Początek tragedii greckiej sięga misteriów dionizyjskich (Wielkie Dionizje), podczas których ich uczestnicy, ubrani w koźle skóry, śpiewali pieśni obrzędowe ku czci Dionizosa (boga wina i plonów). Nazwa "tragedia" pochodzi od dwóch słów greckich: 'tragos' - kozioł i 'ode' - pieśń (tragedia = pieśń kozła). Z pieśni obrzędowych (pochwalnych) zrodziła się tragedia, której budowa oparła się na dialogu prowadzonym przez Koryfeusza (przewodnika - opowiadacza) z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego - Ajschylos, trzeciego - Sofokles. Zespół aktorski ograniczał się do trzech osób. Aktorami mogli być tylko mężczyźni, grali więc też i role kobiece.
W tragedii antycznej nie ma podziału na akty i sceny:
- PROLOGOS - zapowiedź
- PARADOS - wkroczenie chóru
- EPEJSODIONY - akcja sceniczna z aktorami
- STASIMONY - wystąpienia chóru
- KOMMOS - lament bohatera
- EKSODOS - opuszczenie sceny przez zbiór
- ZASADA DECORUM - zasada jedności treści, formy, jednorodności stylistycznej, zgodności gatunku ze stylem, językiem bohatera
- ZASADA TRZECH JEDNOŚCI: MIEJSCA - akcja rozgrywa się w jednym miejscu CZASU - akcja zamyka się w ciągu 12-24 godzin AKCJI - jeden wątek
- ZASADA TRZECH AKTORÓW - tylko trzech aktorów może naraz przebywać na scenie (brak scen zbiorowych)
- KATHARSIS - oczyszczenie (wywołanie u odbiorcy uczuć, litości, współczucia) Katharsis według Arystotelesa, nie prowadziło do uszlachetnienia uczuć, ale wyzwolenia się z nich, doprowadzało do osiągnięcia stanu spokoju wewnętrznego.
- MIMESIS - naśladownictwo. Sztuka ma odzwierciedlać rzeczywistość.
- SCHEMAT AKCJI: EKSPOZYCJA, rozwinięcie, PUNKT KULMINACYJNY, katastrofa, ROZWIĄZANIE AKCJI.
"ANTYGONA"
- nie ma podziału na akty i sceny
- kompozycja
- pieśni chóru (rola chóru : ocenia bohatera, głos doradczy bohatera, komentuje akcje, wyraża opinie ludu, wyraża prawdy uniwersalne)
- tragizm postaci (konflikt między prawem boskim i ludzkim)
- akcja według schematu
- zasada trzech jedności
- zasada decorum
- zasada trzech aktorów
- występuje zwiastun (strażnik)
Konflikt pomiędzy królem - KREONEM, a ANTYGONĄ
Konflikt pomiędzy królem - KREONEM, a ANTYGONĄ jest istotą tragedii i nosi nazwę konfliktu tragicznego. Polega na zderzeniu się przeciwstawnych, równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie można dokonać wyboru i dlatego każde posunięcie bohatera prowadzi go do katastrofy, czyli klęski. Dla Kreona nadrzędnymi wartościami są rozum, ład społeczny i państwo. Dla Antygony natomiast, kierującej się wiarą i miłością, nadrzędne są przykazania duchowe. Konflikt Antygony z Kreonem jest to więc konflikt wartości i konieczności, bowiem bohaterowie bronią przeciwnych racji. Rozum zostaje przeciwstawiony miłości, prawo ludzkie - prawu boskiemu, interes zbiorowości (państwo) - obronie jednostki. Z tego względu, że racje obu stron są równorzędne, konflikt tragiczny jest nierozwiązalny, prowadzi nieuchronnie do klęski bohaterów. Antygona za przeciwstawienie się rozkazowi króla, zostaje skazana na śmierć; Kreona, który jest winien śmierci trzech osób (Antygony, jej narzeczonego, a własnego syna - Hajmona i swojej żony), los skazuje na wyrzuty sumienia, które będą go dręczyły do końca życia. Tragizm jest wywołany szczególną konstrukcją losów bohaterów, którzy niezależnie od siły charakteru i szlachetnych intencji sprowadzają na siebie śmierć lub klęskę. Należy dodać, że o ich losie decydowało w tragedii greckiej fatum - przeznaczenie, ślepy los. Sympatia czytelnika (widza) jest po stronie Antygony, bo w jego odbiorze urasta ona do symbolu wielu uniwersalnych wartości, takich jak odwaga i przeciwstawianie się despotyzmowi oraz przemocy, wytrwałość i wierność swoim poglądom, niezależność, miłość do brata, poczucie więzi z tradycją i religią, szlachetność i spełnienie powinności siostrzanej i ludzkiej.
Dramat Szekspirowski - "Makbet":
- zerwanie z zasadą trzech jedności:
a) miejsca (pole, komnata zamkowa, pokoje w pałacu królewskim, Szkocja, Anglia)
b) czasu (nie ma jednoznacznych oznaczeń w tekście, obejmuje okres od objęcia władzy przez Makbeta, jego panowanie i upadek).
c) akcji (obecność epizodów naświetlających nastroje społeczne)
- zerwanie z zasadą decorum
- sceny zbiorowe (tłum na scenie)
- zerwanie z zasadą jedności estetycznej (sceny komiczne przeplatają się z tragicznymi)
- brak retardacji
- dwie konwencje świata przedstawionego - realistyczna i fantastyczna
- dwojaka motywacja zdarzeń: nadprzyrodzona (żądza władzy zostaje obudzona przez czarownice) psychologiczna
- pejzaż nieobojętny (tragedia Makbeta rozgrywa się w typowej scenerii koszmaru - noc, burza)
- w przeciwieństwie do tragedii antycznych nie działa fatum
- bohaterów cechuje tragizm, ale np. Makbet to jednocześnie zbrodniarz (tzw. Bohater - łotr)
Popełniona zbrodnia powoduje, że Makbet staje się ofiarą własnych halucynacji (duch Banka widziany na uczcie), przywidzeń, które stają się przyczyną kolejnych zbrodni. Wydarzenia rozgrywają się często w nocy - porze strachu.