Pamięć, myślenie, emocje, motywacja, struktura Oss, stres , moralność, rozwód rodziców , Tożsamość płciowa, Agresja

PSYCHOLOGIA1


wrażenie- jest to prosty proces psychiczny, poznawczy, powstający pod wpływem działania elementarnych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedleniu pojedynczych cech bodźca .Wyróżnić można wrażenia: wzrokowe, słuchowe, dotykowe, termiczne, stawowe, mięśniowe, równowagi ciała, ustrojowe.

Spostrzeżenia stanowią proces poznawczy polegający na odzwierciedlaniu złożonych bodźców (przedmiotów i zjawisk) oddziałujących na narządy zmysłów.

Stałość spostrzeżeń. zależy w dużym stopniu od doświadczenia i kontekstu w jakim postrzeganie następuje oraz stosunków pomiędzy elementami składającymi się na sytuację postrzeganą. Jest to argument przemawiający za tym że spostrzeganie nie da się sprowadzić do sumy wrażeń, że jest to proces bardziej złożony i jakościowo odmienny.

Na spostrzeżenia wpływ mają czynniki:

I. związane z osoba postrzegającą:
1.osobowosciowe (system wartości, obraz siebie samego, samoocena, poglądy, postawy, motywacja, inteligencja, aspiracje itp.)
2.oraz poza osobowościowe (wykształcenie, zawód, pochodzenie społeczne)
II. sytuacyjne:
1.kontekst sytuacyjny
2.oswietlenie
3.odleglosc z jakiej postrzegamy
4.tło na którym umieszczony jest obiekt

Spostrzeżenia są w jakimś stopniu obiektywne, bowiem każdy człowiek spostrzega w pewnym zakresie to samo, jednak spostrzeżenia są w dużym stopniu subiektywne, ponieważ na spostrzeganie ma wpływ cała osobowość człowieka i inne czynniki.

CECHY SPOSTRZEGANIA
-dokonuje się za pomocą zmysłów
-proces polisensoryczny-(wielozmyslowy)
-obrazy zjawisk dostarczanych nam przez zmysły oparte są na wrażeniach zmysłowych, ale zawierają tez elementy przypomnieniowe
-spostrzeganie to nie tylko obraz zmysłowy ale tez rozpoznawanie przedmiotu, jest
rozumieniem tego co człowiek widzi słyszy i czuje.
-spostrzeganie jest nie tylko rozumieniem i postrzeganiem ale tez orientacja wartości
jaka przedmiot posiada
-spostrzeganie dotyczy cech indywidualnych. W tych samych sytuacjach każdy zachowa się trochę inaczej, inaczej spostrzeże dany przedmiot.

WARUNKI POSTRZEGANIA
-działanie na zmysły postrzegania-prawidłowe działanie zmysłu.




Znany jest szereg złudzeń w spostrzeganiu np.:
-złudzenia geometryczne- linie równolegle sprawiają wrażenie linii ukośnych
-złudzenia optyczne - powstają na wskutek nie dokładnego postrzegania przedmiotów
-złudzenia kontrastu
-złudzenia naruszenia równoległości
-złudzenia ruchu
-złudzenia perspektywy
-halucynacje - spostrzeganie przedmiotu, zjawiska, które nie posiadają swoich odpowiedników w konkretnej rzeczywistości

Do odbioru wrażeń i spostrzeżeń służą narządy zwane analizatorami.
Analizator składa się z trzech części:
-receptora - odbierającego energię bodźca materialnego np. temperatury, smaku węchu itd.
-drogi nerwowej - odchodzącej od receptora i prowadzącej do określonego pola w korze mózgowej które odbiera, identyfikuje otrzymane informacje.
-ściśle określonego pola w korze mózgowej - np. dla analizatora wzroku jest to pole potyliczne a dla receptora słuchu jest to pole skroniowe
Zakresy fal i częstotliwości:
-wzrokowe: 390-800 milimikronów
-słuchowe: 16-20000 Hertzów


PAMIĘC

Pamięć- określana jest jako właściwość zachowawcza polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego doświadczenia oraz wykorzystywaniu go w rożnych sytuacjach.


Wyróżnić można
trzy procesy pamięci:

-zapamiętywanie- spostrzegane przedmioty wywołują zmiany w komórkach nerwowych w postaci śladów pamięciowych
-przechowywanie- zmiany utrzymują się po ustaniu działania bodźca
-przypominanie- dzięki owym zmianom reprodukujemy przedmioty i rozpoznajemy je.

oraz
piec cech pamięci:

-trwałość- zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia
-wierność- stopień dokładności przypomnień
-szybkość- czas jaki potrzebujemy do zapamiętania
-zakres- ilość materiału jaki możemy zapamiętać
-gotowość- łatwość przypominania sobie zapamiętanego materiału

a także
trzy rodzaje odtwarzania:

-rozpoznanie-to odróżnienie tego co spostrzegliśmy od tego co spostrzegamy, a wiec dokonuje się w procesie spostrzegania.
-przypomnienie-
-reprodukowanie-polega na odtwarzaniu posiadanego materiału

Rodzaje pamięci.

Podział ze względu na przedmiot pamięci i sposób zapamiętywania:
-pamięć mechaniczna-bezmyślne wyuczenie czegoś np. wiersza, definicji. Uczeń poprawnie reprodukuje definicje, terminy, ale nie wie, co one oznaczają, nie umie ich wyjaśnić ani zastosować w nowych sytuacjach.
-pamięć logiczna-nauka polega na zrozumieniu tekstu, wyjaśnieniu wszystkich terminów i dopiero po tym następuje zapamiętywanie materiału.
-pamięć mimowolna-występuje wtedy, gdy zapamiętujemy coś bez świadomego nastawienia na zapamiętanie i bez celowego działania w tym kierunku.
-pamięć dowolna- mówimy o niej wówczas, gdy zamierzamy coś zapamiętać i jesteśmy na to nastawieni.
Podział ze względu na to czy zapamiętane treści reprodukowane są zaraz po wyuczeniu czy po pewnym czasie:
-pamięć bezpośrednia-nazywamy możność reprodukowania materiału zaraz po zapoznaniu się z nim.
-pamięć odroczona- odtwarzanie zapamiętanych treści następuje po pewnym czasie.

