funkcjonowania państwa oraz określające status jednostki w państwie
-w sensie formalnym- są to normy prawne przyjęte w szczególnym postępowaniu zawarte w akcie prawnym o szczególnej nazwie
-pisaną- jest ona w zasadzie równoznaczna konstytucji w sensie formalnym, może obejmować jeden akt prawny lub kilka aktów o tej samej, najwyższej mocy prawnej np. Rzeczpospolita w latach 1992-1997
-niepisana- równoznaczna konstytucji materialnej. Występuje w państwie,w którym brak jest jednego aktu prawnego najwyższej mocy(lub kilku) regulującego zasady ustroju państwa
-ze względu na zakres regulacji wyróżnia się:
-pełną- czyli taką która reguluje zasady ustroju państwa, określająca suwerena i sposoby wykonywania przezeń władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierającą tryb zmian swoich norm
-niepełną(czyli tzw. Małą konstytucję)- nie obejmującą swą regulacją powyższych materii
-sztywną- zmieniana w szczególnych przypadkach
-elastyczną(giętką)- czyli taką która może być zmieniana w trybie analogicznym do ustaw zwykłych, mającą moc prawną równą ustawą zwykłym.

33, rodzaje wykładni prawa

Przez wykładnie prawa rozumiemy ogół czynności prowadzących do ustalenia właściwej treści tekstu prawnego .
Jeśli chodzi o wykładnie prawa to sprawa jest o tyle istotna, że niektóre przepisy są niejasne lub wieloznaczne. W takim przypadku aby wyinterpretować zawartą w tych przepisach normę prawną stosujemy właśnie wykładnię. Istnieje wiele rodzajów wykładni, przy czym co do niektórych istnieją określone zakazy.
Są trzy grupy teorii wykładni:
1. Wykładnia statystyczna,
2. Wykładnia dynamiczna,
3. Wykładnia mieszana

Ad 1. Za wykładnie statyczną uznaje się wykładnie prowadzącą do ustalenia intencji ustawodawcy, która przyświecała mu przy wydawaniu danego aktu.
Ustalenie tego, co miał na myśli ustawodawca, tworząc akt normatywny, jest co najmniej trudne.
Na pierwszy plan wysuwa się pytanie, co faktycznie miał zamiar uczynić ustawodawca. Prawo w myśl tej koncepcji jest tworzone tylko w celu rozwiązania konkretnych sytuacji, dlatego nie daje się ono stosować do rozwiązywania kwestii, do których regulowana konkretnie nie zostało ono stworzone.

Ad 2. Wykładnia dynamiczna polega na tym, że wykonujemy wykładni testu prawnego wraz ze zmieniającymi się warunkami społeczno-politycznymi. Przepisy prawa są tu traktowane jako pewna materia, którą można zmienić wraz ze zmianą sytuacji.

Ad 3. Wykładnia mieszana zakłada, ze normy prawne, które nie ulegają częstym zmianom, należy interpretować w taki sposób, jak życzyłby sobie tego obecny ustawodawca.

34, organizacja i kompetencje rządu RP

Dwuizbowy parlament (Sejm i Senat) pełni funkcję ustawodawczą i kontrolną. Konstytucja przyjmuje zasadę tzw. bikameralizmu niepełnego, przyznając dominującą rolę Sejmowi, wybieranemu w wyborach powszechnych, bezpośrednich, tajnych i równych.
W Polsce, zgodnie z art. 95 ust.1 konstytucji, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat. Obie te izby parlamentu, jeśli obradują razem, mają status Zgromadzenia Narodowego. Zgromadzenie Narodowe uchwala konstytucję, odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta i podejmuje uchwałę o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu.

Sejm składa się z 460 posłów, zaś Senat - ze 100 senatorów.

Kadencja tych organów trwa 4 lata. Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.


Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu. Ponadto ustawowa kadencja parlamentu może być skrócona przez Prezydenta, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Senatu, w przypadkach określonych w konstytucji. Będzie tak np. w sytuacji, gdy nie doszło do wybrania nowej Rady Ministrów w trybie konstytucyjnym.

Sejm składa się z posłów, wybieranych w wyborach:
- powszechnych,
- równych,
- bezpośrednich,
- proporcjonalnych,
- w głosowaniu tajnym.

Senatorowie są wybierani w wyborach:
- powszechnych,
- bezpośrednich
- w głosowaniu tajnym.

