Zastosowanie soli w życiu codziennym. Sole wokół nas.

Sole należą do jednych z najbardziej potrzebnych związków w życiu człowieka. Mają nieoceniony wpływ na wiele dziedzin życia, takich jak: lecznictwo, rolnictwo, kosmetyka, przemysł spożywczy, metalurgiczny, włókienniczy, papierniczy i wiele innych.

1. Azotany

Azotan (V) potasu KNO3

Saletra indyjska, saletra potasowa; biała krystaliczna substancja, temp. topnienia 339 0C, w wyższej następuje rozkład:
2KNO3 2KNO2 + O2, rozpuszczalny w wodzie (w temp. 20 0C 31,6 g/100 cm3, w temp. 100 0C 246 g/100 cm3). Otrzymywany w reakcji wymiany między chlorkiem potasu i azotanem sodu KCl + NaNO3 KNO3 + NaCl. Występuje w przyrodzie przeważnie w tych samych miejscach co saletra chilijska. Dawniej wydobywano go w znacznych ilościach w Indiach.

Zastosowanie:
- Nawozy
- Wyrób prochu strzelniczego
- Otrzymywanie azotanu (III) potasu (potrzebnego do wyrobu barwników azowych
- Konserwowanie mięsa (dodatek o symbolu E 252)

Azotan(V) sodu NaNO3

Saletra sodowa; występuje w stanie naturalnym (nitronatryt, zw. też saletrą chilijską), wydobywana ze złóż zw. Caliche w Chile; saletra chilijska zawiera ok. 96% azotanu sodu i cenne domieszki (potas, mikroelementy i in.)

Zastosowanie:
- Konserwant żywności (dodatek o symbolu E 251)
- nawóz

Azotan(V) srebra AgNO3

Lapis; krystaliczne, bezbarwne ciało stałe, topiące się w temp. 209oC, w wyższej ulegające rozkładowi. Bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie: w temp. 20 0C 215g/100cm3, w temp. 80 0C 669g/100cm3; roztwory mają odczyn obojętny. Posiada właściwości utleniające i bakteriobójcze, dlatego jest stosowany w lecznictwie. Na skórze pozostawia czarne plamy metalicznego srebra. Otrzymuje się go przez rozpuszczenie srebra w kwasie azotowym:
3Ag + 4HNO3 3Ag(NO3) + NO + 2H2O .

Zastosowanie:
- Produkcja innych soli srebra
- Lecznictwo
- Wyrób luster
- Wyrób materiałów światłoczułych
- Wyrób farb do włosów

Azotan(V) wapnia Ca(NO3)2

Saletra norweska; silnie higroskopijne, krystaliczne ciało stałe, topiące się w temp. 561oC, rozpuszczalne w wodzie (w temp. 18 0C 121g/100cm3) i alkoholu. Tworzy hydrat Ca(NO3)2*H2O który w temp. powyżej 100 0C traci wodę i przechodzi w sól bezwodną. Otrzymywany jest w reakcji kwasu azotowego z węglanem wapnia: CaCO3 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + H2O + CO2 .

Zastosowanie:
- nawozy

2. Borany

Tetraboran sodu Na2B4O7*10H2O

Boraks - bezbarwne, wietrzejące na powietrzu, słabo rozpuszczalne w wodzie ( w temp. 210C 2,7g w 100cm3) krystaliczne ciało stałe. Podczas ogrzewania rozpuszcza się we własnej wodzie krystalizacyjnej, stopniowo traci wodę i stapia sią na szklistą masę, w której rozpuszczają się tlenki metali (perła boraksowa; może być używana do identyfikacji metali - w zależności od dodanego związku zabarwia się w płomieniu na określony kolor). Bezwodny tetraboran sodu topi się w temp. 878 0C. W wodzie tworzy roztwór słabo zasadowy o pH=9,2 i prawie niezależnym od stężenia. Otrzymywany z minerałów: kornitu, boraksu lub innych przez rozpuszczenie w gorącej wodzie pod ciśnieniem i krystalizację. Minerał boraks rodzimy ma wzór Na2[B4O5(OH)4]*8H2O .