WYOBRAZNIA

Wyobraźnia-jej istotą jest twórcze przekształcanie poprzedniego doświadczenia i tworzenie na tej podstawie nowych obrazów.

Wyróżnić można dwa rodzaje wyobraźni:

-odtwórcza- modyfikacje obrazu rzeczywistości są nieznaczne
-twórcza- przekształcenia są znaczne, modyfikujące obraz rzeczywistości.


MYŚLENIE
Myślenie- to odzwierciedlenie świata polegające na przetwarzaniu posiadanych informacji i na dochodzeniu wedle nich do nowych prawd.

.
Elementarne składniki myślenia:

1.informacje-mogą nimi być spostrzeżenia, wyobraźnia, przypomnienia jak również pojęcia
2.operacje-elementarne transformacje umysłowe, łańcuch operacji doprowadza do wyniku końcowego
3. reguły -czyli to, co wpływa na uporządkowanie kolejnych operacji

wykład I :RODZAJE MYŚLENIA


a)SENSORYCZNO-MOTORYCZNE ( zmysłowo- ruchowe )
Przebiega na materiale konkretnym-zmysłowym, Ponadto musi być wykonane pewne działania na tym konkretnym materiale aby wogóle doszło do procesu myślenia.
przykład: MAŁE DZIECI NIE MYŚLĄ BEZ
MANIPULOWANIA NA PRZEDMIOTACH


b)KONKRETNO-WYOBRAŻENIOWE
Chodzi o konkretny rodzaj przedmiotów na których przebiega myślenie np. dla hydraulika będą to rury a dla dziecka zabawki itd.

c)SŁOWNO-LOGICZNE (symboliczne, pojęciowe, abstrakcyjne)
Oparte na języku, mowie. W wieku przedszkolnym tylko w postaci zalążkowej, a w wieku szkolnym rozwija się wraz z przyswajaniem nowych pojęć- nauki.

Myślenie podobnie jak każda inna czynność zmierza do celu. Wyniki myślenia są różnorodne np.:
-ukształtowanie pojęcia, opracowanie trasy wycieczki, odkrycie nowego leku


W zależności od wartości wyniku myślenia dzieli się ono na kilka rodzajów:

MYSLENIE PRODUKTYWNE-to tworzenie treści zupełnie nowych dla podmiotu. Wzbogaca wiedze człowieka o nieznane dotychczas tresci. Można podzielić je na:
-twórcze- wynik tego myślenia jest nie tylko nowy dla podmiotu ale jest on też obiektywnie nowy dla ludzkości. Wzbogaca dotychczasowa wiedze nagromadzona przez
pokolenia.
-nietwórcze- jest myśleniem w którym podmiot dochodzi do pewnych odkryć czy tez rozwiązań, które są dla niego nowe ale nie są nowe dla ludzkości.

MYSLENIE REPRODUKTYWNE- polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy
w nowych zadaniach .Na wykorzystaniu poznanych metod rozwiązywania zadań i problemów w nowych warunkach np.:
-zastosowanie wzoru do zadań
-przetłumaczenie tekstu z obcego języka

Operacje myślowe:
- analiza – oznacza myślowe rozdzielanie danych całości (przedmiotów , zjawisk) a przez to wykrywanie ich części składowych
- synteza – jest to myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów, operacja ta jest uzależniona od dokonanej uprzednio analizy.
- porównywanie – zestawienie ze sobą przedmiotów, sytuacji, a następnie ujmowania podobieństw i różnic między nimi.
- abstrahowanie
- uogólnianie

POJECIE- treścią pojęć są ogólne właściwości wspólne dla jakiegoś zbioru rzeczy oraz stosunki pomiędzy elementami rzeczywistości. Można podzielić je na :
konkretne - przedmioty konkretne o rozmaitym stopniu ogólności (torba, lampa, koń)
abstrakcyjne - którym nie odpowiadają żadne realnie istniejące przedmioty, lecz ujmujemy ich sens i zakres. (liczba, sprawiedliwość, piękno, dobro, miłość, wiedza)

SĄDY- tak jak pojęcia są forma myślenia słowno-logicznego, wypowiadamy je w zdaniach które maja określoną strukturę gramatyczną. Można wyróżnić sady:
-ogólne, szczegółowe, jednostkowe, twierdzące i przeczące
Wyrażamy w nich wzajemne stosunki między cechami i składnikami tego obiektu o którym myślimy.

WNIOSKOWANIE - to tez forma myślenia słowno-logicznego. Jest to proces wypowiadania jednych sądów z innych zwanych przesłankami.

ROZWIAZYWANIE PROBLEMOW
Problemy maja charakter podmiotowy. Aby stwierdzić czy jakieś obiektywnie panujące zdanie jest problemem dla osoby trzeba sprawdzić czy poziom wiedzy pozwala rozwiązać
Zadanie tej osobie. Jezeli poziom wiedzy jest zbyt niski wtedy dana osoba ma problem.