35, Kompetencje prezydenta RP

Prezydent odgrywa bardzo ważna rolę w polskim systemie prawnym. Nie ma on jednak tak dużych uprawnień jak np. prezydent Republiki Francuskiej czy prezydent USA gdyż oni stoją na czele rządu jednakże jego możliwości wpływanie na życie publiczne są znaczące.
Prawa i obowiązki prezydenta określa konstytucja RP:

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym przedstawicielem naszego państwa oraz gwarantuje on ciągłość władzy państwowej. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, soji na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.
Prezydent wybierany jest przez naród wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich glosowaniu tajnym, na pięcioletnia kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Na ten urząd może być wybrany obywatel Polski, który najpóźniej dniu wyborów ukończył 35 rok zycia, korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Takiego Kandydata zgłasza, co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Wybrany zostaje ten który otrzymał więcej niż połowę ważnych głosów. W razie nie uzyskania przez kandydatów wymaganej większości po 14 dniach przeprowadza się ponowne głosowanie. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów kandydatów przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta RP określa ustawa.
Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zaczyna się w dniu objecie przez niego urzędu, który obejmuje tuż po złożeniu przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgi.
Jeżeli wystąpi sytuacja iż prezydent nie będzie mógł przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu który na ten czas przejmuje obowiązki Prezydenta RP. Jeśli natomiast prezydent nie jest w stanie powiadomić Marszałka sejmu o niemożności sprawowania urzędu sprawę rozstrzyga Trybunał konstytucyjny na wniosek Marszałka. W razie stwierdzenia niemożności prezydenta tymczasowe wykonywanie jego obowiązków są powierzane Marszałkowi Sejmu.
Marszałek Sejmu do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje jego obowiązki w razie:
1. Śmierci Prezydenta
2. Zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta
3. Stwierdzenia nieważności Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze.
4. Uznania przez zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
5. Złożenia Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.
W razie gdyby Marszałek Sejmu nie mógł wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Osoba wykonująca obowiązki prezydenta nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.
Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.

Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. Ratyfikuje on i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat. Przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie jej zgodności z Konstytucją, w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem. Mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczpospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych. Przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych
Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju sprawuje on zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. Mianuje Szefa Sztabu Generalnego dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas, tryb i warunki odwołania kadencji określa ustawa. Na czas wojny ii wniosek Prezesa Rady ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych w tym samy trybie może on go odwołać. Na wniosek ministra obrony Narodowej nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.

Kompetencje Prezydenta związane ze zwierzchnictwem nad siłami zbrojnymi szczegółowo określa ustawa. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony państwa.

Prezydent nadaje obywatelstwo polskie oraz wydaje zgode na zrzeczenie się obywatelstwa. Nadaje on również ordery i odznaczenia.
Stosuje prawo łaski. Nie jest ono stosowane do osób skazanych przez Trybunał Stanu. Może zwracać się z orędziem do Sejmu Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Natomiast sprawach szczególnie ważnych może zwołać Radę Gabinetową, która tworzy Rada ministrów pod przewodnictwem Prezydenta RP.
Prezydent również zarządza wybory do Sejmu i Senatu, zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranych Sejmu i Senatu. Skraca kadencje w przypadkach określonych w konstytucji, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, zarządza referendum ogólno krajowe, podpisuje lub wetuje ustawy, Składa wnioski do Trybunału Konstytucyjnego, desygnuje i powołuje Prezesa Rady Ministrów, przyjmuje dymisje Rady Ministrów powierza jej tymczasowe pełnienie obowiązków, Odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności.
Kogo powołuje Prezydent Rzeczpospolitej?
Sędziów, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesów Sadu Naczelnego oraz wice prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego (również odwołuje), członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Poza tym składa on wniosek do sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Nadaje statut Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Prezydenta RP. Wydaje on rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i 93. Wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji. I co ważne ma on prawo zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczpospolitej.
Podsumowując chcę zaznaczyć, iż większość kompetencji związanych z prowadzeniem polityki państwa należy do rządu. Prezydent w państwie demokratycznym „nie rządzi”, gdyż rządzi naród jest on jedynie mediatorem w sytuacjach kryzysowych.
Za naruszenie Konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa może on być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
Organem doradczym Prezydenta Rzeczpospolitej w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego
W wypełnianiu obowiązków Prezydentowi pomaga Kancelaria Prezydencka RP. Prezydent również wykonuje swoje zadania z pomocą urzędów: Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz Zespołu doradców Prezydenta RP.

36. rola i kompetencje rządu RP.

37, Samorząd terytorialny – formy i organizacje

Samorząd terytorialny jako podstawa demokracji. Samorząd terytorialny określamy jako samorząd lokalny tzn. samo rządzenie się ludności zamieszkującej na obszarze gminy stanowiącej społeczność lokalną. Gmin obejmuje obszar względnie jednorodny przestrzennie i osadniczą na którym zamieszkująca ludność powiązana jest więzami społecznymi gospodarczymi i jest zdolna do wykonania zadań publicznych. Polska ustawa uznaje samorząd terytorialny jako osobowość publiczna –prawną. Gminy stanowią samoistne samodzielne organy władzy samorządowej których istnienie gwarantuje konstytucja RP. Istota samorządu teryt. w ustroju demokratycznym polega na posiadaniu osobowości prawnej i wykonywaniu zadań publicznych we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Organy gminy to: zarząd (z burmistrzem wójtem lub prezydent miast) oraz rada gminy jako organ stanowiący wybierany przez mieszkańców w wybranych powszechnych. Gminy mają zadania własne i zadania zlecone przez administracje rządową oraz podlegają kontroli tych organów. Gminy integrują ludność w lokalna zbiorowość terytorialna (społ. lokalną z własną infraskturą).

38, Samorząd zawodowy w Polsce

Samorząd zawodowy, organizacyjna forma zrzeszania się obywateli oparta na wspólnocie zawodowej, powstała celem reprezentowania ich interesów wobec instytucji państwa. Samorząd zawodowy zajmuje się także prowadzeniem doskonalenia zawodowego oraz obejmuje ochroną socjalną swoich członków. Możliwość tworzenia samorządów zawodowych przewiduje Konstytucja RP, zgodnie z którą jego zadaniem jest reprezentowanie osób wykonujących zawody wymagające szczególnego zaufania społ. oraz sprawowanie pieczy nad należytym ich wykonywaniem.
Samorząd zawodowy jest organizacją przymusową tzn., że warunkiem wykonywania danego zawodu jest przynależność do określonego samorządu. W Polsce istnieje 10 samorządów zawodowych – prawniczych (adwokatów, komorników, notariuszy, radców prawnych), medycznych (lekarzy, lekarzy weterynarii, pielęgniarek i położnych), aptekarzy, biegłych rewidentów oraz rzeczników patentowych.
Każdy samorząd zawodowy ma określoną strukturę organizacyjną, jego organy powoływane są w drodze powszechnych wyborów członków danego samorządu.

39. władza sądownicza – pojęcie i zakres

Niezawisła władza sądownicza kontroluje natomiast władzę ustawodawczą i wykonawczą. Jest to instytucjonalne zabezpieczenie, zwane check and balance (kontrola i równowaga).


40, Sady powszechne

Sądy powszechne, organy wymiaru sprawiedliwości, które obejmują sądy rejonowe, wojewódzkie i apelacyjne. W większości rozstrzygają sprawy z zakresu prawa cywilnego, karnego, rodzinnego lub prawa pracy.
I .Sądy powszechne są podstawowym rodzajem sądów ze względu na ilość i wagę rozstrzyganych spraw. Do sądów powszechnych należą:
sądy rejonowe,
sądy okręgowe
sądy apelacyjne.
Zwierzchni nadzór nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy.
Sądy dzielą się na wydziały.
Sądy rejonowe – I instancji – rozpatrują większość spraw które na mocy przepisów prawa nie zostały przekazane sądom okręgowym
Sądy okręgowe – II instancji – w sprawach rozpatrywanych przez sądy rejonowe natomiast I instancji w sprawach które nie są rozstrzygane przez sądy rejonowe.
Sądy apelacyjne – są wyłącznie sądami II instancji.
II. Naczelny Sąd Administracyjny
III. Sądy wojskowe
IV. Sąd Najwyższy

41, Trybunał konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny to organ sądowy powołany do rozstrzygania sporów
o konstytucyjność działania organów państwa, głównie do kontrolowania zgodności prawa z Konstytucją RP a także formułowanie jego wykładni. Trybunał Konstytucyjny orzeka
o zgodności ustaw i umów międzynarodowych (także tych ratyfikowanych)
z Konstytucją, o sporach kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami, o zgodności z konstytucją celów i działalności partii politycznych. Orzeka też o skargach konstytucyjnych, które może wnieść każdy obywatel powołując się na naruszenie jego konstytucyjnych praw i wolności.
Piętnastu sędziów wchodzących w skład Trybunału Konstytucyjnego wybiera Sejm na dziewięcioletnią kadencję. Są oni w pełni niezawiśli. Trybunał Konstytucyjny stanowi jedną z formalnych gwarancji praworządności w państwie.
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą.
Orzeczenia Trybunału mają postać wyroków lub postanowień. Trybunał wydaje wyroki w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją.
Trybunał orzeka w sprawach:
A.
zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucj ,
B. zgodno
ści ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
C. zgodno
ści przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
D. zgodno
ści z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
Trybunał Konstytucyjny rozpatruje też skargi wniesione przez obywateli w zakresie naruszania ich wolności lub praw oraz rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy konstytucyjnymi organami państwa.
Prawo postawienia wniosku związanego z kompetencjami Trybunału Konstytucyjnego mają m.in.: Prezydent RP, marszałek Sejmu i Senatu, premier, posłowie (co najmniej 50), senatorowie (co najmniej 30), pierwszy prezes Sądu Najwyższego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich.
Trybunał Konstytucyjny tworzy 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9?letnią kadencję. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji. Nie mogą też, w okresie zajmowania stanowiska, należeć do partii politycznej, związku zawodowego oraz łączyć tych funkcji z pełnieniem mandatu posła lub senatora. Trybunał Konstytucyjny stanowi jedną z formalnych gwarancji praworządności.

42, trybunał stanu w Polsce
Trybunał Stanu organ sądowy, który orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. Rozpatruje sprawy o naruszenie konstytucji i ustaw czy popełnienie przestępstwa przez: Prezydenta RP, członków rządu, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prokuratora Generalnego, kierowników urzędów centralnych
i innych.
Trybunał Stanu może m.in. orzec karę usunięcia z urzędu, zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk, utratę czynnego prawa wyborczego, utratę biernego prawa wyborczego, utratę orderów, odznaczeń, tytułów honorowych, a w sprawach o przestępstwa także kary przewidziane w kodeksie karnym.
Skład Trybunału Stanu ustalany jest na pierwszym posiedzeniu Sejmu i obowiązuje przez okres kadencji Sejmu. Przewodniczącym z urzędu jest pierwszy prezes Sądu Najwyższego. Jego dwóch zastępców i szesnastu członków Trybunału Stanu wybieranych jest spoza grona Sejmu. Członkowie Trybunału Stanu muszą mieć polskie obywatelstwo, nie mogą być karani sądownie czy być pozbawieni praw obywatelskich, nie mogą być też zatrudnieni
w administracji państwowej.

43, Sądownictwo administracyjne
Kontrola sądowa działania administracji stanowi tradycyjną formę ochrony obiektywnego (przedmiotowego) porządku prawnego i ochrony publicznych praw podmiotowych – przede wszystkim w stosunkach pomiędzy administracją a obywatelami. Kontrola ta jest sprawowana – bezpośrednio lub pośrednio – przez wyodrębnione sądy administracyjne lub sądy powszechne. Sądownictwo administracyjne odróżnia od sądownictwa powszechnego jego cel. Jest nim kontrola aktów i działań (czynności) organów administracji, dokonywana z punktu widzenia zgodności z prawem. Określano sądownictwo administracyjne jako te urządzenia, które mają na celu zabezpieczenie jednostki przed nadużyciami administracji. Sądy administracyjne badają wyłącznie aspekty prawne działania administracji, nigdy celowościowe. Kontrola ta prowadzi do uchylenia aktu sprzecznego z prawem w razie uwzględnienia skargi, do oddalenia skargi, gdy nie stwierdzono niezgodności aktu (działania) administracji z prawem, albo do odrzucenia skargi ze względów formalnych. Kasacyjny model orzecznictwa sądów administracyjnych determinuje zakres i charakter sprawowanej przez nie kontroli i wyklucza możliwość sprawowania administracji czy jej zastępowania poprzez merytoryczne orzekanie – chodzi tu o unikanie tzw. podwójnej administracji.
Model kontroli sądowej administracji sprawowanej przez sady powszechne opiera się na odmiennej zasadzie, sądy te mają bowiem kompetencje do rozpatrywania sprawy merytorycznie i orzekania co do jej istoty.
W polskim modelu sądowej kontroli nad administracją sądy powszechne wyjątkowo sprawują taką kontrolę bezpośrednio, najczęściej kontrola ta ma charakter pośredni.

44, Sąd lustracyjny
W 1997r. powstał sąd Lustracyjny który orzeka o zgodności z prawdą oświadczeń dotyczących pracy oraz służby w organach bezpieczeństwa lub współpracy z nimi.

45, pojęcie polityki
Pierwszy rodzaj to etymologiczne definicje polityki. Słowo „polityka” pochodne jest słowu greckiemu „polis”, co oznacza miasto-państwo natomiast „politike” jest to sztuka rządzenia miastem –państwem. Polityka jest więc sztuką rządzenia państwem, braniem udziału w sprawach państwa. Wyraz „politea” oznacza idealny ustrój polityczny, społeczny, a więc polityka jest braniem udziału w sprawach społeczeństwa. Termin z języka francuskiego „poli” - oznacza gładki, grzeczny, a pojęcie „la politique” znaczy działalność porządna, grzeczna.

Drugim rodzajem są definicje określające politykę jako rodzaj działalności ludzkiej. Polityka według J.Ładosza jest to celowa i świadoma działalność ludzka związana z państwem, mająca na celu realizację interesów społecznych. Natomiast ks.prof. M. Krąpiec ujmuje treść pojęcia „polityka” jako racjonalną działalność na rzecz wspólnego dobra. Inną jeszcze definicje owego pojęcia przedstawia F. Ryszka, według którego „polityka” to planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy – dążenie, któremu odpowiadają określone działania ludzkie.

Następnym rodzajem są definicje określające politykę jako układ stosunków pomiędzy organizacjami. Polityka jest to układ relacji i odniesień pozytywnych, negatywnych i kompromisowych pomiędzy państwem a innymi organizacjami, wliczając w to inne państwa..

46, system polityczny
System to najogólniej każdy skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukturę zbiór elementów. Strukturę można określić jako ogół związków między elementami uwarunkowanych przynależnością danych elementów do tego systemu.
Możemy wyróżnić trzy charakterystyczne koncepcje:
1) Koncepcja instytucjonalna – system polityczny to całokształt działających instytucji politycznych oraz stosunków między nimi, a także zasad działania i stosunków normatywnych na podstawie, których one działają. J. Kowalski - system polityczny to aparat państwowy, partie polityczne oraz organizacje i grupy społeczne formalne i nieformalne uczestniczące w działaniach politycznych w obrębie danego państwa oraz ogół zasad politycznych i norm regulujących ich wzajemne stosunki.
2) Koncepcja behawiorystyczno-funkcjonalna – system polityczny określany jest jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. Karol B. Jankowski – System polityczny to układ tworzący płaszczyznę artykułowania interesów, samoregulacji zapewniającej dynamiczną równowagę społeczną.
3) Koncepcja systemowa – istotne są tu relacje między systemem a jego otoczeniem, sprowadza się je do 3 etapów: ”wejścia”, przetworzenia, „wyjścia”. „Wejścia” i „wyjścia” są relacjami między systemem a otoczeniem przetworzenie zaś jest procesem wewnętrznym.

47, podmioty polityczne
Podmiotowość polityczna-to zdolność jednostek i grup społecznych oraz organizacji do tworzenia polityki, która objawia się w życiu politycznym, wpływaniu na zachowanie i decyzje innych w wywoływaniu zmian w stosunkach politycznych. OSTATECZNE PODMIOTY POLITYKI to wielkie grupy społeczne połączone wspólnotą celów i interesów BEZPOŚREDNIE PODMIOTY POLITYKI to organizacje i instytucje, które prowadzą działalność polityczną i uczestniczą w sprawowaniu władzy.

