Polityka zagraniczna Polski w latach 1989 – 2005

Polityką zagraniczną jest zespół politycznych celów ustalający zasady interakcji pewnego państwa z pozostałymi państwami na świecie. Celem polityki zagranicznej każdego państwa jest godna pozycja, prestiż, rola danego kraju na scenie międzynarodowej. Przynależność do sojuszy i porozumień pozwala na utrzymanie bezpieczeństwa i niezawisłości politycznej państwa oraz na osiągnięcie celów, związanych z rozwojem gospodarczym, cywilizacyjnym i materialnym kraju. Polska w latach 1989 – 2005 zawarła wiele umów i sojuszy międzynarodowych: m.in. NATO, Unia Europejska, Trójkąt Weimarski, Grupa Wyszehradzka. Pokrótce postaram się przedstawić najważniejsze wydarzenia w polskiej polityce zagranicznej oraz stosunki z sąsiadami owego okresu.

Polska była pierwszym krajem w Europie, któremu udało się przejść od systemu komunistycznego do demokracji parlamentarnej. Upadek komunizmu nastąpił tu drogą negocjacji, wyłączając pewne „incydenty”. Sukces „okrągłego stołu”, którego obrady rozpoczęły się w lutym 1989 roku, miał ogromny wpływ na jakąkolwiek możliwość współpracy z Zachodnią Europą. Wcześniej nie pozwalały na to władze komunistyczne, które nie tolerowały żadnej ingerencji państw zachodnich w sprawy m.in. Polski. Obrady „okrągłego stołu” zapoczątkowały istotne przemiany w polskiej polityce zagranicznej: uległo zmianie nastawienie ZSRR, pogodzonego z niemożliwością podporządkowania Polski radzieckim komunistom. Premier Tadeusz Mazowiecki mówił: „przeszłość odkreślamy grubą linią, odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania”. W ten sposób wyznaczył nowe cele polityki zagranicznej.

Premier Mazowiecki rozpoczął realizować plan wydobycia Polski z ówczesnego stanu zwracając się najpierw do sojuszników, starając się przekonać ich, że zmiany w Polsce nie wpłyną negatywnie na gospodarkę światową. Polską próbowała wtedy uniezależnić się od ZSRR, szukając pomocy również u międzynarodowych instytucji finansowych. Rok 1989 był również czasem nawiązania pełnych stosunków z Watykanem.

Nadrzędnym celem Polaków stało się związanie ze Wspólnotami Europejskimi. W maju 1990 roku Polska przedstawiła formalny wniosek w sprawie stowarzyszenia ze Wspólnotami Europejskimi. Roczne negocjacje zakończyły się podpisaniem 16 grudnia 1991 roku „Układu europejskiego”, który został ratyfikowany rok później, a wszedł w życie dopiero w 1994 roku. W 1991 roku podstawową sprawą było rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego. Od 1989 roku Polska toczyła rozmowy z Rosją o wycofaniu się wojsk radzieckich z terenów Polski. Jednak dopiero w 1993 roku Polskę opuszcza ostatni żołnierz rosyjski. Już 26 listopada 1991 roku Polska staje się członkiem Rady Europy, której działanie oparte jest na „konwencji praw człowieka”. W tymże roku podpisano również w Brukseli układ europejski o stowarzyszeniu między Polską a dwunastoma państwami EWG, układ ten stworzył ramy stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą Europejską, dając szansę na dostęp Polski do rynków państw członkowskich oraz na pomoc gospodarczą. Polska polityka zagraniczna była aktywna w procesie rozbudowy nowych powiązań regionalnych: Grupy Wyszehradzkiej (sojusz Polski, Czech, Węgier i Słowacji), Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Rady Państw Morza Bałtyckiego (Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja, Szwecja oraz Komisja Europejska) oraz Trójkąta Weimarskiego (sojusz polsko – francusko – niemiecki (1991r.)) . Był to nasz wkład w stabilizowanie sytuacji w Europie Środkowej. Rok później (1993) Polska przystąpiła do środkowo – europejskiego porozumienia handlu - CEFTA.