ETAPY:
-dostrzeżenie problemu
-analiza sytuacji problemowej
-wytwarzanie pomysłów
-weryfikacja pomysłów

EMOCJE

Znaczenie emocji- emocje pozwalają ustosunkować się człowiekowi do otoczenia, pełnią również funkcję poznawczą. Jednak emocje pozwalają poznać jedynie wartość negatywna lub pozytywna w sposób ogólnikowy, a dopiero rozum powinien w szczegółach i konkretach powiedzieć mi co jest dla mnie pozytywne a co negatywne.
Funkcje emocji
- regulacyjna – polega na szeroko rozumianej ocenie stosunków między podmiotem a otoczeniem
- ekspresywna (wyrazowa)
CECHY EMOCJI:
-biegunowość: (+) pozytywne
( -) negatywne
-treść:
-jednorodne
-lęk (ze wszystkimi odmianami)
-gniew(wściekłość, agresja, złość, irytacja,)
-smutek(przygnębienie, rozpacz, rozżalenie, żal, apatia, depresja)
-radość(pogoda, pogodność)
-złożone (mieszanina kilku emocji)
-duma
-poczucie krzywdy
-poczucie winy
-emocje stresu:
tęsknota
nadzieja
nuda
fascynacja
zmartwienie
wesołość

-intensywność
Póki człowiek żyje tak długo przezywa emocje, jednak ich intensywność zależy od sytuacji w jakiej się znajduje. Ich intensywność może rosnąc aż do maksymalnego poziomu tzn. afektu

ZRODLA EMOCJI
Istnieją trzy źródła emocji:

źródło wrodzone czyli uniwersalne:
-wszystkie bodźce zmysłowe
-zmiany intensywności bodźców
-bodźce bólowe
-procesy fizjologiczne organizmu
-procesy chorobowe w organizmie
-narkotyki, alkohol i inne używki

źródła wyuczone( ontogenetyczne -rozwój jednostki)

W przypadku każdego człowieka mogą być rożne, i tylko w nim wywołują takie a nie inne emocje.

Cztery prawidłowości powstawania emocji w ontogenezie:
1. Jeżeli bodziec neutralny wyprzedza w czasie lub współwystępuje z bodźcem wywołującym emocje to po pewnym czasie sam nabiera właściwości tego bodźca emocjonalnego.
2. Warunkowanie to odbywa się zazwyczaj bardzo szybko, np.: w wypadku emocji leku wystarczy zazwyczaj jedno połączenie
3. Połączenie tych dwóch bodźców jest na ogól bardzo trwale przypadku emocji leku może trwać nawet do końca życia.
4. Bodźce podobne do bodźca emocjonalnego (nawet minimalnie)wywołują podobne reakcje jak bodziec emocjonalny. Jest to zjawisko generalizacji emocji.

Słowa - są szczególnym źródłem emocji. Dzięki nim człowiek może reagować emocjonalnie na przedmioty, z którymi nigdy dotąd się nie zetknął


WPLYW EMOCJI NA PROCESY POZNAWCZE:
-mały poziom emocji wpływa polepszająco na przebieg procesów poznawczych zarówno emocji negatywnych i pozytywnych (pozytywne- polepszają sprawność procesów poznawczych)
-umiarkowany poziom emocji tzn. taki nad którym jeszcze panujemy, i nie wybuchamy afektywnie: zniekształca procesy poznawcze.
-odzwierciedlenie zniekształceń jest adekwatne do znaku emocji
-zniekształcone odbieranie świata wzrasta wraz ze wzrostem intensywności emocji.


ZWIAZEK EMOCJI Z CIALEM:
Istnieje wiele dowodów na to ze przezywane emocje wpływają na przebieg procesów fizjologicznych, cielesnych np.:
- eksperyment Brady’ego
-Tom – woźny w szpitalu w Londynie
-smierc voo doo
-dzikie szczury norweskie
-choroba sieroca u dzieci do lat trzech
-przebieg wszystkich procesów fizjologicznych w stresie
-choroby psychosomatyczne (zawały serca, wrzody żołądka, łysienie plackowate, choroba wieńcowa, migrena)
EKSPRESJA EMOCJI
Przejawia się w:
- zachowaniu
- pantomimice
- wyrazie twarzy



MOTYWACJA
DEF.(od strony funkcji-porównanie z procesami poznawczymi)
a). Procesy motywacyjne dynamizują, energetyzują, i ukierunkowują zachowanie człowieka.

b). Konkretne motywy działań ,mogą nimi być: potrzeby, popędy, pragnienia, marzenia, cele i zadania życiowe, emocje i aspiracje ( są to cele prezentestyczne i odlegle), wartości instrumentalne i autonomiczne.

RODZAJE MOTYWACJI:
I. 1. ZEWNETRZNA 2. WEWNETRZNA
II. 1. DODATNIA 2. NEGATYWNA
III. 1. SWIADOMA 2. NIESWIADOMA


POLIMOTYWACYJNE UWARUNKOWANIE LUDZKICH ZACHOWAŃ
Większość naszych zachowań jest uwarunkowana nie jednym lecz wieloma motywami, jednak na ogół jeden motyw jest najważniejszy, centralny i dlatego człowiek nie uświadamia sobie innych motywów danego zachowania.
Na pytanie o motyw działania wymienia najczęściej jeden.

WARUNKI NIEZBEDNE DO POWSTANIA MOTYWU
Aby konkretny czynnik wymieniony w punkcie DEF 1b stal się motywem musza być spełnione trzy szczególne warunki. W przypadku nie spełnienia choćby jednego warunku nie utworzy się motyw.

M = f ( N, G, PS ) gdzie:
M-motywacja
f - funkcja ' zależy od '
N-napiecie motywacyjne do którego dochodzi pod wpływem pojawienia się jednego z czynników wymienionych w punkcie DEF1b
G-wartosc gratyfikacyjna tzn. czynnik który wg subiektywnego odczucia osoby jest w stanie zaspokoić dana potrzebę, popęd, cel.
PS-subiektywne prawdopodobieństwo realizacji celu.

CECHY MOTYWU:
-kierunek
-natężenie ( a). siła b). wielkość c). intensywność )

ad. a).Jakiś motyw jest oceniany jako wyjątkowo silny jeżeli potrafi wyeliminować inne konkurencyjne motywy.

Ad. b). Najlepszą miarą przy określeniu motywów psychicznych jest wielkość aspiracji.
Ad c). Przejawia się w dynamice zachowania, ruchów

WPLYW MOTYWACJI NA SPOSTRZEZENIA, PAMIEC, WYOBRAŹNIĘ, MYSLENIE:
Zarówno emocje jak i procesy motywacyjne wpływają na procesy poznawcze. bardzo często jest to wpływ negatywny choć nie zawsze. W spostrzeganiu wpływ ten przejawia się
w postaci zmian postrzegania cech pozwalających na wyróżnienie danych przedmiotów z tła. Ten wpływ wyraża się także w akcentowaniu tych cech które figurze wieloznacznej nadają kształt przybliżjący ją do tego jaki odpowiada przedmiotowi pragnienia.

Motywacja często wpływa pozytywnie na nasza pamięć. Ułatwia zapamiętywanie i przypominanie tych treści które maja związek z przedmiotem pragnienia.

W zakresie zjawisk wyobraźni i fantazji wpływ motywów wyraża się w skłonności do wyobrażenia sobie tego co odpowiada pragnieniu (często w formie upiększoneji przesadzonej)

W zakresie myślenia wyraża się w formułowaniu przewidywań odpowiadających pragnieniom i formowaniu planów tym ambitniejszych im silniejsze pragnienie. Myślenie
zafałszowane pragnieniami nazywa się katatymicznym.


STRUKTURA OSS

struktura OSS - obraz siebie samego, samowiedza, pojecie o sobie samym

OSS podobnie jak obraz świata należy do najważniejszych struktur osobowości. Można wyróżnić w niej:
-ja realne
-ja idealne
-samoocenę



JA REALNE- jest to wszystko to co myślę na swój temat, jest to moja wiedza o sobie
samym, wiedza o tym kim jestem naprawdę, natomiast nie jest to kim jestem naprawdę.

JA IDEALNE- jest to moja wiedza o tym kim chciałbym być.

SAMOOCENA OGOLNA- zwana jest także samoakceptacja lub poczuciem własnej wartości, oznacza ogólną siebie samego, postawę wobec własnej osoby. Ponadto istnieją samooceny szczegółowe.


RODZAJE SAMOOCENY

I. 1. adekwatna III.1. prawidłowa
2. nieadekwatna : zawyżona, zaniżona 2. nieprawidłowa

II. 1. stabilna IV. 1. niska
2. niestabilna 2. średnia
3. wysoka

Dojrzały, dorosły człowiek cechuje się stabilna samoocena tzn. że w przeciągu dłuższych
odcinków czasowych jest ona raczej niezmienna. Dowodzi to m.in. ze jest to samoocena realna, przemyślana i dojrzała. Wiele dzieci cechuje się samoocena niestabilna, która zmienia się nawet z dnia na dzień lub nawet w ciągu dnia. Dzieje się tak gdyż myśli jeszcze mało sprawnie, nie umie wyciągać wniosków z postępowania, a opinie własne opiera na opiniach cudzych, oraz przypadkowych wydarzeniach.

Samoocena człowieka dojrzałego opiera się na:
-ja idealnym
-wynikach własnych działań
-w najmniejszym stopniu na opiniach innych ludzi- ponieważ inni ludzie często wypowiadają swoje myśli kurtuazyjnie, złośliwie ,i wydając opinie mogą człowiekiem manipulować.

SAMOAKCEPTACJA ( SA )
Samoakceptacja zwana także samooceną ogólną jest postawą wobec własnej osoby posiada dwa bieguny:
-samoakceptacja
-samoodrzucenie

Samoakceptacja:
Człowiek który lubi, szanuje siebie, wierzy w siebie i własne możliwości, odczuwa zadowolenie z siebie ponieważ realizuje wymagania, wciela w życie wartości i podejmuje się zadań. Człowiek który akceptuje siebie nie posiada cech nerwicowych, ma duże aspiracje, jest świadom zarówno swoich zalet jak tez wad. Posiadane wady nie deprymują go bowiem, akceptacja samego siebie oznacza ze taki człowiek jest nastawiony na ich likwidowanie.
Postawa taka umożliwia przypatrywanie się sobie i ustalenie planu likwidowania tych wad, a wiec umożliwia rozwój. Samoakceptacja jest cecha zdrowej dojrzalej jednostki, i często wiąże się z poczuciem sensu życia. Bilans emocjonalny takiej osoby jest dodatni.

Samoodrzucenie:
Samoodrzucenie oznacza stan w którym człowiek nie akceptuje siebie, nie szanuje siebie
odczuwa irracjonalne poczucie krzywdy, żalu, winy, zarówno wobec siebie jak tez innych.
Niska samoakceptacja wyzwala agresje, nienawiść, i zaburzenia w kontaktach interpersonalnych. Ludzie tacy są podejrzliwi, nieufni i zazdrośni. Przeżywają wiele konfliktów wewnętrznych które uwidaczniają się w postaci konfliktów zewnętrznych czyli w kontaktach z innymi ludźmi. Brak samoakceptacji często wiąże się z poczuciem braku sensu życia i neurotyzmem osobowości. Ponadto osoba taka w dominujący sposób przezywa emocje ze znaku ujemnego, a wiec jej bilans emocjonalny jest zasadniczo ujemny.


