Chrakterystyka osiągnięć pedagogicznych

Vitorino da Feltre (1376-1446) Włoski pedagog, humanista, „był ojcem wszystkiego co ludzkie”. Kierował szkołą na dworze ks. Gonzagi w Marutui. Była to jedna z pierwszych szkół realizujących renesansowy ideał wychowania człowieka wolnego, rozwiniętego harmonijnie pod względem fizycznym i duchowym. Feltre Nazywał ją CASA GIOCASA (dom radości, zabawy), podkreślając w ten sposób jej odmienność do szkól średniowiecznych.

Poglądy pedagogiczne:
- dostęp do nauki dla chłopców i dziewcząt;
- nauka powinna rozwijać samodzielność w myśleniu uczniów;
- nauczanie algebry i przyrody;
- wykluczenie kar cielesnych.

Zasługi:
- Casa Giocasa, która utrwaliła nowoczesny ideał wychowania człowieka wolnego, chłonącego wiedzę, rozwijającego się wszechstronnie.

Erazm z Rotterdamu (łac. Desiderius Erasmus, właściwie Gerhard Gerhard urodzony 27 października prawdopodobnie 1466 w Rotterdamie - zmarł 12 lipca 1536 w Bazylei) holenderski filolog, filozof, pedagog, jeden z czołowych humanistów odrodzenia, propagator kultury antycznej.

Dzieła:
- O sposobie studiów - 1512
- Rozmówki dla dzieci - 1518
- O sposobie pisania listów - 1530
- Cyceronianin czyli najlepszy sposób mówienia - 1528
- Mowa o konieczności kształcenia chłopców zaraz od urodzenia w cnocie i naukach - 1529
- O wytworności obyczajów chłopięcych - 1530
- Podręcznik żołnierza chrystusowego - 1503
- Pochwała głupoty - 1509
- O wolnej woli - 1524
- Lamento Pacis

Poglądy pedagogiczne :
- ciepłość i serdeczność wobec dzieci i młodzieży;
- krytyka surowego traktowania uczniów przez nauczycieli, a także treści i metod nauczania;
- nauka powinna być przyjemna dla dzieci, sprawiać im radość, pociągać;
- kształcenie w oparciu o języki klasyczne (łacinę i grekę).

Zasługi:
- Szczególną zasługą Erazma pozostanie poruszenie sprawy kształcenia młodzieży w formach grzecznościowych. Erazm rozumiał, że grzeczność jest objawem prawdziwej kultury osobistej, dlatego uczony stworzył swoisty kodeks zasad cywilizowanego zachowania się pt.: „O wytwornośći obyczajów chłopięcych”. Obejmuje on sześć rozdziałów: ciało, ubranie, zachowanie się w kościele, przy stole, na zebraniach, zabawa, sypialnia. Wymagania Erazma nie są tu bardzo wygórowane, ale świadczy to jak bardzo należało zwrócić uwagę ludzkości na jej barbarzyńskie wychowanie.
- Uczony zajął się również kwestią wychowania dziewcząt; zalecał im naukę pracy ręcznej. Ale przede wszystkim domaga się dla kobiet wykształcenia umysłowego, zaleca im studia klasyczne.

Juan Luis Vives (ur. 6 marca 1492 w Walencji, zm. 6 maja 1540 w Brugii), hiszpański humanista, pedagog okresu odrodzenia.Vives, z pochodzenia Hiszpan osiadły na stałe w Niderlandach studiował w Paryżu. Przez pewien czas był wychowawcą córki króla Henryka VIII. Przyjaźnił się z Erazmem z Rotterdamu.

Dzieła:
- „Przeciwko pseudodialektykom”(1519),
- „O wychowaniu szlachetnych młodzieńców i dziewcząt”(1523),
- „Wychowanie kobiety chrześcijanki”(1523),
- „O naukach”(1531),
- „O duszy i życiu” (1583).