Polska już od 1989 roku starała się o przyjęcie do NATO. W 1992 roku sformułowano oficjalne dążenie do uzyskania pełnego członkostwa. Największy sprzeciw wyraziła Rosja, z którą wielokrotnie prowadzono rozmowy o przystąpieniu Polski do NATO. Wbrew sprzeciwom rosyjskich przywódców, polski rząd bardzo intensywnie angażował się we współpracę z krajami NATO i dzięki temu 12 marca 1999 roku Polska została przyjęta do „North Atlantic Treaty Organization”.

Następnym celem polityki zagranicznej Polski było członkostwo w Unii Europejskiej (wniosek o członkostwo w EU został złożony w 1994 roku). Rada Europejska zadecydowała o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych na marzec 1998 roku. Rząd polski w celu przygotowania się do negocjacji z Unią Europejską, podjął wiele działań. Od 1996 roku działał Komitet Integracji Europejskiej. Dwa lata później (1998 rok) powołano Zespół Negocjacyjny. Polska przed wstąpieniem do Unii musiała zakończyć negocjacje we wszystkich rozdziałach „Acquis communautaire”. Ostateczne zakończenie negocjacji z Unią miało miejsce 13 grudnia 2002 roku w Kopenhadze. Następnym krokiem było podpisanie traktatu akcesyjnego 16 kwietnia 2003 roku w Atenach. 1 maja 2004 roku Polska znalazła się w gronie państw członkowskich Unii Europejskiej.

Na początku lat dziewięćdziesiątych Polska podpisała porozumienie o współpracy i dobrym sąsiedztwie i z wyjątkiem Białorusi do dnia dzisiejszego, takie są układy z sąsiadami. Stosunki polsko – niemieckie od 1989 roku są coraz bardziej pozytywne. Polska jako jedyny kraj „wschodniej Europy” została dopuszczona do konferencji „2+4” (o warunkach zjednoczenia Niemiec). Ponad to Niemcy były naszym ambasadorem w Unii. Nowa kanclerz Angela Merkel przekazała w czasie rozmów o budżecie Unii dodatkowe 100 mln euro na rozwój polskich województw. Podobnie układają się stosunki polsko – ukraińskie. Polska jako pierwsza wyraziła solidarność z uczestnikami i zwolennikami „pomarańczowej rewolucji”, popierając tym samym kandydaturę Wiktora Juszczenki na prezydenta. Często mówi się o Polsce jako o „ambasadorze Ukrainy” w strukturach zachodnio – europejskich. Poparcie Juszczenki zamiast Janukowicza (kandydata, mającego oparcie w Rosji) pogorszyło wzajemne stosunki polsko – rosyjskie. Rząd rosyjski wprowadził zakaz sprowadzania towarów mięsnych z Polski do Rosji, oraz zadecydował o ominięciu Polski w planach budowy gazociągu. Polska nie ma większych problemów w stosunkach z Litwą. W pierwszym kwartale roku 2006 polskie lotnictwo w ramach NATO będzie pilnować granic Litwy. Najostrzejsze, ostatnimi czasy, stosunki układają się z Białorusią. Wynikł tutaj problem Związku Polaków na Białorusi, w którym Aleksander Łukaszenko zmienił władze na zależne od niego. Łukaszenko był i jest przeciwny zbliżeniem się państw Europy Środkowo – Wschodniej do struktur euro – atlantyckich i jest gorącym zwolennikiem współpracy z Rosją.

Polska od końca lat osiemdziesiątych ulegała diametralnym przemianom, z kraju będącego pod ciągłym naciskiem komunistycznej Rosji, stała się niezależnym, demokratycznym państwem, próbującym samodzielnie przezwyciężać wszelkie problemy międzynarodowe, bez nacisku innych państw. O słuszności budowania dobrych stosunków z innymi państwami europejskimi (wszelkiego rodzaju porozumienia i sojusze), możemy się przekonać chociażby w życiu codziennym: lepszy komfort życia, więcej możliwości, perspektyw na przyszłość. Umiejętnie prowadzona polska polityka zagraniczna ma ogromny wpływ na miejsce Polski na świecie. Dzięki rozwojowi polityki zagranicznej stajemy się integralną częścią Europy.