Zastosowanie:
- Przemysł szklarski
- Przemysł ceramiczny
- Kosmetyka
- Lutowanie
- Produkcja środków piorących
- W laboratoriach chemicznych jako substancja buforowa

3. Bromki

Bromek potasu KBr

Białe krystaliczne ciało stałe, topiące się w temp. 7480C, wrzące w temp. 13800C, dobrze rozpuszczalne w wodzie (w temp. 20 0C 65g/100cm3). Otrzymywany w wyniku reakcji K2CO3 z Fe3Br8 lub bromu z KOH w obecności węgla drzewnego.

Zastosowanie:
- Wyrób emulsji fotograficznych
- W lecznictwie jako środek uspokajający
- Litografia
- Rytownictwo
- Monokryształy bromku potasu w spektroskopii w zakresie podczerwieni

4. Chlorany

Chloran (V) potasu KClO3

Sól Bertholleta, bezbarwna substancja krystaliczna, temperatura topnienia 368C, rozpuszcza się w gorącej wodzie, trująca. Ogrzewana w niższych temperaturach wydziela tlen, w temperaturze powyżej 550C rozkłada się na KCl i O2.

Zastosowanie:
- Materiały wybuchowe i zapałki
- Środki bielące
- Lecznictwo

5. Chlorki

Chlorek sodu NaCl

Sól kuchenna; bezbarwna substancja krystaliczna, temp. topnienia 801oC, temp. wrzenia 1413oC, w postaci oczyszczonej nie jest
higroskopijny, jego rozpuszczalność w wodzie (w temp.20oC 35,8g w 100cm3) w bardzo niewielkim stopniu zależy od temperatury.

Występuje w wodzie morskiej (ok.2,7%), w postaci dość rozpowszechnionych złóż soli kamiennej (halitu) np. w Polsce, Argentynie, Chinach, byłym ZSRR. Sól kamienną wydobywa się zwykłymi metodami górniczymi i po zmieleniu oraz przesianiu stosuje się ją do celów przemysłowych lub wypłukuje ze złoża otrzymując solankę. Solankę oczyszcza się dodając wapnia, wodorotlenku i węglanu sodu, a następnie odparowuje. Sól z wody morskiej otrzymuje się przez odparowanie z wykorzystaniem energii słonecznej. Z chlorku sodu otrzymuje się metaliczny sód, węglan sodu, wodorotlenek sodu, kwas solny i chlor.

Zastosowanie:
- Środek konserwujący
- Przemysł barwnikarski
- Przemysł garbarski
- Wysalanie związków organicznych

Chlorek sodu zmieszany z lodem jest stosowany jako mieszanina oziębiająca (do temp. -21oC). W lecznictwie jest używany fizjologiczny roztwór soli; 0,9% roztwór NaCl, izotoniczny z płynami ustrojowymi.

Chlorek amonu NH4Cl

Salmniak; najczęściej występuje w postaci bezbarwnych kryształów, które dobrze rozpuszczają się w wodzie. Produkt uboczny w produkcji węgalny sody "metodą amoniakalną" (tzw. metodą E.G. Soulvaya - metoda otrzymywania węglanu sodu (sody) z chlorku sodu poprzez działanie wodnym roztworem amoniaku i tlenku węgla na roztwór wodny chlorku sodu. Można go też otrzymać poprzez działanie amoniakiem na kwas solny.

Zastosowanie:
- nawożenie
- oczyszczanie powierzchni metali (np. przed lutowaniem)
- lecznictwo
- akumulatory spawalnicze
- do produkcji tzw. "suchych ogniw galwanicznych" (ogniw Leclanchego). Jest to układ materiałów przetwarzający energię chemiczną bezpośrednio w energię elektryczną.

6. Chromiany

Chromian(VI) potasu K2CrO4

Żółte, krystaliczne ciało stałe o temp. topnienia 997oC, dobrze rozpuszczalne w wodzie (w temp. 20oC 62,5g/100cm3). Otrzymywany jest przez prażenie sproszkowanego chromitu z węglanem potasu i tlenkiem wapnia przy dostępie powietrza, rozpuszczenie stopu w roztworze gorącego siarczanu potasu, przesączenie i krystalizację.

Zastosowanie:
- Chemia analityczna
- Garbarstwo
- Przemysł tekstylny
- Produkcja innych związków chromu
- Produkcja czerni anilinowej, fungicydów i atramentu

Dwuchromian(VI) potasu K2Cr2O7

Krystaliczne ciało stałe koloru pomarańczowego, topiące się w temp. 397oC, powyżej temp. 900oC rozkładające sią na chromian potasu, tlen i Cr2O3, rozpuszczalne w wodzie (w 20oC 11,6g/100cm3). Otrzymywany w wyniku reakcji dwuchromianu sodu z chlorkiem potasu.

Zastosowanie:
- Fotografika
- Przemysł włókienniczy i skórzany
- Do produkcji pigmentów, ałunów chromowych i barwników anilinowych
- W ogniwach galwanicznych jako depolaryzator
- Do elektrolitycznego chromowania stali

7. Cyjanki

Cyjanek potasu KCN

Bezbarwne kryształy; topi się w temp. 634,5_oC, higroskopijny, dobrze rozpuszczalny w wodzie (w temp. 25oC 41,7g w 100g roztworu), natomiast w alkoholu - słabo. Pod wpływem wilgotnego powietrza cyjanek potasu zaczyna pachnieć gorzkimi migdałami (cyjanowodór), jego roztwory wodne mają odczyn silnie zasadowy; jest to spowodowane hydrolizą. Cyjanek wykazuje właściwości redukcyjne oraz jest silną trucizną. Otrzymuje się go przez utlenienie izotiocyjanianów kwasem azotowym lub przez wprowadzenie cyjanowodoru do roztworu wodorotlenku potasu.

Zastosowanie:
- Składnik kąpieli galwanicznych
- Elektrochemia
- Metalurgia
- Do wydzielanie złota z rud
- W laboratoriach jako odczynnik

8. Tiosiarczany

Tiosiarczan sodu Na2S2O3*5H2O

Antychlor, krystaliczne, bezbarwne ciało stałe, w temp. 48 0C topi się we własnej wodzie krystalizacyjnej, w temp. 223 0C traci wodę i rozkłada się na siarczan sodu i siarczek sodu. Rozpuszcza się w wodzie; roztwory mają odczyn obojętny, łatwo tworzy roztwory przesycone, nie rozpuszcza się w alkoholu. Ma własności redukujące, pod wpływem silnych utleniaczy (np. chloru) przechodzi w siarczan sodu, jod utlenia go do czterotionianu sodu: 2Na2S2O3 + I2 2NaI + Na2S4O6 . W wyniku utworzenia kompleksu rozpuszcza sole srebra:
Ag+ + 2S2O3 [Ag(S2O3)]3- . Otrzymywany przez utlenianie polisiarczków: 2Na2S2 + 3O2 2Na2S2O3 lub gotowanie siarki z roztworem siarczanu(IV) sodu: Na2SO3 + S Na2S2O3 .

Zastosowanie
- w fotografii jako utrwalacz
- w przemyśle włókienniczym i papierniczym do usuwania chloru (stąd nazwa antychlor) po bieleniu
- w hutnictwie srebra i analizie miareczkowej jako odczynnik redukujący jod

9. Siarczany

Siarczan (VI) baru BaSO4

Biel barowa; bezbarwna substancja krystaliczna lub śnieżnobiały proszek (zależy od stopnia rozdrobnienia). Topi się w temp. 1580 0C, jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, nie trujący (w odróżnieniu od innych związków baru), odporny na działanie siarkowodoru, czynników atmosferycznych i chemicznych, rozpuszcza się w stężonym kwasie siarkowym. Występuje w przyrodzie jako minerał baryt (szpat ciężki). Do celów technicznych otrzymywany przez mielenie naturalnego minerału barytu na sucho lub mokro albo z chlorku baru przez działanie siarczanem (VI) sodu: BaCl2 + Na2SO4 BaSO4 + 2NaCl .