Poglądy pedagogiczne:
- system wychowania i kształcenia w oparciu o etykę: wywodzącej się z tradycji chrześcijańskiej oraz psychologii;
- nauczanie powinno być dostosowane do indywidualnych możliwości dzieci, ich wieku, zdrowia, zdolności, charakteru;
- wychowanie jest zadaniem społeczeństwa;
- każda gmina powinna posiadać swoją szkołę z nauczycielami opłacanymi z kasy państwowej;
- współpraca domu rodzinnego ze szkołą;

Zasługi:
- inicjatywie uczonego zawdzięczamy organizację opieki publicznej nad ubogimi i starcami;
- dużą uwagę zwrócił na indywidualne potrzeby wychowanka, jego zdolności, intelekt, stan fizyczny („O duszy i życiu”,1538);
- wielką rolę w wychowaniu dziecka przewidywał dla nauczyciela, któremu wychowanek powinien ufać, wobec czego ostro krytykował pogardliwy stosunek do tegoż zawodu, żądając należytego się im szacunku i prestiżu;
- jako pierwszy zwrócił uwagę na potrzebę kształcenia fizycznego
- aby przedstawiać właściwy poziom postępów młodzieży wymyślił konferencje nauczycielskie.

Andrzej Frycz Modrzewski, Andreas Fricius Modrevius (ur. 20 września 1503 roku w Wolborzu - zm. 1572 w Wolborzu) - polski pisarz polityczny okresu Odrodzenia, znany w owym czasie również za granicą.

Dzieła:
- „O poprawie Rzeczypospolitej”
Dzieło składa się z pięciu ksiąg:
- O obyczajach ;
- O prawach;
- O wojnie;
- O Kościele;
- O szkole;

Poglądy pedagogiczne:
- kler winny upadkowi szkół;
- dbałość rodziców o wychowanie moralne i duchowe swoich synów
- apel o wytrwałość w pracy nauczycielskiej, mimo niewdzięcznej opini społeczeństwa

Zasługi:
- Modrzewski zwrócił uwagę na małe przywiązanie państwa do systemu szkolnego, za co obwiniał mający niejako na oświatę monopol, kler. Surowo oceniał postawę urzędników, szlachciców i duchownych za tak małą dbałość o wykształcenie inteligentnego narodu.

Szymon Marycjusz z Pilzna (1516-1574)Jako młodzian był wykładowcą literatury starożytnej na wydziale artystycznym Akademii Krakowskiej. Odbywszy studia we Włoszech poświęcił się zawodowi prawnika.

Dzieła:
- „O szkołach czyli akademiach”(1551).

Poglądy pedagogiczne:
- przekonanie o zdolnościach umysłowych Polaków;
- odbudowa polskiego szkolnictwa w oparciu o dydaktykę Kwintyliana;
- ujęcie za poniżanym i licho wynagradzanym nauczycielstwem;
- apel do króla i biskupów o żywszą opiekę nad oświatą.

Zasługi:
- do największych osiągnięć Marycjusza zaliczyć należy napisanie dzieła „O szkołach czyli akademiach”. Dzieło to stanowi pierwszą w naszym piśmiennictwie, a jedną z pierwszych w literaturze europejskiej, próbę ujęcia historii szkoły i nauczania;
- dzieło to jest do dzisiaj przytaczane jako wyraz wybitnej myśli pedagogicznej okresu renesansu.

Erazm Gliczner Skrzetuski ze Żnina (1535-1603) - pisarz, pedagog, przywódca luteran wielkopolskich. Był autorem pierwszego w Polsce traktatu pedagogicznego o wychowaniu dzieci.

Dzieła:
- „Rozprawa Erazma Glicznera”;
- „Ksiązki o wychowaniu”(1558).

Poglądy pedagogiczne:
- dziecko stanowi największy skarb i szczęście rodziny;
- nauczyciel - prawy chrześcijanin, zdolny, sumienny i wykształcony;
- przeciwnik rozpieszczania dzieci, a zwolennik dyscypliny;
- rozpoczęcie nauki w czwartym roku życia („czysta pamięć” dziecka);
- jeden nauczyciel przez cały okres nauki;
- szlachta powinna opłacać/sponsorować naukę ubogich.

Zasługi:
- najważniejszą jego zasługą było to, że jako pierwszy polski pedagog pisał w języku ojczystym;
- „Ksiązki o wychowaniu” w całości poświęcone są sprawom wychowania. Jest to pierwszy poradnik dla rodziców (zarówno szlachciców jak i mieszczan).

Sebastian Petrycy z Pilzna (1554-1626), wybitny lekarz, filozof, tłumacz. W latach 1608–1615 wykładał medycynę w Akademii Krakowskiej. Zasłynął m.in. adaptacją pism Arystotelesa Rzeczpospolita Polska sposobem Arystotelesowym ułożona. Jeden z twórców polskiej terminologii filozoficznej; zajmuje jedno z ważniejszych miejsc w historii polskiej filozofii. Zwolennik umiarkowanego racjonalizmu i empiryzmu; nauczyciel i lekarz praktyk.

