Średniowiecze - referat

Średniowiecze

Opis oraz sposób powstawania miast i wsi w średniowieczu

MIASTO

Lokacja miasta średniowiecznego musiała spełniać podstawowe warunki obrony. Na obszarze dawnego imperium rzymskiego w miejscu starych rzymskich miast i obozów powstały nowe miasta np. Aosta .. Początkowo miały one prawidłowy układ obozu, orientowany według stron świata, przecięty dwiema prostopadłymi arteriami oraz szereg prostokątnych działek. Z biegiem czasu układ zabudowy stawał się coraz bardziej swobodny, zatracał się dawny, prosty przebieg ulic.
Rozplanowanie miasta Sredniowiecznego ściśniętego murami obronnymi akcentowało główny element kompozycyjny układu - prostokątny rynek - znajdujący się przy głównych ulicach różniących się od innych szerokością i zabudową oraz sposobem przeprowadzenia . Stanowił on podstawowy węzeł komunikacyjny wewnątrz miasta. Rynek otoczony wieńcem domostw najznakomitszych obywateli, skupiał najważniejsze budowle publiczne: kościoły, sukiennice, ratusz. Znakomitość ratusza podkreślały wierze ratuszowe, stając się ważnym akcentem sylwety średniowiecznego miasta. Wąskie, tworzące siatkę prostokątów i wieloboków uliczki oblepione ciasną obudową prowadziły z rynku ku bramom. Bezpieczeństwo miasta, jego zamożność i ważność reprezentowały mury obronne z całym systemem wież, bram i baszt - obwarowane na zewnątrz wałami z fosą napełnioną wodą i ogrodzone częstokołem. Grube, potężne i wysokie mury miały na górze od wewnątrz uskok tworzący kryte przejście dla straży miejskiej, wieńczyły je zębate wycięcia - zwane blankami. Drewnianą konstrukcję wysuniętą na wspornikach na zewnątrz muru - zwano hurdycją. Ułatwiała ona pionową obronę przed napastnikami przez otwory w podłodze. Konstrukcję o podobnej zasadzie, ale murowaną wysuniętą na konsolach zwano machikułą.
Na terenie Polski starsze grody obronne wznoszono na terenach trudno dostępnych , wśród bagien , nad rzekami , rzadziej na wzniesieniach . Rozwój wymiany towarowej spowodował powstanie osad targowych położonych przy traktach. Osady te nie miały własnych umocnień i były powiązane z grodami. Nowo powstające miasta były lokalizowane na prawie niemieckim - były z góry zaplanowane, miały prawidłową sieć komunikacyjną , regularnie przeprowadzony podział działek budowlanych. Do szybszego rozwoju miast w Polsce przyczyniło się zastosowanie cegły co pozwoliło na szersze stosowanie konstrukcji murowych i umożliwiło fortyfikację większych terenów nawet na obszarach , których dotychczas nie można było bronić.

WIEŚ

W średniowieczu głównym źródłem dochodów była uprawa ziemi. Sprawdzał się przy tym pług polny, dzięki któremu wzrosły plony do czterech ziaren z jednego wysianego. Ważne było również zagospodarowanie pustek (terenów niezamieszkalnych, a nadających się pod uprawę). W tym celu w okresie rozbicia dzielnicowego zaczęto sprowadzać osadników z Europy zachodniej. W akcji osadniczej sugerowano się wzorami prawa niemieckiego. Na czele osadników stał zasadźca, który był upoważniony do zawierania umów z księciem. Zgodnie z porozumieniem każdy osadnik otrzymywał jeden łan ziemi (przeliczając na hektary: mały – 16 i wielki – 24). Największą działkę otrzymywał zasadźca (inaczej także sołtys, który był przedstawicielem księcia w danej wsi i stał na czele miejscowego sądu). Jego kolejnym zadaniem było pobieranie w imieniu księcia czynszu i kar sadowych, z których część pozostawała w jego rękach. Nowe osady szybko zaczęły przynosić duże dochody (głównie dzięki nowemu rodzajowi gospodarowania). Trojpolówka okazała się bardziej wydajna od dotychczasowej dwupolówki i metody wypaleniskowej, zaś chłopi stosujący ta metodę otrzymywali działki na trzech wielkich polach.
Wieśniacy współpracowali ze sobą. Chłopskie działki znajdywały się jedna obok drugiej. Aby obsiać pole, a potem zebrać plon wszyscy musieli rozpocząć pracę o tej samej porze. Miejscem spotkań wsi był kościół. Tam przybywano na chrzciny, śluby, pogrzeby oraz na niedzielne nabożeństwa.
Stopień zamożności mieszkańców był różny, o czym świadczy zróżnicowanie danin.
Różne były też ubiory i potrawy na chłopskich stołach. Mieszkańcy wsi nosili przewarznie lniane koszule oraz długie, wełniane sukmany z rozciętymi rękawami. Chłopskie posiłki składały się przewarznie z kasz oraz żytniego chleba, a także z warzyw-rzepy, fasoli i bobu. Podawano je w glinianych i drewnianych naczyniach.
Nazwy miejscowości kryją w sobie zazwyczaj pewną tajemnicę. Większość nazw pochodzi od historii danej miejscowości. Dzisiejsze Wole i Wółki oznaczać mogą np. że zamieszkujący je chłopi cieszyli się tzw. przywilejem wolnizny. Dzięki niektórym nazwom można nawet określić pochodzenie etniczne osadników. Zachowały się przecież Cygany, Węgrze, Prusy.


Gospodarka

Podstawą gospodarki Franków była uprawa zboża I winnej latorośli. Hodowali także owce, kozy i konie oraz bardzo cenione wówczas świnie.

Społeczeństwo i gospodarka w Polsce dzielnicowej:
-wzrost znaczenia kościoła,
ożywienie życia zakonnego,
-w zakonach pisano i przechowywano dokumenty,
-kolonizacja wewnętrzna - dobrze rozwijała gospodarkę,
-XII i XIII wiek nowe sposoby uprawy ziemi,
-rozwój gospodarki towarowej,
Zygfryd von Feuchtwangen - wielki mistrz krzyżacki przeniósł ich stolicę do Malborka.

Zajęcia Mieszczan

Bory i lasy dostarczały zwierzyny łownej, toteż myślistwo nabrało wielkiego znaczenia. Z napojów popularne były piwo i wino. W niektórych rejonach pijaństwo stało się wielką plagą. W pobliżu urodzajnych winnic zakładano rezydencje możnych oraz pałace biskupie. Pod upadające miasta nie mogły wyżywić mieszkańców ani zapewnić im pracy, dlatego ludność poszukiwała zajęcia na wsi.

Warstwy społeczne w miastach i wsiach

-Patrycjat-tworzyli kupcy, często pochodzenia niemieckiego
-Pospólstwo-Rzemieślnicy ,zakładali oni specjalne organizacje zwane cechami.
-Plebs-Tworzyli grupę najbiedniejszą i nieposiadających praw miejskich
-Wójt- prowadził początkowo władzę w mieście w imieniu księcia
-Rada-przejęła prawa wójta
-Burmistrz-stał naczelne rady wybierany spośród patrycjuszy




Rycerstwo

W średniowieczu warstwa społeczna trudniąca się służbą wojskową. Często posiadali ziemię nadawaną im przez króla w zamian za hołd lenny. Byli bezpośrednimi wasalami króla, oraz seniorami swoich rządców.

Rycerz miał promieniować urodą i wdziękiem. Urodę tę podnosił zwykle strój świadczący o zamiłowaniu do złota i drogich kamieni. Nie byle jaka musiała być także zbroja i uprząż.
Rycerz musiał być silny. Siła ta była niezbędna do dźwigania zbroi, która ważyła 60-80 kilo.
Od rycerza oczekiwano, by był nieustannie zaprzątnięty swoją sławą.
Ze względu na stałą troskę o prestiż w walce, żądanie od rycerza odwagi jest w pełni uzasadnione. Jej brak jest najcięższym obwinieniem.
Nieustanne zabieganie o pierwszeństwo nie staje na przeszkodzie solidarności tej elity.

Architektura

Style:
• Romański
• Od XII/XIII w. w Europie Zachodniej rozpoczyna się Gotyk.

Romański:
• Niskie, przysadziste budowle o charakterze sakralno-obronnym,
• Grube mury z kamienia
• Małe okienka z łagodnymi łukami
• Kościoły na planie krzyża łacińskiego albo okrągłe rotundy [np. Wiślica, Strzelno]
• Sklepienia kolebkowe lub krzyżowe
• Ograniczone do minimum zdobienia, albo czasem nie było ich w ogóle [np. Inowłodz – kościół św. Idziego]

Gotyk:
• Strzelistość [piął się do nieba]
• Wysokie wieże
• Ostre łuki
• Wielkie okna z witrażami
• Nad wejściem rozety
• Duże wrota z ostrym łukiem
• Wejścia – zdobione portale
• Wysokie kolumny podtrzymujące sklepienia krzyżowo-żebrowe
• Malowidła na mokrym tynku – freski [wybitnym twórcą był GIOTTO]

Uniwersytet Krakowski
Uniwersytet w Krakowie, który funkcjonował wówczas pod nazwą Studium Generale, powstał staraniem króla Kazimierza III Wielkiego w 1364 r. Był zatem drugim uniwersytetem, po praskim, który powstał w tej części Europy. Faktycznie swoją działalność rozpoczął dopiero w 1367 r., prowadząc wykłady na trzech wydziałach: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Papież nie zgodził się na powołanie najbardziej prestiżowego wydziału teologii. Niestety rychła śmierć króla w 1370 oraz brak zainteresowania u Ludwika Węgierskiego doprowadziła do zaniechania jego działalności.
W XV i na początku XVI wieku Akademia Krakowska przeżywała okres rozkwitu. Studiowali na niej także studenci zagraniczni. Wówczas to dyrektorami uczelni byli Stanisław ze Skalbimierza i Paweł Włodkowic. Znana była krakowska szkoła matematyczna i astrologiczna. W Krakowie studiował Mikołaj Kopernik, a także wielu późniejszych profesorów zachodnioeuropejskich. Kraków był też ważnym ośrodkiem naukowym nauk alchemicznych, której uczyli profesorowie medycyny.