Jakie są warunki prawne powstawania fundacji

Fundacja należy do kategorii organizacji społecznych1, których byt prawny uregulowany jest w ustawie z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.). Fundacja posiada osobowość prawną, może być ona ustanowiona dla realizacji społecznie lub gospodarczo użytecznych celów zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej. Tymi celami mogą być w szczególności: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Środki na swoją działalność fundacja czerpie z własnego majątku, ofiarności publicznej lub działalności gospodarczej. Fundacje może założyć każda osoba fizyczna nie zależnie od jej obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź też osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą. Należy wspomnieć, że siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Aby powołać do życia fundację należy przeprowadzić szereg czynności, do których należą kolejno: złożenie przez fundatora w formie aktu notarialnego oświadczenia o powołaniu fundacji (akt fundacyjny), możliwe jest również ustanowienie fundacji w testamencie (wówczas nie musi być zachowana forma aktu notarialnego). Akt fundacyjny powinien zawierać przynajmniej następujące elementy:
* nazwę i siedzibę fundacji, * cel i zakres działania fundacji, * składniki majątkowe przeznaczone na fundusz założycielski (jeżeli fundacja zamierza prowadzić działalność gospodarczą, jej fundusz założycielski powinien być wyższy niż 1000 zł), * imiona i nazwiska oraz pozostałe dane osobowe fundatorów.
Nie ma przeszkód oczywiście, aby w akcie fundacyjnym umieścić również inne postanowienia, ale wydaje się to raczej zbędne ze względu na to, iż wyczerpująco wszelkie kwestie w tym zakresie można umieścić w statucie fundacji.
Teoretycznie notariusz sporządzający akt notarialny zawierający wyłącznie oświadczenie o ustanowieniu fundacji nie powinien pobierać żadnych opłat2. Niestety w praktyce bywa inaczej, bowiem notariusze pobierają opłatę notarialną, której wysokość waha się najczęściej od 100,00 do 400,00 zł.


1 Dnia 12 grudnia 2005 r. Naczelny Sąd Administracyjny ustalił, że fundacji przysługuje status organizacji społecznej. NSA w siedmioosobowym składzie (przy dwóch zdaniach odrębnych) ustalił, że fundacje, jako organizacje społeczne, mogą zgłaszać swój udział, w roli uczestników, w postępowaniach przed sądami administracyjnymi (Sygn. II OPS 4/05). NSA przypomniał, że pojęcie "organizacji społecznej" jest często stosowane w prawie, ale nie są znane kryteria, na podstawie których można zakwalifikować daną organizację jako organizację społeczną. Uchwała NSA to istotna zmiana orzecznictwa, które do tej pory przyjmowało, że fundacje nie są organizacjami społecznymi i nie mogą uczestniczyć jako strona w sprawach sądowych z zakresu ich działalności.
2 art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 06.04.1984 r. o fundacjach. (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm. )

-1-
Kolejną czynnością zmierzającą do powołania fundacji do życia, jaką powinien wykonać fundator jest sporządzenie statutu, który musi przybrać formę pisemną.
Statut powinien określać między innymi następujące elementy:
* nazwę fundacji * cele i zasady fundacji, * siedzibę i majątek, * formy i zakres działalności fundacji, * skład i organizację zarządu, * sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków.
Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji. Fundator tworząc organizację fundacji może przewidzieć istnienie nie tylko zarządu, ale również organu kontroli wewnętrznej np. komisji rewizyjnej, rady fundatorów czy rady nadzorczej.
Jeśli fundacja zamierza prowadzić działalność gospodarczą, to wartość środków majątkowych przeznaczonych na ten cel nie może być niższa niż 1 000,00 zł (najlepiej, gdyby było to od razu zaznaczone w akcie fundacyjnym). Określić trzeba w takim przypadku rodzaj i zakres działalności gospodarczej. Nadto działalność gospodarcza z uwagi na jej zarobkowy charakter nie może być określona w statucie jako jeden z celów, a środki uzyskane z wykonywanej działalności gospodarczej muszą być przeznaczone właśnie na realizację celów statutowych. Jeśli możliwość wykonywania działalności gospodarczej przez fundację nie została przewidziana w pierwotnej treści statutu, nic nie stoi na przeszkodzie aby w przyszłości statut ten uzupełnić o odpowiedni zapis będący podstawą do złożenia wniosku. Fundacja zamierzająca prowadzić działalność gospodarczą będzie wpisana do rejestru przeznaczonego dla fundacji oraz do rejestru przedsiębiorców. Należy wspomnieć , że statut powinien być podpisany przez wszystkich fundatorów. Po realizacji powyższych czynności pozostaje już podjęcie przez fundatora (fundatorów) uchwały w przedmiocie wyboru zarządu, który następnie zobowiązany będzie złożyć do sądu wniosek o zarejestrowanie fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz powołanie ewentualnie członków innych organów. Wniosek o wpis fundacji do Krajowego Rejestru Karnego powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu, czyli od momentu podpisania oświadczenia o powołaniu fundacji3.

3 art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym z dnia 24 maja 2000 r. (Dz. U. z dnia 21 czerwca 2000 r.)

-2-
Przepis art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym nakłada m.in. na notariuszy obowiązek informowania sądu - bez zbędnej zwłoki - o zdarzeniach uzasadniających wpis.
Wniosek o zarejestrowanie fundacji musi być złożony na urzędowym formularzu (KRS W20) do właściwego Sądu Rejonowego – Sądu Gospodarczego, Wydziału Krajowego Rejestru Sądowego wraz ze wszystkimi niezbędnymi załącznikami, do których należą:
* KRS WF – wskazujący założycieli (urzędowy formularz)
* KRS WK – wskazujący organy fundacji i ich skład członkowski (urzędowy formularz)
* KRS WM – przedmiot działalności, jeśli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą (urzędowy formularz)
* Akt fundacyjny (bądź testament zawierający oświadczenie o ustanowieniu fundacji)
* Statut fundacji (trzy egzemplarze)
* Protokół z posiedzenia zgromadzenia fundatorów zawierający uchwałę w przedmiocie wyboru członków organów fundacji.
* Uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania fundacji.
* Tytuł prawny do lokalu będącego siedzibą fundacji (np. umowa najmu)
Dokumenty te powinny być złożone w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. Sąd rejestrowy bada, czy są one zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa oraz czy zgłoszone dane są zgodne z prawdziwym stanem, jeżeli ma w tym względzie uzasadnione wątpliwości.
Należy pamiętać o obowiązku wniesienia opłaty za ogłoszenie wpisu do rejestru przedsiębiorców w Monitorze Sądowym i Gospodarczym - 500 zł za ogłoszenie pierwszego wpisu (a 250 zł za ogłoszenie kolejnych wpisów).
A także o kosztach, które ponosi się w postępowaniu przed sądem rejestrowym:
* rejestr fundacji - zarejestrowanie-500 zł, zmiana-150 zł, wykreślenie-300 zł4 * opłaty kancelaryjne - od poświadczonych odpisów, wypisów, wyciągów i odpisów w wysokości 6 zł za każdą stronę.
W wypadku pozytywnego zakończenia postępowania, sąd dokonuje wpisu fundacji do rejestru. Z tą chwilą fundacja nabywa osobowość prawną. W przypadku zastrzeżeń sądu do przedstawionych dokumentów należy dokonać w nich koniecznych zmian. Warto pamiętać o tym, że postępowanie rejestrowe zwykle trwa bardzo długo (często nawet do 1 roku).


4 opłaty, które ponoszą fundacje za wpisy do KRS, zmieniły się od 2 marca 2006 r. Na mocy Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398)zniesiono, wynikającą z art. 8 ustawy o fundacjach, bezpłatną rejestrację fundacji w KRS.


-3-
Od momentu wpisania do rejestru fundacja ma obowiązek umieszczania w oświadczeniach pisemnych skierowanych do oznaczonych osób (umowach, oficjalnych pismach do urzędów itp.) następujących danych: * nazwy, * oznaczenia formy prawnej prowadzonej działalności (fundacja), * siedziby i adresu, * numeru w Rejestrze. Jeżeli sąd rejestrowy stwierdzi niewykonanie tego obowiązku może nałożyć grzywnę na osoby za to odpowiedzialne. Grzywna nie może być wyższa niż 5000 zł.5 Po zarejestrowaniu nowej fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, organizacja ta zobowiązana jest złożyć wniosek o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 27 lipca 1999 r. Dz. U. Nr 69, poz. 763). W ten sposób Fundacja otrzyma numer REGON. Po uzyskaniu go organizacja obowiązana jest złożyć wniosek o wpis numeru REGON do KRS. Wniosek ten należy złożyć na formularzu KRS Z-20 - Wniosek o zmianę danych podmiotu. Do wniosku trzeba dołączyć formularz uzupełniający: KRS-ZY - Numer identyfikacyjny REGON oraz zaświadczenie o numerze identyfikacyjnym REGON. Zgłoszenie numeru REGON do KRS nie podlega opłacie.


















5 art. 34 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym z dn. 20 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 769 z późn. zm.)


-4-
Literatura:
1) Ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.).
2) Hubert Izdebski „ Fundacje i stowarzyszenia” Wyd. AJP Partners 2001
3) www.prawo.ngo.pl