Dzieła:
- “De Natura, Causis, symptomatis morbi Gallici” (1591);
- „Instructia abo nauka” (1613);
- parafraza „Pieśni” Horacego (1609);
- „Pisma wybrane” (t. 1–2, wyd. 1956);

Poglądy pedagogiczne:
- wychowanie dziewcząt: powinny zachowywać wstydliwość panieńską, nie wychodzić bez towarzystwa starszej kobiety, nie próżnować: prząść, szyć, haftować i poznawać gospodarstwo domowe, uprawiać zabawy, aby były miłe i wesołe, unikać wielomówności;
- wyznacza różnicę w wychowaniu synów plebejskich od szlachty, za wzór biorąc greckie rozróżnienie pracy szlachetnej i pracy dla zysku.

Zasługi:
- poruszenie tematu higieny i wychowania fizycznego jako nierozłącznych elementów dobrego wychowania;
- Petrycy jako pierwszy Polak poruszył kwestię wychowania dziewczęcego (omijając kształcenie umysłowe).

Jan Amos Komensk (po łacinie Comenius, w spolszczeniu Jan Amos Komeński) (urodzony 28 marca 1592 roku w Nivnicach (Morawy) - zmarł 15 listopada 1670 roku w Amsterdamie) był czeskim pedagogiem, filozofem, reformatorem i myślicielem protestanckim. Całe życie poświęcił praktycznej działalności wychowawczej, układaniu podręczników szkolnych i teoretycznemu opracowywaniu zagadnień pedagogicznych, a szczególnie dydaktycznych.

Dzieła:
- „Listy do nieba“, (Briefe an den Himmel), 1616;
- „Labirynt świata i raj serca”, 1623-31;
- „Janua linquarum reserata”(„Drzwi języków otworzone”), 1631;
- „Szkoła macierzyńska”, (1633);
- Wielka Dydaktyka” (Didaktika Magna/Opera didactica omnia), 1638;
- „Pampaedia”;
- „Świat w obrazach”, (Orbis sensualium pictus), 1658.

Poglądy pedagogiczne:
- plan organizacji szkół;
- zwrócenie uwagi na wychowanie przedszkolne;
- zalecał objęcie nauczaniem wszystkich niezależnie od płci i stanu, a także nauczanie w języku ojczystym (nauka łaciny miała być wprowadzana później);
- kształcenie umysłowe również dla dziewcząt.

Zasługi:
- stworzenie pierwszego jednolitego systemu nauczania;
- określenie przedmiotu badań pedagogiki;
- położył podwaliny pod współczesne zasady pedagogiki;
- zapoczątkował proces wyodrębniania się pedagogiki jako odrębnej nauki.

Jean-Jacques Rousseau, Jan Jakub Rousseau (urodzony 28 czerwca 1712, zmarł 2 lipca 1778), francuski pisarz, filozof i pedagog, twórca koncepcji swobodnego wychowania.

Dzieła:
- „Rozprawa o nowej muzyce” (1743);
- „Rozprawa o naukach i umiejętnościach” (1749);
- „List o muzyce francuskiej” (1753);
- „Ekonomia polityczna" (1755);
- „Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności”(1755);
- "List do d'Alemberta o widowiskach" (1758);
- „Julia, czyli Nowa Heloiza” (1761);
- „Umowa społeczna” (1762);
- „Emil, czyli o wychowaniu” (1762);
- „Uwagi o rządzie polskim” (1772);
- Wyznania 1782-1789).

Poglądy pedagogiczne:
- koncepcja wychowania naturalnego;
- krytyki organizacji społeczeństwa i potępienia cywilizacji;
- wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie tego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi;
- program wychowawczy odnosi do człowieka w ogóle, wykluczając wszelkie podziały polityczne, narodowość, klasę czy zawód;
- kładł nacisk na odpowiednie wychowanie młodzieży, które powinno mieć wybitnie narodowy charakter.

Zasługi:
- prekursor ideałów rewolucji francuskiej;
- twórca sentymentalizmu (czyli literackiego i umysłowego prądu, niezwykle istotnego w II połowie XVIII wieku, który był zapowiedzią nowej epoki historyczno-literackiej – romantyzmu);

Johann Heinrich Pestalozzi (urodzony 12 stycznia 1746 w Zurychu - zmarł 17 lutego 1827 w Brugii) - szwajcarski pedagog i pisarz zwany ojcem szkoły ludowej, twórca pierwszej teorii nauczania początkowego.

