Krew

Krew i płyn tkankowy – limfa, tworzą środowisko wewnętrzne ustroju,
w którym żyją wszystkie komórki i tkanki ciała. W związku z tym krew ma do spełnienia szereg bardzo ważnych zadań. Polegają one na :
1. Nieustannym dostarczeniu komórkom i tkankom substancji odżywczych
i tlenu,
2. Zabraniu z nich produktów rozpadu, które powstają w procesach przemiany i muszą ulec wydaleniu z ustroju,
3. Utrzymaniu stałości składu środowiska wewnętrznego ustroju niezależnie od ciągle zachodzących zmian pod wpływem czynników zewnętrznych
i wewnętrznych,
4. Zapewnieniu łączności pomiędzy poszczególnymi częściami i narządami ustroju za pomocą różnych substancji krążących we krwi (hormony),
5. Ochronie ustroju przed różnymi czynnikami szkodliwymi przenikającymi do niego z zewnątrz (ciałami obcymi, drobnoustrojami).
Ilościowo krew u człowieka stanowi ok.6,5% ciężaru ciała u kobiety i ok.7% u mężczyzny. W skład krwi wchodzą: osocze oraz elementy morfotyczne czyli krwinki czerwone, białe i płytki krwi.

OSOCZE KRWI

Osocze stanowi objętościowo ok. 60% krwi. Jest barwy żółtawo-mlecznej.
Osocze zawiera 90-92% wody i 8-10% związków organicznych. Większość związków organicznych, bo ok.7% całego osocza, stanowią białka krwi : albuminy (4%), globuliny (2,8%), i fibrynogen (0,4%).
Białka krwi nie są jednorodne. Różnią się one miedzy sobą pod wieloma względami – składem aminokwasowym, budową chemiczną, strukturą przestrzenną, wielkością cząsteczek, ładunkiem elektrycznym
Stosując dokładniejsze i bardziej skomplikowane metody rozdziału można wyróżnić we frakcji globulinowej liczne podgrupy. Do ważniejszych należą gamma-globuliny będące nosicielami przeciwciał oraz lipoproteidy odgrywające ważną rolę w transporcie ciał tłuszczowych (lipidów).
We frakcji globulinowej odróżniamy globuliny oznaczone pierwszymi kolejnymi literami alfabetu greckiego: alfa, beta i gamma. Do gamma-globulin należą krążące we krwi przeciw ciała. Są one produkowane przez komórki plazmatyczne. Natomiast albuminy i białka układu krzepnięcia krwi (fibrynogen, protrombina) są wytwarzane w wątrobie.
Reszta substancji stałych – to związki organiczne i sole mineralne. Do związków organicznych należą związki azotowe: aminokwasy, mocznik, kwas moczowy, kreatynina oraz związki bezazotowe: cukier gronowy, tłuszcze
i lipidy, kwas mlekowy.
Większość soli mineralnych osocza, bo około 0,6%, stanowi chlorek sodowy - NaCl.
Osocze pełni funkcje: obronną, transportuje substancje odżywcze, CO2, zbędne produkty przemian azotowych oraz reguluje ciśnienie osmotyczne płynów ciała.
KRZEPNIĘCIE KRWI

Wynaczyniona krew człowieka po 3-4 min. zaczyna krzepnąć i po 5-6min. zamienia się w galaretowaty skrzep, który przybiera kształt naczynia, w którym odbywa się krzepnięcie. Krzepnięcie krwi polega na przemianie rozpuszczonego we krwi białka – fibrynogenu w postać nierozpuszczalna – fibrynę, czyli włóknik. Przy krzepnięciu włóknik wytrąca się w postaci cienkich, splątanych ze sobą nici, które obejmują elementy upostaciowe, wskutek czego skrzep ma barwę czerwona.
Mechanizm krzepnięcia krwi jest bardzo złożony i wciąż jeszcze niecałkowicie wyjaśniony. Istota jego polega na szeregu reakcji, w których bierze udział co najmniej 30 różnych substancji. Upraszczając jednak sprawę, można wyróżnić trzy główne etapy krzepnięcia krwi – pierwszy polega na powstaniu substancji, zwanej aktywatorem protrombiny, w odpowiedzi na przerwanie naczynia lub zmiany w samej krwi. W drugim – aktywator protrombiny, katalizatuje przemianę protrombiny na trombinę. W trzecim – trombina działa jako enzym zamieniający fibrynogen na fibrynę, czyli włóknik. Ten ostatni ma postać gęstej sieci złożonej z długich włókien przebiegających
w różnych kierunkach, w której zostają uwięzione elementy komórkowe tworząc galaretowaty skrzep.


