Sprawa polska w polityce mocarstw w czasie I wojny światowej

Z chwilą wybuchu wojny ziemie polskie stały się terenem działań wojennych. Obie strony walczące nie miały sprecyzowanych planów w stosunku do odbudowy państwowości polskiej. Franciszek Józef rozważał koncepcję przebudowy państwa w monarchię trialistyczną, co wywołało protesty państwa węgierskiego. Skończyło się na odezwie Komendy Wojsk Austro-Węgierskich z 9 sierpnia 1914 roku zawierającej wiele ogólników. Także Niemcy nie planowali ustępstw wobec Polaków. Ziemie zabrane uznawali za swoje.
Rozpoczynając wojnę 7 i 8 sierpnia wojsko rozrzucało ulotki, w których zachęcało do powstania przeciwko Rosjanom. W Rosji z odezwą do Polaków zwrócił się Wielki Książę Mikołaj Mikołajewicz. Mówił w niej o braterskim pojednaniu z Rosją, wzywał do połączenia się narodu polskiego pod berłem carskim. Propozycje te przypadły do gustu zwolennikom orientacji prorosyjskiej z Romanem Dmowskim na czele. Z ich inicjatywy utworzony został Legion Puławski walczący po stronie rosyjskiej. We Francji w sierpniu 1914 r z inicjatywy syna Adama Mickiewicza, Władysława powstał w miejscowości Bayonne 400-osobowy oddział polski. Na skutek protestu ambasadora rosyjskiego władze francuskie zakazały działalności tego oddziału. Żołnierzom zaproponowano wstąpienie do Legii cudzoziemskiej.
Państwa Zachodnie wykazały w pierwszej fazie wojny niemal całkowitą obojętność wobec sprawy polskiej. Uznawały ją za problem, który winna rozstrzygnąć sojusznicza Rosja, interesowały się jedynie nastrojami panującymi wśród Polaków. Z życzliwością do sprawy polskiej odnosiła się opinia publiczna na Zachodzie. W sierpniu 1915 roku cały obszar zaboru rosyjskiego znalazł się pod okupacją państw centralnych, czyli Niemiec i Austrii. Państwa te podzieliły ziemie polskie na dwie strefy okupacyjne. Na czele tych stref stali generałowie gubernatorzy. Na skutek przedłużającej się wojny pozycyjnej Niemcy i Austria chcąc pozyskać nowych żołnierzy do swoich armii wystąpili z odezwą do Polaków w imieniu cesarzy Niemiec i Austro-Węgier, wydany został akt 5 listopada 1916, który mówił o „powołaniu państwa polskiego z ziem polskich panowaniu rosyjskiemu wydartych”. Akt ten nie wzbudził większego entuzjazmu w społeczeństwie polskim. Rachuby Niemców i Austriaków zawiodły, werbunek nie przyniósł rezultatów. Organizacje niepodległościowe rozpoczęły natomiast energiczną akcję za powołaniem rządu polskiego i wojska, którego zalążek upatrywano w Legionach. W Warszawie uformowała się Tymczasowa Rada Stanu z Wincentym Niemojewskim na czele. Dyrektorem departamentu wojskowego był Józef Piłsudski. Społeczeństwo podzieliło się wobec tego aktu na zwolenników – aktywistów i przeciwników – pasywistów. Akt 5 listopada zmuszał cara Mikołaja II do oficjalnego wypowiedzenia się w sprawie polskiej. W Noworocznym rozkazie carskim do armii i floty rosyjskiej znalazło się zdanie o stworzeniu Polski „wolnej złożonej ze wszystkich trzech części dotąd rozdzielonej”. W sprawie polskiej zabrał również dwukrotnie głos prezydent USA Woodrow Wilson. Pierwszy raz wystąpił 22 stycznia 1917 r z orędziem Noworocznym do Senatu, w którym stwierdził, że Polska ma zostać odbudowana. Drugi raz 08.01.1918 r wygłosił słynne 14 – punktowe orędzie do Kongresu. 13 punkt tego orędzia mówił o niepodległej Polsce z dostępem do Bałtyku. Obradująca pod koniec 1917 w Paryżu Konferencja Międzynarodowa uchyliła się od zajęcia konkretnego stanowiska wydając kilka ogólnych oświadczeń. Sprawę polską poparli jednak premier Włoch Vittonio Orlando i minister spraw zagranicznych Francji. Bardziej ostrożnie wspomniał o Polsce premier brytyjski Dawid Lloyd George. Dlasze wydarzenia były związane z wybuchem rewolucji lutowej i październikowej w Rosji. W wyniku tych wydarzeń nastał w Rosji okres dwuwładzy.
Obie strony zabrały głos w sprawie polskiej. Pierwszą uchwałę podjęła Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Stwierdziła, że narody ( w tym Polska) mają prawo do całkowitej niepodległości. W ślad za tym również Rząd Tymczasowy wydał proklamację mówiącą o powstaniu państwa polskiego, ale powiązanego z Rosją wolnym wojskowym przymierzem. Latem 1918 roku doszło do poważnego przełomu w wojnie na Zachodzie. W połowie lipca rozpoczęła się wielka ofensywa państw sprzymierzonych. Na przełomie października i listopada stało się jasne, że klęska państw centralnych jest kwestią najbliższych tygodni.