Dzieła:
- „Wieczór samotnika” (1780);
- „Lenart i Gertruda” (1781);
- „Jak Gertruda uczy swoje dzieci” (1801);
- „Łabędzi śpiew” (1826).
Poglądy pedagogiczne:
- najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia;
- główny cel nauczania to rozwijanie moralności i umysłu dziecka;
- teoria nauczania oparta na nauce o rzeczach, w której zwracał uwagę na trzy czynniki: liczbę -czyli ujmowanie przedmiotu jako całości; kształt - rozmiary, proporcje; słowo - nazywanie przedmiotów;
- nacisk na przedmioty związane z pracą na roli, z rzemiosłem i gospodarstwem domowym.

Zasługi:
- pierwsza teoria nauczania początkowego;
- wprowadził rysunki do szkoły początkowej;
- zwrócenie uwagi na działanie w uczeniu się dziecka (rysowanie, mierzenie, wytwarzanie przedmiotów), które odtąd stały się częścią metodyki nauczania.

Johann Friedrich Herbart, Jan Fryderyk Herbart (1776 - 1841) niemiecki filozof, psycholog i pedagog. Wcześnie zaznajomił się z filozofią Wolffa i Kanta, słuchał w Jenie Fichtego, był nauczycielem domowym i zapoznał się u Pestalozzi'ego z jego pedagogiką. 1808 został profesorem filozofii i pedagogiki w Królewcu, 1833 w Getyndze. Na jego filozofię składał się realizm w metafizyce oraz intelektualizm. Pedagogika stała się domeną całej jego pracy filozoficznej i starał się jej nadać ściśle naukowy charakter. Bywa nazywany "ojcem naukowej pedagogiki". Do psychologii wprowadził termin "apercepcja".

Dzieła:
- „Allgemenine Paedagogik” (1806);
- „Hauptpunkte der Metaphysik“ (1806);
- „Allgemeine praktische Philosophie“ (1808);
- „Lehrbuch zur Einleitung in die Philosophie“ (1813);
- „Lehrbuch zur Psychologie“ (1816);
- „Psychologie als Wissenschaft, neu gegruendet auf Ehrfahrung, Metaphysik und Mathematik“ (1824-1825);
- „Allgemeine Metaphysik“ (1828);
- „Kurze Enzyklopaedie der Philosophie aus praktischen Gesichtspunkten entworfen“ (1831);
- „Umriss paedagogischer Vorlesungen“ (1835);
- „Saemtliche Werke in chronologischer Reihenfolge“ (dzieła zebrane, 1887-1912).

Poglądy pedagogiczne:
- pedagogika opiera się na etyce(określa cele wychowania) i psychologii(wyznacza drogę i środki do osiągnięcia tych celów);
- najważniejszy cel wychowania – ukształtowanie charakteru moralnego, przez wpojenie pewnych postaw i wartości;

Zasługi:
- wyodrębnienie pedagogiki z filozofii jako osobnej nauki (1833);
- stworzenie podstaw do dalszego rozwoju pedagogiki i do wyodrębnienia się poszczególnych dyscyplin pedagogicznych;
- nazwał pedagogikę ogólną jako pierwszy dział pedagogiczny;
- stworzył dydaktykę – teorię nauczania;
- stworzył pierwszy naukowy system pedagogiczny;
- teoria stopni formalnych.

Friedrich Froebel (ur. 21 kwietnia 1782 w Oberweissbach, zm. 21 czerwca 1852 w Marienthal), niemiecki pedagog, teoretyk i czołowy kreator wychowania przedszkolnego o orientacji humanistycznej.

Dzieła:
- „Wychowanie człowieka” (1826).
Poglądy pedagogiczne:
- przedszkole uznawał ogrodem dziecięcym, dzieci bowiem miały się w nim uczyć jak rośliny w ogrodzie pielęgnowane przez wychowawcę – ogrodnika;
- główną formę aktywności dzieci uważał zabawę służącą ich wszechstronnemu rozwojowi i przygotowaniu do nauki w szkole.