ELEMENTY UPOSTACIOWNE KRWI

Krwinki czerwone (erytrocyty)

Krwinki czerwone mają kształt dwuwklęsłych krążków o średnicy około 7,5µm, grubości około 2µm. Widziane z boku mają kształt biszkopta. Tego rodzaju kształt zwiększa powierzchnię krwinek. Krwinki czerwone są wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym. U człowieka przed wydostaniem się do krwi krwinki czerwone tracą jądro komórkowe.
Krwinki czerwone żyją około 120 dni i jest ich 3,5- 5,5 mln/mm3 krwi. Pełnią one ważną funkcję w przenoszeniu gazów krwi – tlenu i dwutlenku węgla, dzięki zawartemu w nich barwnikowi – hemoglobinie.
Hemoglobina jest białkiem o masie cząsteczkowej około 68 000. Hemoglobina wiąże tlen tworząc oksyhemoglobinę. Reakcji tej nie należy utożsamić z utlenianiem. Związana z tlenem hemoglobina, ma kolor żywoczerwony nadający zabarwienie krwi tętniczej.
Przeciętna zawartość hemoglobiny we krwi wynosi około 16g w 100 ml
u mężczyzny i około 14g na 100 ml u kobiety. Zatem mężczyzna ważący 70 kg ma we krwi około 900g hemoglobiny. Ponieważ za okres życia krwinki czerwonej można przyjąć 120 dni, każdego dnia ulega rozpadowi około 7,5g hemoglobiny i tyleż musi na nowo powstać.
„Wysłużone” krwinki czerwone są niszczone głównie w śledzionie. Następuje przy tym odłączenie od hemoglobiny części zwanej hemem
i rozerwanie pierścienia hemowego, który zamienia się na biliwerdynę.
U człowieka większa część biliwerdyny ulega przekształceniu na bilirubinę, która w wątrobie zostaje sprzężona z kwasem glukuronowym
i wydalona z żółcią. W warunkach prawidłowych stężenie bilirubiny całkowitej we krwi nie przekracza 1,5 mg w 100ml.
Nadmiar erytrocytów nazywamy erytrocytozą natomiast niedobór- anemią.


Krwinki płytowe (płytki krwi, trombocyty)

Płytki krwi to małe (o średnicy 2-4µm) fragmenty cytoplazmy oderwane od olbrzymich komórek szpiku kostnego kości płaskich. W mm3 krwi znajduje się ok. 200-400 tys trombocytów. Żyją kilkanaście dni. Krwinki płytkowe biorą udział w procesie krzepnięcia krwi, zawierają one dużą ilość substancji obkurczającej naczynia krwionośne - serotoniny. Krwinki płytkowe gromadzą się w miejscach uszkodzenia naczyń, gdzie przylegają do uszkodzonej ściany naczyniowej i uwalniają serotoninę, która powoduje miejscowy skurcz ściany naczyniowej, zmieniając krwawienie. Obumierają w różnych cześciach ciała.

Krwinki białe-leukocyty

Duże ich zapasy są stale zgromadzone w szpiku kostnym, śledzionie
i węzłach chłonnych, skąd pod wpływem odpowiedniego bodźca mogą być natychmiast wrzucone do krwi, gdzie ich liczba może się zwiększyć dziesięciokrotnie. Pod wpływem odpowiednich bodźców może się zwiększyć wytwarzanie leukocytów. 1 mm3 krwi zawiera ok. 4-10 tys tych krwinek. W zależności od wyglądu i budowy dzielimy leukocyty na kilka rodzajów. Największą grupę stanowią granulocyty, zwane tak dlatego, że zawierają
w cytoplazmie liczne ziarnistości. Zależnie od sposobu, w jaki owe ziarnistości się barwią, odróżniamy granulocyty:
- obojętnochłonne
- kwasochłonne
- zasadochłonne
Najwięcej jest granulocytów obojętnochłonnych, które stanowią 50 – 70% całkowitej liczby krwinek białych. Granulocyty kwasochłonne stanowią 1 – 4%, zasadochłonne zaś tylko około 0,4% całkowitej liczby krwinek białych
Oprócz granulocytów we krwi obwodowej znajdują się jeszcze dwa rodzaje krwinek białych jednojądrzastych. Są to:
1. limfocyty – komórki o dużym okrągłym jądrze i małej ilości cytoplazmy.
2. monocyty – komórki o dużej ilości bezziarnistej cytoplazmy i jądrze okrągłym lub owalnym, podobnym do kłębka jedwabiu.
Granulocyty są wytwarzane w szpiku kostnym. Komórki obojętnochłonne wchodzą do układu krążenia i przebywają we krwi ok. 7h. Ich całkowity okres przeżycia wynosi ok. 30h. Duża liczba tych krwinek przenika do przewodu pokarmowego i opuszcza ta drogą ustrój. Granulocyty obojętnochłonne mogą się przedostawać przez ścianę naczyń włosowatych do tkanek. Proces ten jest samoistny, następuje zwykle pod wpływem pewnych związków chemicznych powstających w zakażonych tkankach.
Granulocyty te w dużej ilości otaczają bakterie lub inne ciała obce usiłując je zniszczyć. W ognisku zakażenia i wokół niego wytwarza się płyn złożony
z milionów fagocytów – w większości krwinek białych obojętnochłonnych, bakterii i produktów ich rozpadu, zwany ropą.
W przebiegu zakażenia ustroju bakteriami zwiększa się liczba granulocytów krążących we krwi, co spowodowane jest mobilizacją ich do krwi przez czynnik zakaźny.



Agranulocyty- limfocyty i monocyty

Większa część limfocytów wytwarzana jest w węzłach chłonnych
i śledzionach; stosukowo niewielka cześć – w szpiku kostnym. Limfocyty należą do komórek immunokompetentnych – tj. zdolnych do wytwarzania przeciwciał. Odróżnia się limfocyty małe i duże. Limfocyty małe wyglądają prawie jak jądra komórkowe otoczone znikomą ilością cytoplazmy. Limfocyty mają jądro jajowate i nieco większą ilość przejrzystej cytoplazmy.
Monocyty są czynnymi fagocytami, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne.

GRUPY KRWI

Krew każdego człowieka należy do określonej grupy. Podział na grupy odbywa się na podstawie chemicznego składu cienkich ścianek czerwonych krwinek. Wyróżnia się cztery grupy krwi: A(antygeny A, przeciwciała B,45% ludzi posiada tą grupę), B(antygeny B, przeciwciała A, 10% ludzi), AB(antygeny A i B, brak przeciwciał,5 % ludzi), 0(brak antygenów, przeciwciała A i B,40% ludzi). Ustalenie grupy krwi ma szczególnie istotne znaczenie, jeśli pacjentom potrzebna jest transfuzja krwi. Chociaż niektóre rodzaje krwi można bez skutków negatywnych podawać ludziom, w których żyłach płynie krew innej grupy. W niektórych przypadkach mogą wystąpić niepożądane reakcje. Wtedy własna krew pacjenta uznaje nową za obcą z powodu jej innego składu chemicznego i zaczyna niszczyć czerwone krwinki, jak gdyby były atakującymi bakteriami. Zasady przetaczania krwi ilustruje poniższa tabela:

Grupy krwi: Może być dawcą krwi dla grup: Może być biorcą krwi grup:
0 0, AB, B, A 0
A A, AB 0, A
B B, AB 0, B
AB AB 0, AB, A, B


Przy doborze właściwej krwi trzeba brać także pod uwagę czynnik Rh. 85% populacji ludzkiej posiada tzw. czynnik D w czerwonych krwinkach (Rh dodatnie). Jeśli osoba mający czynnik Rh- otrzyma na drodze transfuzji krew z czynnikiem dodatnim, jej własna krew rozpozna czynnik D jako substancję „obcą” i zacznie produkować przeciwciała w celu zneutralizowania go. Podczas pierwszej transfuzji przeciwciała powstają zbyt wolno i nie powodują większych kłopotów, ale dana osoba nabywa trwałą odporność na czynnik D. Przy kolejnej transfuzji krew szybko tworzy przeciwciała, by zniszczyć obce komórki. Najczęstszym powikłaniem związanym z tym czynnikiem jest konflikt serologiczny między matką a jej płodem.

LITERATURA:
•„Podręczna encyklopedia zdrowia” – wydawnictwo „Książnica”
• „Domowy poradnik medyczny” – Kazimierz Janicki