EGOCENTRYZM POZNAWCZY (decentracja interpersonalna)
Egocentryzm poznawczy cechuje dzieci. Dziecko nie zdaje sobie sprawy z wewnętrznych różnic miedzy sobą a innymi, co utrudnia zrozumienie ich zachowania. Wyraźny postęp w zakresie dostrzegania wewnętrznych przyczyn działania ludzi zauważa się pomiędzy 8-10 rokiem życia. Związane to jest z pojawieniem się odwracalności myślenia. Decentracja interpersonalna oznacza się postawienie się w sytuacji osoby innej niż ja i uświadomienie sobie inności własnych i cudzych stanów wewnętrznych ,przyjęcie odmiennego niż własny punktu widzenia. Przed osiągnięciem DI poznanie charakteryzuje się znacznym stopniem subiektywizmu co nazywa się egocentryzmem poznawczym. Dla rozwoju DI konieczny jest rozwój myślenia.

UMIEJSCOWIENIE KONTROLI

Nie ma wielu sytuacji o których można by jednoznacznie powiedzieć ze zależą jedynie od samej jednostki, lub przeciwnie, ze nie zależą od niej wcale.

Pomimo prawdy zawartej w punkcie powyżej, ludzie na ogol wyrażają pewne uogólnione przekonania na temat przyczyn rożnych wydarzeń. Ogólnie dzielą się na ludzi:
-z wewnętrznym umiejscowieniem kontroli WUK
-z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli ZUK

Ludzie z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli wierzą ze to co się dzieje zależy w głównej mierze od czynników zewnętrznych (przeznaczenie etc.)Ludzie z wewnętrznym umiejscowieniem kontroli wierzą ze to co się dzieje zależy w głównej mierze od nich samych.


GENEZA UMIEJSCOWIENIA KONTROLI

WUK- rozwija się u dzieci z rodzin troskliwych, serdecznych, ale zarazem takich które starały się kształtować u dzieci samodzielność i stwarzać im warunki do sprawdzenia skuteczności podejmowanych działań.

ZUK- rozwija się u dzieci zaniedbanych i rozpieszczonych.

Umiejscowienie kontroli może zależeć również od sytuacji człowieka. Grupy społecznie upośledzone w znacznym stopniu przejawiają zewnętrzne umiejscowienie kontroli.

Istnieje związek pomiędzy umiejscowieniem kontroli a zachowaniem człowieka w wielu sytuacjach życiowych np. ludzie z ZUK przejawiają silniejsze dążenia do zdobycia poznawczej kontroli nad sytuacja, czyli do zdobycia wiedzy. WUK sprzyja lepszemu wypełnianiu przez chorych wymagań lekarskich ,zdobywaniu wiedzy o chorobach, lepszemu przygotowaniu się do sytuacji trudnych i zagrażających, wykazują inicjatywę w działaniu, wierzą we własne siły i podejmują się wielu ważnych działań. W przypadku ZUK rzecz ma się odwrotnie.

STRES

DEF. Stres jest to stan wzmożonego napięcia emocjonalnego, przy którym występują następujące zmiany:

1. Fizjologiczne
a). GSR – zwiększone elektryczne przewodnictwo skóry
b). podwyższone ciśnienie
c). przyspieszony, płytki (górny) oddech,
d). napięcie mięśniowe,
e). przyspieszona akcja bicia serca.
2. EEG- elektroencofalograf
Pojawiają się asynchroniczne fale o dużej częstotliwości.
3. W zachowaniu istnieje tendencja do wzmożonej reakcji motorycznej.
4. W introspekcji, czyli w przeżywaniu wewnętrznym występuje świadomość podniecenia
Są to zmiany obiektowne

STRESORY.
Są to czynniki ogólnie szkodliwe działające na człowieka, które są źródłem podwyższonego napięcia emocjonalnego- czyli stresu. Na ogół w wyniku ich zadziałania występuje naruszenie równowagi między podmiotem a środowiskiem.

RODZAJE STRESORÓW
1. sytuacje deprywacji- sytuacje w których człowiek przejawia stan nie zaspokojenia potrzeby, potrzeb, ale zarazem nic nie może uczynić ażeby te potrzeby zaspokoić. Np. potrzeby seksualne w więzieniu, potrzeby kulturalne.
2. sytuacje frustracyjne- sytuacje w których człowiek ma nie zaspokojone potrzeby, jednak może uruchomić działania w celu ich zaspokojenia, ale podczas działania napotyka na przeszkody (zewn.- ludzie, przedmioty albo wew.- tkwiące w podmiocie np. brak zdolności).
3. sytuacje bolesne i drażniące (fizyczne jak i moralne)
4. sygnały w/w trzech grup
Sters jest to przeżycie subiektywne w związku z tym jedna i ta sama sytuacja dla kogoś może być radosna a dla drugiego może być ciężkim stresem.

TRZY FAZY STRESU ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ NASILENIA STRESU
1. faza mobilizacji
a). faza szoku- spadek temperatury, ciśnienia
b). faza przeciwdziałania szokowi- podjecie przez organizm aktywnych wysiłków obronnych (wzrost temperatury, ciśnienia)
2. faza rozstrojenia
3. faza destrukcji

NAJCZĘSTRZE REAKCJE NA STRES.
1. lęk, agresja, regresja, fiksacja, pojawienie się dawniejszych objawów choroby np. objawów przypominających wylew krwi mimo że choroba dawno minęła, oraz mech.obronne takie jak: picie alkoholu, fantazjowanie na jawie, ekspiacja, narkotyzowanie się, formowanie reakcji przeciwnych
DEF: MECH.OBRONNYCH
Sąto pewne odruchowo stosowane sposoby zminiejszania trudnego do zniesienia obciążenia emocjonalnego bez zmiany rzezywistej stresowej sytuacji.