Zasługi:
- zainicjował w państwie pruskim, które nie tolerowało instytucji wychowujących dzieci w duchu samodzielności myślenia i poszanowania ludzi, zreformowany typ placówki edukacyjnej dla najmłodszych, określanej mianem ogrodu dziecięcego (Kindergarten);
- wprowadził nowy system nauczania, za pomocą kształcących gier;
- freblówka – przedszkole prowadzone według jego metod.
Fredrich Adolf Wilhelm Diesterweg (1790-1866) niemiecki pedagog i działacz oświatowy, walczył o utworzenie i uznanie jednolitych podstaw kształcenia dla całego społeczeństwa. Cel ten był, według niego, możliwy do osiągnięcia tylko poprzez nauczanie blisko związane z otaczającą rzeczywistością.

Dzieła:
- “Monotonne wykłady, mechaniczny pedantyzm, bezduszne postępowanie”.
Poglądy pedagogiczne:
- popularyzator idei J.H. Pestalozziego;
- praca wychowawcza dostosowana do rozwoju człowieka;
- kształcenie umysłowe ma rozwijać zdolności poznawcze;
- szkoła - bliżej życia,
- zabiegał o powszechną, państwową świecką szkołę elementarną.

Zasługi:
- jako pierwszy do literatury wprowadził termin „pedagogika społeczna”;
- organizował związki zawodowe nauczycieli i ich dokształcanie;
- sformułował kanony nauczania poglądowego.

Herbert Spencer (27 kwietnia 1820 - 8 grudnia 1903) był angielskim filozofem oraz socjologiem. Był przedstawicielem organicyzmu oraz ewolucjonizmu w naukach społecznych.

Dzieła:
- “A System of Synthetic Philosophy” (wydane w 10 tomach w latach 1862- 1893, z czego 3 najbardziej znane to: “Principles of Biology” (1864-1867), “Principles of Psychology” (1870-1872) oraz “Principles of Sociology” (1876-1896);
- “Social Statics” (1851);
- “O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym” (1861);
- “The Man Versus the State” (1884);
- „Autobiography” (1904).

Poglądy pedagogiczne:
- wychowanie powinno przygotować ludzi zdolnych do nauki o byt, którzy potrafiliby osiągnąć sukces i powodzenie w swojej działalności;
- uważał, że studiowanie zjawisk, które otaczają jest bez porównania wyższe niż studiowanie gramatyki i języków;
- egoistyczne akcenty w wychowaniu podkreśla racje osobiste, indywidualne, życie dla siebie, obok życia dla drugich;
- wychowanie ma nauczyć sztuki zachowania siebie samego przy życiu, zdobywania środków do życia, przygotować do małżeństwa i wychowywania własnych dzieci, przygotować do pełnienia obowiązków społecznych i politycznych oraz rozwijać zdolności korzystania z przyjemności kultury, sztuki, literatury.

Zasługi:
- przeprowadził najostrzejszą w myśl pedagog. XIX w. krytykę systemu dydaktycznego szkoły klasycznej;
- przyczynił się do spopularyzowania idei wykształcenia i szkoły realnej z bezwzględną przewagą przedmiotów przyrodniczych i matemat.-fizycznych;
- twórca tzw. organicznej teorii społeczeństwa w myśl, której praca rozwoju społeczeństwa są identyczne z prawami rządzącymi organizmami roślinnymi i zwierzęcymi;
- w dziedzinie poglądów społecznych był obrońcą państwa burżuazyjnego.

Mile Durkheim (ur.15 kwietnia 1858 r., zm. 15 listopada 1917 r.) - francuski filozof, socjolog i pedagog. Jego prace miały wielki wpływ na rozwój nowoczesnej socjologii.

Dzieła:
- „O podziale pracy społecznej”(1893);
- „Zasady metody socjologicznej” (Le suicide. tude de sociologie);
- „Elementarne formy życia religijnego”;
- „System totemiczny w Australii”.

Poglądy pedagogiczne:
- człowiek jest istotą Homo Duplex - z jednej strony kierują nim instynkty, a z drugiej świadomość. To jednoczesne uleganie wpływom natury i kultury powoduje zachwianie w postrzeganiu faktów;
- kluczowym elementem badań socjologicznych są fakty społeczne;
- socjologia w ujęciu Durkheima to najważniejsza i najbardziej podstawowa spośród nauk społecznych;

Zasługi:
- stworzył klasyczną koncepcji przyczyn samobójstw;
- przyczynił się do znacznego rozwoju socjologii jako nauki: