Strefa klimatów okołobiegunowych, ze średnią temperaturą poniżej 0oC, opady całoroczne z przewaga śnieżnych.
Wyróżniamy klimaty:
a) subpolarny – temperatura najcieplejszego miesiąca nieco powyżej 0oC – Alaska, północna Kanada, północna Syberia.
b) polarny – ujemne temperatury przez cały rok, opady zawsze śnieżne - Antarktyda, Grenlandia, północne krańce Ameryki Północnej oraz Azji i niewielkie obszary w północnej Europie. W klimacie polarnym zanotowano najniższe na świecie temperatury dochodzące do –90oC
Zależności temperatury powietrza
a) kulisty kształt Ziemi oraz nachylenie osi ziemskiej powoduje, ze promienie słoneczne docierają do jej powierzchni pod różnym katem, w związku z tym obszary położone w różnych szerokościach geograficznych otrzymują różna ilość ciepła.
b) wysokość nad poziomem morza ( w troposferze temperatura maleje 0,6oC, co każde 100 m).
c) odległość od dużych zbiorników wodnych – sposób nagrzewania się mas lądowych i oceanicznych jest różny; woda nagrzewa się wolniej i wolniej oddaje ciepło, co powoduje wzrost temperatury zima, spadek zaś latem; wielkie masy lądowe natomiast wpływają na wzrost temperatury latem, a jej spadek zima.
d) prądy morskie – cieple prądy morskie powodują wzrost temperatury w wyższych szerokościach geograficznych, prądy zimne obniżają temperaturę powietrza.
e) charakter podłoża – im ciemniejsza powierzchnia podłoża, tym większe jest pochłanianie promieniowania słonecznego i oddawania ciepła atmosferze; biały lód i śnieg odbija prawie 90% promieniowania, przez co nagrzewa się dużo słabiej.
KLIMAT – OSADNICTWO I GOSPODARKA
Przez długi czas klimat stanowił podstawowy czynnik decydujący o miejscu osiedlania się ludzi. Tam gdzie warunki klimatyczne były surowe, ludzi było albo bardzo niewielu, albo nie było ich wcale. Takie niesprzyjające osiedlaniu warunki panują na lodowych pustkowiach Arktyki i Antarktydy, czy na rozległych połaciach mroźnej Syberii i północnej Kanady. Zimy są tam długie, a ciepła pora roku bardzo krótka. W takich warunkach uprawa roślin jest bardzo utrudniona.
Inaczej jest w tropikach. Ciepły i wilgotny klimat sprzyja rozwojowi rolnictwa. W obszarach tropikalnych są regiony, gdzie gęstość zaludnienia należy do największych na świecie, są jednak i takie, gdzie jest ona najmniejsza – ulewne deszcze zmieniają żyzna glebę w jałowa, wypłukując z niej wszystkie składniki odżywcze.
Współczesne osiągnięcia techniki, pozwalają na osiedlanie się w miejscach, gdzie kiedyś, z powodu warunków naturalnych, było to niemożliwe. Często pomimo bardzo ciężkich warunków klimatycznych, ludzie decydują się na zamieszkanie, ze względu na obecność bogactw mineralnych, które eksploatują.
Niełatwe warunki panują na dużych wysokościach. Pomimo niedostatku tlenu, silnych wiatrów i niskich temperatur około 10 milionów ludzi żyje w rejonach położonych ponad 3600m n.p.m., są to głównie wysokie Andy i wyżyny centralnej Azji.
Roślinność
Nieliczne rośliny, ale brak krzewów i drzew; bliżej bieguna jedynie nieliczne glony, porosty i mszaki w miejscach odkrytych przez lód; na pozostałych obszarach lodowa pustynia
Piętrowość roślinności od drzew liściastych przez mieszane, iglaste, krzewy po mchy i porosty
Morza
Temperatura wody morskiej
- najzimniejsze - ok. 20C
Zasolenie:
- najmniej zasolone
Autostrad, fabryk ani nawet większych zabudowań - tylko lód, skały, tundra i niepozorne porosty. Nic nie wskazuje na to, że jest to jeden z najsilniej zanieczyszczonych regionów naszej planety - w wielu miejscach tutejsza ziemia zawiera cały katalog niebezpiecznych substancji.
Na wyższych szerokościach geograficznych, w dniach przesilenia letniego lub zimowego, Słońce przez całą dobę znajduje się pod horyzontem. Odpowiednio, na półkuli północnej w zimie i na południowej w lecie. Występuje tam wówczas tzw. noc polarna. Sytuacja odwrotna, kiedy Słońce znajduje się cały czas ponad horyzontem to dzień polarny.
Antarktyda
Klimat
Klimat Antarktyki jest najsurowszy na kuli ziemskiej. Wpływa na to przede wszystkim położenie w polarnych szerokościach geograficznych oraz izolacja od ciepłych prądów morskich. W rezultacie tego powstała obejmująca kontynent pokrywa lodowa. Ma ona ogromną miąższość – czyli średnią grubość lodu.
Miąższość na Antarktydzie wynosi około 4000 m. Większa występuje w głębi kontynentu, spadając w kierunku wybrzeży.