Zastosowanie:
- Pigment do produkcji farb
- Środek obciążający w produkcji papieru (papier fotograficzny)
- Wypełniacz kauczuku i tworzyw sztucznych
- W lecznictwie jako substancja kontrastowa w prześwietleniach przewodu pokarmowego
- W kosmetyce do wyrobu pudrów

Siarczan(VI) magnezu MgSO4

Epsomit, sól angielska, sól gorzka; bezbarwne kryształy, rozp. w wodzie (w temp. 20 0C: 36,2g/100cm3); tworzy wiele hydratów z których najważniejsze występują w przyrodzie: MgSO4*H2O (kizeryt) i MgSO4*7H2O oraz wiele soli podwójnych z siarczanami i chlorkami litowców; np. kainit KCl*MgSO4*3H2O i szenit K2SO4*MgSO4*6H2O . Występuje w wodzie morskiej i w wielu wodach mineralnych. Otrzymywany przez działanie kwasem siarkowym na tlenek lub węglan magnezu.

Zastosowanie:
- Lecznictwo
- Garbarstwo
- Hutnictwo
- Jako zaprawa w przemyśle farbiarskim
- Do obciążania bawełny, jedwabiu i papieru

Siarczan(VI) miedzi(II) CuSO4

Biała substancja stała, silnie higroskopijna, temp. topnienia 200 0C, w temp. 6500C rozkłada się przechodząc w tlenek miedzi(II) CuO. Najbardziej znany jest w postaci 5* hydratu CuSO4*5H2O (koperwas, siny kamień, chalkantyt) jako niebieskie, krystaliczne ciało stałe rozpuszczalne w wodzie i w metanolu. Otrzymywany przez rozpuszczenie miedzi w kwasie siarkowym:
Cu + 2H2SO4 CuSO4 + SO2 + 2H2O .

Zastosowanie:
- Galwanoplastyka
- Teletechnika
- Farbiarstwo
- Substancja owadobójcza
- Zwalczanie chwastów
- Wyrób farb nieorganicznych
- Barwienie mosiądzu na brązowo, wyrobów cynkowych na brunatno, miedzi na czarno

Siarczan(VI) sodu Na2SO4

Białe ciało stałe, temp. topnienia 884 0C. Dość dobrze rozpuszczalny w wodzie (48,8g/100cm3 w temp. 40 0C), tworzy hydraty:
Na2SO4*7H2O i Na2SO4*10H2O (sól galuberska). Sól glauberska jest bezbarwnym ciałem stałym, rozpuszczalnym w glicerynie, nierozpuszczalnym w alkoholu; topi się we własnej wodzie krystalizacyjnej w temp. 32,4 0C; otrzymywana przez krystalizację Na2SO4 w temp. niższej niż 32,4 0C. Siarczan sodu jest otrzymywany przez działanie kwasem siarkowym na chlorek sodu w temp. 800 0C: 2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl . Występuje w przyrodzie jako minerał tenardyt na wybrzeżach Morza Kaspijskiego, w Kanadzie, w USA - w pokładach, które nadają się do eksploatacji.

Zastosowanie:
- Przemysł szklarski
- Przemysł papierniczy
- Przemysł tekstylny

10. Wodorowęglany

Wodorowęglan sodu NaHCO3

Kwaśny węglan sodu, soda oczyszczona, soda do pieczenia, bikarbonat; bezbarwna substancja krystaliczna, w temp. 50 0C zaczyna się rozkładać: 2NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2O , w temp. 300 0C rozkład jest całkowity. Rozpuszcza się w wodzie: w temp. 20 0C 9,6g/100cm3, odczyn roztworu jest słabo alkaliczny. Otrzymywany jest przez wprowadzenie dwutlenku węgla do nasyconego wodnego roztworu węglanu sodu Na2CO3 + CO2 + H2O 2NaHCO3 . Jest produktem pośrednim przy otrzymywaniu sody metodą Solvaya.

Zastosowanie:
- Proszek do pieczenia
- Regulator kwasowości (symbol E500b)
- Wyrób napojów
- Lecznictwo
- Analiza chemiczna
- Gaśnice pianowe

11. Sole srebra

Chlorek srebra AgCl

Występuje ona zazwyczaj w formie białych kryształów, które zmieniają kolor pod wpływem światła - najpierw na jasnofioletową, potem na różową, brązową i wreszcie ciemnobrunatną. Słabo rozpuszczalna w wodzie. Temperatura topnienia - 458C.

Zastosowanie:
- fotografika
- srebrzenie
- otrzymywanie srebra
- lecznictwo

Bromek srebra AgBr

Jasnożółta, prawie biała sól. Pod wpływem światła zielenieje. Dosyć trudno rozpuszczalna w wodzie. Topi się w temperaturze 434C.

Zastosowanie:
- fotografika

Jodek srebra AgI

Krystaliczny, jasnożółty proszek. Na świetle ulega rozkładowi z wydzieleniem metalicznego srebra.Trudno rozpuszczalny w wodzie oraz nierozpuszczalny w kwasie azotowym. Ulega działaniu odczynników tworzących z nim łatwo rozpuszczalne związki kompleksowe (tzn. złożone jony lub cząsteczki, w których kation centralny powiązany jest wiązaniem koordynacyjnym z ligandami - anionami lub cząsteczkami obojętnymi): tiosiarczanu sodowego (AgI + 2Na2S2O3 [Ag(S2O3Wytrąca się w postaci serowatego osadu po dodaniu do roztworu azotanu srebra, roztworu zawierającego jon I -

Zastosowanie:
- Składnik światłoczułych emulsji fotograficznych, pokrywających światłoczułe błony i papiery wykorzystywane w fotografice

12. Sole sodu

Stearynian sodu

Otrzymywany przez hydrolizę tłuszczów, a następnie gotowanie z sodą żrącą.

Zastosowanie:
- Główny składnik mydeł

Benzoesan Sodu

Zastosowanie:
- konserwant żywności - symbol E 211.

13. Sole złożone

Heksacyjanożelazian(II) potasu K4[Fe(CN)6]*3H2O

Sześciocyjanożelazian potasu, żelazocyjanek potasu; krystaliczne ciało stałe o barwie cytrynowożółtej, w temp. około 100oC przechodzi w postać bezwodną. Rozpuszczalny w wodzie (przy temp. 12oC 27,8g/100cm3) i acetonie, nierozpuszczalny w alkoholu. Dodanie do jego roztworu mocnego kwasu (np. solnego) i gotowanie powoduje wydzielenie się kwasu sześciocyjanożelazowego i jego rozkład: H4[Fe(CN)6] 4HCN + Fe(CN)2 . Żelazocyjanek potasu otrzymywany jest przez działanie cyjankiem potasu na wodny roztwór soli żelaza(II): Fe2+ + 2CN- Fe(CN)2 , Fe(CN)2 + 4KCN K4[Fe(CN)6] .

Zastosowanie:
- Przemysł włókienniczy
- Metalurgia
- Produkcja niebieskich pigmentów (błękit żelazowy, błękit pruski)
- Produkcja materiałów wybuchowych
- Składnik kąpieli galwanicznych
- Odczynnik laboratoryjny

Talk Mg3[(OH)2Si4O10]

Występuje jako minerał steatyt, twardość w skali Mohsa=1.Stosowany jako wypełniacz wyrobów lakierowych oraz jako środek matujący. Jest składnikiem farb podkładowych i szpachlówek jako czynnik poprawiający przyczepność. W przemyśle gumowym stosowany do pudrowania mieszanek gumowych, półfabrykatów tkaninowo-gumowych, w celu zabezpieczenia ich powierzchni przed zlepianiem się podczas składowania. Jako wypełniacz stosowany do mieszanek przeznaczonych do produkcji kabli elektrycznych, gumy kwasoodpornej, zabawek, powlekania tkanin i artykułów gumowych stykających się z żywnością i lekarstwami.