Cechy mechanizmów obronnych:
1. redukują napięcie, pomniejszają problem
2. są stosowane zupełnie nieświadomie
3. przynoszą korzyści tylko doraźne natomiast stosowane często i długo powodują skutki negatywne dla danego człowieka
4. nie są tworem natury, są zjawiskiem wyuczonym

DŁUGOTRWAŁE NASTĘPSTWA STRESU.
1. stan chronicznego napięcia emocjonalnego, którego konsekwencją jest brak równowagi emocjonalnej
2. utrwalanie się reakcji lękowej np. w postaci leku przed niepowodzeniem
3. nerwica
4. depresja
5. nadmierna zależność od innych
6. wulgarność
7. agresja
8. nieprzystosowanie społeczne
9. względnie stałe formy zachowania np. sprawdzanie teczki, płacz itd.

Skutki stresu:
- bezpośrednie – występują bezpośrednio po stresie
- odległe - występują po stresie mocnym który dawno minął, ale osoba mimo spokoju i tak oidczuwa jego skutki.

ODPORNOŚĆ NA STRES I STRESORY.
Odporność na stres oznacza że osoba nie reaguje pobudzeniem emocjonalnym pomimo że znajduje się w trudnych warunkach. Jest to zdolność do utrzymania uprzedniego kierunku, sprawności działań pomimo występowania trudnej sytuacji a wiec chodzi tu o wpływ sytuacji stresowych na realizowanie czynności
Odporność na stresory . Zachodzi gdy osoba nie łatwo wchodzi w stan stresu, czyli przejawia brak pobudliwości emocjonalnej- są to właściwości osobowości.


MORALNOSC

Uczucia wyższe są następujące:
- miłość,
- przyjaźń,
- uczciwość,
- odpowiedzialność,
- uczucia religijne,
- patriotyzm,
- uczucia estetyczne,
- uczucia poznawcze.
- uczucia moralne- oznacza to że osoba przeżywa rożne emocje w związku z rożnymi problemami moralnymi

O tych uczuciach mówimy wówczas gdy znane już emocje, człowiek przezywa w związku z tzw. wyższymi potrzebami.(np. kulturalnymi, religijnymi etc.)



Nikt nie rodzi się z uczuciami wyższymi w formie gotowej. Rodzimy się z nimi jedynie w postaci zalążkowej gotowej do ukształtowania.

Uczuciowość wyższa kształtuje się tylko pod pewnymi warunkami (jeśli te warunki nie zostaną spełnione w wychowaniu dzieci i młodzieży pewne uczucia wyższe nigdy się nie pojawią) Są wiec ludzie którzy nie maja pewnych uczuć wyższych.

Warunki potrzebne po to aby ukształtowały się uczucia wyższe:
-wprowadzanie dziecka we właściwy system wartości i jego egzekwowanie (system kar i nagród )
-dawanie właściwych wzorców
-uczenie (werbalne) o miłości do ojczyzny
-wprowadzanie w świat sztuki, religii itp.

INTERNALIZACJA (uwewnętrznienie)

-jest to ostateczny etap rozwoju moralnego człowieka
-jest to sam proces prowadzący do osiągnięcia dojrzałości moralnej

O internalizacji można tez mówić w kontekście jednej normy. Dla jednych norma jest internalizowana gdy jest akceptowana, dla innych kryterium internalizacji normy jest obserwowalne zachowanie się człowieka i wtedy miarą normy jest postępowanie zgodnie z jej wymaganiami w tych sytuacjach.

Człowiek rodzi się bez znajomości norm, a wiec bez jakiegokolwiek ustosunkowania się do jakiejkolwiek normy. Normy więc początkowo (u małego dziecka) są na zewnątrz człowieka tzn. nie są jeszcze jego częścią osobowości. Człowiek nie przeżywa żadnych emocji w związku z normami. W toku rozwoju normy staja się częścią osobowości człowieka.

Justin Aron Freed- jego podejście do internalizacji normy.
Wg niego intern. to uniezależnienie się szeroko rozumianego zachowania od zewnętrznych wzmocnień (nagrody i kary)
Charakterystyczne dla podmiotu nastawienie wobec rzeczywistości wyraża się w trzech sferach:
1. w sferze wyboru i postępowania w tzw. sytuacji pokusy,
2. w sferze reakcji na własne przewinienia,
3. w sferze sądów i ocen moralnych.
Ad. 1. Dokazujący malec przestaje rozrabiać pod surowym okiem matki
Ad. 2. Strach przed karą jest to nastawienie zewn. , przeżywany wstyd jest zachowaniem bardziej wew. , poczucie winy czyli niepokój wynikający z uświadomienia sobie szkodliwych konsekwencji czynów dla innych osób jest dowodem maksymalnego nastawienia wew.
Ad. 3. Przy wydawaniu sądów i ocen o innym człowieku bierze się pod uwagę motywy jego działania dlatego jest to nastawienie wew. Jeżeli ktoś wydaje opinie o człowieku tylko po jego czynie a nie po motywie to jest to dowód na nastawienie zewn.



Kształtowanie się internalizacji czyli zdolności do kontroli wewnętrznej przebiega szybciej w pewnych warunkach życia dziecka np.:
-pozytywny przykład rodziców,
-serdeczny stosunek do dzieci,
-stosowanie metod wychowawczych operujących w dużej mierze takimi sposobami jak: zwracanie uwagi na skutki przewinień, zwracanie uwagi na skutki dobrych czynów dla osób trzecich
-tylko w małym stopniu podkreślanie władzy rodziców nad dzieckiem.

Tożsamość płciowa.