Przez cały rok nad kontynentem, dzięki nagromadzeniu się zimnych i ciężkich mas powietrza występuje Wyż Antarktyczny, który wpływa na bardzo niską temperaturę. Średnia roczna temperatura powietrza waha się od – 10 st. C na wybrzeżach w pobliżu koła podbiegunowego pd. Do – 60 st. C w środku kontynentu. W lecie, podczas dnia polarnego energia słoneczna docierająca do powierzchni jest osłabiona w wyniku silnego odbicia od białej pokrywy śnieżnej. Dlatego nawet wówczas temperatura jest niższa od 0 st. C. Na wysoko położonych obszarach Antarktydy temperatura również latem wynosi poniżej minus 30 st. C. Średnia miesięczna temperatura w zimie, podczas nocy polarnej waha się od – 15 do – 70 st. C. Minimalna temperatura może spaść nawet do – 90 st. C.
Najniższą temperaturę na Ziemi odnotowano w okolicy stacji Wostok (właśnie około – 90 st. C), określa się ją biegunem zimna.
Poza bardzo niskimi temperaturami cechą charakterystyczną większości obszarów polarnych jest bardzo mała ilość opadów, przy czym 35 – 50 % z nich przypada na szadź.
W miarę łagodny - jak na te rejony – klimat mają wybrzeża i wyspy, szczególnie w rejonach tzw. oaz antarktycznych, gdzie nie ma lodu i śniegu, a latem temperatura powietrza wzrasta nawet do 1- st. C.
Floria i fauna
Sam kontynent – pokryty grubą powłoką lądolodu jest prawie pozbawiony szaty roślinnej, wyjątek stanowią nadmorskie oazy. Dość charakterystyczne są dla Antarktydy gleby ornitogeniczne powstałe z nagromadzonych ptasich odchodów. Doprowadza to do rozwoju niewielkich rejonów pokrytych mchami i porostami. O roślinności na Antarktydzie mówi się mając na myśli otaczające lądolód wyspy i archipelagi. Są one pokryte nieco bogatszą roślinnością tundrową. Kilka wysp antarktycznych znajduje się w zasięgu strefy umiarkowanie chłodnej, gdzie szatę roślinną tworzą lasy liściaste, krzewy oraz trawy.
Jeśli chodzi o świat zwierzęcy Antarktyki – w odróżnieniu od innych regionów świata, charakteryzuje się niewielką różnorodnością gatunków. W przeważającej części świat żywy rozwija się na otaczających kontynent Antarktydy morzach i wyspach, ponieważ ogromna pokrywa lądolodu arktycznego nie pozwala na zasiedlenie jego terenów przez istoty żywe.
Wyspy otaczające kontynent są terenem lęgowym dla wielu gatunków ptaków morskich. Przeważają kolonie najróżniejszych pingwinów, które stanowią prawie 99% wszystkich ptaków. W pobliżu tych kolonii zakładają swoje gniazda inne gatunki latające. Należą do nich: albatrosy, piękne warcabniki, wydrzyki, oraz jedyne wróblowate – świergotki.
W wodach morskich bezpośrednio przy kontynencie spotkać można: foki, lamparty morskie, słonie morskie, krabojady, uchatki, wieloryby oraz liczne gatunki ryb (do dziś rozpoznano ponad 270 gatunków).
Cechą charakterystyczną fauny Krainy Antarktycznej jest występowanie niedużej liczby gatunków przy jednoczesnej ogromnej liczebności poszczególnych z nich.
Cała fauna skupiona jest prawie wyłącznie na granicy lądu i morza. Wynika to z fakty, iż tylko w wodach morskich mogą one czerpać pokarm w postaci ryb, małży i skorupiaków.
Warto tu podkreślić, że prawie wszystkie ptaki objęte są ścisłą ochroną, rezerwaty istnieją na większości wysp wokół lądolodu, a same morskie akweny znajdujące się w ramach Antarktydy podlegają konwencji o ochronie fok antarktycznych oraz konwencji o zachowaniu żywych zasobów morskich tego rejonu. Cały kontynent objęty został strefą szczególnej ochrony. Dopuszczalne są jedynie połowy niektórych gatunków ryb, są one jednak ściśle limitowane przez konwencje. Podobnie rzecz się ma z innymi zwierzętami tych regionów. Wszelkie ich odłowy podlegają ścisłej kontroli.
Turystyka
Przez wiele lat rejon Antarktyki - ze względów oczywistych - pozostawał poza sferą zainteresowań turystów. Dopiero w pierwszej połowie XX wieku dzięki interesującym relacjom podróżników dokonano pierwszych przelotów nad kontynentem. Z biegiem czasu liczba turystów udających się w ten rejon, głównie w formie wspomnianych przelotów, wizyt w stacjach naukowo-badawczych oraz rejsów statkami w celu obserwacji fauny antarktycznej wzrastała i do dzisiaj region ten odwiedziło w sumie kilkadziesiąt tysięcy turystów. Nasilający się ruch turystyczny w kierunku Antarktydy spowodował protesty organizacji międzynarodowych, które bronią zagrożonego tutejszego środowiska przyrodniczego.