48, stosunki polityczne
Stosunki polityczne- są to stosunki, które obejmują relacje zachodzące między instytucjami politycznymi, organizacjami politycznymi, grupami społecznymi i jednostkami w sferze zdobycia i sprawowania władzy, która stanowi narzędzie realizacji interesów grup i warstw społecznych

Formy stosunków politycznych
- współpraca( pomiędzy organizacjami międzynarodowymi)
- kompromis( koalicja partii politycznych które tworzą wspólnoty
- rywalizacja( między partnerami istnieje pomiędzy partiami o podobnych interesach politycznych)
- walka( pomiędzy organizacjami międzynarodowymi, partiami politycznymi)
49. kultura polityczna
Kultura polityczna – ogól postaw i poglądów społeczeństwa, grup i jednostek wobec polityki, charakterystycznych dla danego okresu i ukształtowanych pod wpływem tradycji historycznych. Rodzaje:
# zaściankowa (nikła świadomość polityczna wśród członków społeczności) # podporządkowana (zainteresowanie sferą polityczną z jednoczesnym podporządkowaniem się władzy)
# uczestnictwa (aktywne uczestnictwo większości obywateli w życiu publicznym) #(kultura obywatelska – szerokie możliwości uczestnictwa obywateli w życiu publicznym)
zasady kultury politycznej : pluralizm polityczny (różne grupy mają udział w sprawowaniu władzy), reguły debaty politycznej, kultura osobista, – rodzaje
50, legitymizacja systemu politycznego

Legitymizacja – uznanie przez społeczeństwo określonego systemu politycznego za najbardziej odpowiedni dla niego. Podstawy: władza legalna, władza tradycyjna (święta), władza charyzmatyczna.
Trzy podstawy legitymizacji władzy: (autor Max Weber)

-władza legalna- jej istotą jest przekonanie, iż rządzący zdobywaja i sprawują władze z mocy obowiązującego prawa (np. władza prezydenta, władza sprawowana przez Sejm i Senat (syst. demokrat.)

-władza tradycyjna- bierze sie z tradycji i opiera się na prawie do jej dziedziczenia.

-władza charyzmatyczna- jest to władza która opiera si.ę na przeświadczeniu że osoba sprawująca władze jest wyjątkowa.

51, ideologia, doktryna , program polityczny

Ideologia:
We współczesnym znaczeniu pod pojęciem ideologii rozumieć należy zbiór poglądów czy sądów (naukowych, filozoficznych, religijnych, by wymienić tylko najważniejsze), które w przekonaniu danej grupy społecznej wyrażają jej interesy i o tyle są akceptowane w ramach określonej ideologii, o ile pozostają w zgodzie z subiektywnym odczuciem interesu określonej grupy. I jako takie właśnie nie mogą być oceniane w kategoriach teoretycznych, a więc przede wszystkim z perspektywy prawdy. Nie można więc zasadnie utrzymywać, że jakaś ideologia jest prawdziwa lub fałszywa.

Doktryna:
Doktryna polityczna - to wynikający z danej ideologii oraz uporządkowany zbiór poglądów na życie polityczne danego społeczeństwa z zagadnieniami władzy i ustroju państwa na czele.
Musi zawierać wskazania teoretyczne i praktyczne jak zrealizować te poglądy w określonym czasie i przestrzeni.Jest instrumentalną wersją ideologii i zbiorem poglądów określających przebieg i cel działań wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni; stanowi konkretyzację systemu ideologicznego. ideologia - doktryna polityczna - program polityczny podział doktryn politycznych ze względu na stosunek danej doktryny do rzeczywistości społecznej :
• rewolucyjne
• konserwatywne(zachowawcze)
• reformistyczne
• reakcyjne
program polityczny:
Program polityczny jest to konkretyzacja doktryny politycznej, która z kolei jest konkretyzacją ideologii lub stylu politycznego myślenia.
Program polityczny jest charakterystyczny dla partii politycznych, ale może być także wytworem ruchów społecznych, komitetów wyborczych, think tanków czy też prywatnych osób.

52, reżim polityczny
Reżim polityczny (z francuskiego regime – władza), ogół metod i środków formalnych (wynikających z przepisów prawa) i nieformalnych (tradycja, kultura), jakimi posługuje się aparat władzy państwowej w stosunkach ze społeczeństwem, forma sprawowania rządów. W każdym państwie istnieje określony reżim polityczny – reguły rządzenia państwem, społeczeństwem.
Wyróżnia się reżim polityczny demokratyczny, np. parlamentarno-gabinetowe, prezydencki i semiprezydencki, niedemokratyczny, np. totalitarny (totalitaryzm), autorytarny (autorytaryzm), wojskowy – wojsko ingeruje w życie polityczne i ekonomiczne kraju i policyjny – życie obywateli jest drobiazgowo reglamentowane, a rola policji w państwie jest większa niż wymagają tego interesy społeczeństwa.

53 interesy polityczne
54, podstawowe zasady wymiaru sprawiedliwości w RP