Def. Znajomość własnej płci, zdolność kategoryzowania siebie jako osoby płci męskiej lub żeńskiej (dzieci osiągają ją w 4 roku życia).
U człowieka płeć określa się wg różnych aspektów:
- hormonalna
- gonadalna
- anatomiczna (drugo- i trzeciorzędne cechy płciowe – jajka, cycki, głos)
- psychologiczna
- socjologiczna (zakres zachowania w społeczeństwie)

Dwa główne czynniki warunkujące tożsamość płciową.
a). cechy samych rodziców i związane z nimi zachowanie- ten czynnik oddziałuje w procesie społecznego uczenia się , naśladownictwa, modelowania i identyfikacji.
Naśladownictwo- kopiowanie czyjegoś zachowania
Modelowanie- przejmowanie tylko ogólnej tendencji do pewnego rodzaju zachowania
Identyfikacja- przejmowanie od osób znaczących ich wnętrza psychicznego (system wartości, poglądy, przekonania). Warunkiem zidentyfikowania się z kimś jest pozostanie z tym kimś w więzi emocjonalnej, czyli że dana osoba zaspokaja jego potrzeby, darzy opieką, kocha.
b). typ wzoru dziewczynki i chłopca jaki sobie rodzice przyswoili- ten czynnik funkcjonuje dzięki procesowi wzmocnienia społecznego tzn. dzięki nagrodzie i karze.

Rodzice jako wzory osobowe i modele pełnienia ról płciowych.
1. Rodzice dostarczają pierwszych wzorów pełnienia społecznych ról płciowych
2. Dwa nurty oddziaływań rodziców na dziecko:
- nurt oddziaływań osobowościowych: dokonuje się on przez dostarczenie wzorów osobowych i wzorów zachowań tylko przez samą obecność rodziców. Jest to głównie wpływ poprzez nasycenie tzw. kobiecością w przyp. kobiet i męskością w przyp. mężczyzn
- metoda oddziaływań wychowawczych- poprzez informowanie dziecka co jest właściwe dla jego płci.
3. Proces ustalania tożsamości płciowej przebiega różnymi drogami u obu płci:
- u chłopców: wymagana jest konieczność zmiany pierwotnego modelu identyfikacji jakim jest matka- musi dojść do zerwania symbiozy z matką, a więc ich trud badania tożsamości jest większy niż u dziewczyn
- u dziewczyn: wymaga rozszerzenia symbiozy na inne osoby np. na ojca
Reasumując. Dzieci „uczą się” różnicować zachowania stosownie dla płci poprzez obserwowanie różnych modeli reprezentowanych początkowo przez rodziców, rówieśników a następnie przez bohaterów powieściowych.


Rodzice jako źródło wzmocnień określonych zachowań społecznych związanych z płcią.
1. Typizacja płciowa związana jest także ze sposobem postępowania z dzieckiem w zależności od jego płci od chwili urodzenia. Dotyczy to : dostarczania zabawek, zachęcania do stereotypowych dla płci zachowań i zainteresowań, wyrażania lub dezaprobaty wobec tych zachowań.
2. Ojcowie od samego początku życia dziecka odmiennie reagują na dziewczynkę i na syna, co sprzyja szybszemu ich rozwojowi w określonym zakresie.
3. Wszelkich zagrożeń i zaburzeń dotyczących rozwoju tożsamości płciowej należy szukać przede wszystkim w warunkach społeczno rodzinnych.



RODZINA JAKO SYSTEM INTERAKCJI

1.Rodzina nie jest tylko sumą jednostek, ale zupełnie nową całością.
2.By ją opisać trzeba poznać
-wszystkie osoby w rodzinie
-zmiany zachodzące w tych osobach
-interakcję między osobami
-zmiany zachodzące w tych interakcjach
3.Ponieważ rodzina jest całością stąd powiększenie jej o nowego członka jak i odejście z niej jakiejś osoby wywołuje zmianę sytuacji wszystkich pozostałych np. osoba wpływa na dziecko zarówno przez swoją obecność jak i nieobecność
4.Zmiana w jednej osobie wywołuje zmiany w całej rodzinie, zmienia się sytuacja wielu osób, które muszą swoje postępowanie dostosować do zmiany w tym jednym członku
5.Zachowanie jednej z osób zależy od zachowania wszystkich pozostałych. Wzajemne wpływy dotyczą potrzeb, pragnień, emocji itd.
6.Analizowanie wszelkich związków przyczynowych w rodzinie nie może przebiegać linearnie ponieważ zależności w rodzinie są o wiele bardziej skomplikowane. W rodzinie dostrzega się przyczynowość cyrkularną.
7.Członkowie rodziny oddziaływują na siebie na zasadzie sprzężeń zwrotnych tzn. reakcja ta wynika nie tylko z jej osobowości ale również a często przede wszystkim z zachowania osobnika A.
Ponieważ w rodzinie w interakcjach na ogół biorą udział więcej niż dwie osoby, dlatego wytwarza się tam cała seria sprzężeń zwrotnych.
8.Każda z osób ma wpływ nie tylko na interakcję w której bierze udział lecz również na interakcję między innymi osobami.
9.Rodzina posiada swoje granice wew. i zew .Wewnętrzne to granice między poszczególnymi podsystemami, zewnętrzne to granice pomiędzy nią a innymi rodzinami.
10.W rodzinie są różne typy interakcji(małżeńskie, rodzicielskie, braterskie i ze starszym pokoleniem).



11.W rodzinie są również różne podsystemy.
Centralny:
-małżeński(mąż-żona)
-rodzice-dziecko
-między rodzeństwem oraz każdą z osób ze starszego pokolenia.
Granica wewnętrzna-oznacza, że należy zachować intymność. Zachowanie odrębności między podsystemami. Osoby mają swoje intymne sprawy i nie zdradzają ich innym.
12.Podsystemy rodzinne mogą mieć charakter przymierzy lub koalicji. Koalicja to związek dwóch osób związanych przeciwko trzeciej. Granice takiej koalicji są sztywne(nie dopuszcza się nikogo).np. koalicja matka-dziecko przeciwko mężowi
Granica zewnętrzna- to znaczy, że nie należy wyciągać spraw poza dom. Rodzina jest systemem otwartym.Dopuszcza wpływy ze środowiska zewnętrznego, z innych rodzin.

ROZWÓD RODZICÓW

Rozwód jako pojęcie psychologiczne ma inne pojęcie jako z dziedziny prawa.
Rozwód jest procesem przebiegającym fazami. Wyróżnia się na ogół 3 fazy rozwodu:
-przedrozwodowa
-okołorozwodowa
-porozwodowa

Charakterystyka fazy przedrozwodowej:kłótnie, rękoczyny, bijatyki. Dziecko albo jest świadkiem albo uczestnikiem.Trzy zjawiska z tego okresu:
1.Okres przedrozwodowy-bywa nieraz pozornie łagodnym godzeniem się rodziców (częstym ) w związku z czym dziecko a nawet dorośli przeżywają huśtawkę emocjonalną tzn. przeżywa krańcowe emocje w krótkim czasie, dziecko oscyluje od nadziei do rozpaczy.
2.Różne spory i walka o dziecko.
Dziecko przeżywa wówczas tzw. konflikty lojalności, walka o dziecko ma charakter przetargu i wtedy ten konflikt niezwykle nasilony powoduje negatywne skutki dla psychiki dziecka.
3.Ukrywanie konfliktów małżeńskich i niepokojów.
Dziecko przez swoją wrażliwą emocjonalność odczytuje wszystko, co dzieje się między rodzicami. Dziecko jest włączone w grę pozorów tzn. musi również udawać że w domu jest wszystko dobrze. Wszelkie swoje niepokoje, obawy, troski musi dźwigać samo, nikomu nie może się zwierzyć, stąd nie otrzymuje od nikogo wsparcia psychicznego(ważne przy samoakceptacji).
W/w atmosfera jest wadliwa, określa się ją jako moralnie destrukcyjną, lękotwórczą itp. Rodzice w I okresie ujawniają różne zaburzenia(nerwica, brak równowagi emocjonalnej, w dominujący sposób przeżywają emocje negatywne). Te negatywne emocje ujawniają w domu.
Już w tym okresie ich wychowanie ujawnia wiele błędów. Najczęściej mówi się o wychowaniu nie konsekwentnym, o niedostatkach zabiegów socjalizujących.
W konsekwencji w/w. warunków wychowawczych udziałem dziecka często na przestrzeni długich lat życia stają się:
-stany niezaspokojenia ważnych potrzeb
-cierpienie
-gniew, poczucie krzywdy, rozpacz
-poczucie winy za rozpad małżeństwa rodziców
Stąd w psychologii rozwód określa się jako stres pociągający za sobą inne stresy, sytuację kryzysową, wstrząs emocjonalny

Bezpośrednie czyli bliskie skutki stresu rozwodowego rodziców dla dzieci.
1.Dzieci przedszkolne-dominuje smutek, częściej płaczą oraz pojawiają się zachowania regresywne(ssanie kciuka), pomoc przy karmieniu, moczenie nocne, lęki o odejście rodzica, chłopcy stają się wrzaśliwi i hałaśliwi.
2.Dzieci od 6-8 roku życia-dominuje smutek, tęsknota za ojcem, ze względu na egocentryzm poznawczy tłumaczą sobie, że ojciec odszedł sobie bo nie kocha .Konsekwencją takiego myślenia jest utrata inicjatywy, trudności w koncentracji i w szkole, niska samoocena.
3.Dzieci w okresie dorastania, wyróżnia się 2 grupy:
I-odpowiedzialni, współczujący rodzicom
II-reaguje agresją, gniewem, czyje się zawiedziona, bardzo wczesne rozpoczęcie życia seksualnego, szczególnie dziewczęta-równocześnie mają kilku partnerów
III-reaguje depresją, apatią, wycofaniem się z życia, odizolowaniem od dorosłych, zaprzepaszczają swoje rozwojowe szanse.
Wszyscy dorastający martwią się o swoją przyszłość i czy rozwód rodziców wpłynie nie wpłynie na losy edukacyjne i małżeńskie.

Reakcje u dzieci po rozwodzie rodziców:
- nie występują negatywne reakcje
- dzieci u których nie wystąpiły objawy bezpośrednio u pewnej części dzieci występują objawy negatywne świadczące o zaburzeniu rozwoju od chwili rozwodu.

Długotrwałe i odległe skutki rozwodu rodziców u dzieci.
- zaburzenia osobowości
- zaburzenia sfery emocjonalnej i społecznej
- zaburzenia w zachowaniu głównie typu aspołecznego i agresji, przestępczego
- zaburzenia nerwicowe
- obniżenie się samoakceptacji
- depresja

Inne objawy
1. Niższe osiągnięcia edukacyjne.
2. Mniejsze prawdopodobieństwo sukcesów akademickich i sukcesów w pracy zawodowej we wczesnej dorosłości
3. Wyższy wskaźnik ubóstwa.
4. Trudności we własnym małżeństwie.
5. Gorsze przystosowanie się psychologiczne do życia.
6. Kształtowanie się nieprawidłowych postaw rodzicielskich.
7. Większe prawdopodobieństwo zażywania alkoholu, narkotyków oraz większe prawdopodobieństwo dokonania zabójstw.

Gorsze skutki przeżywają azjaci, Hiszpanie, katolicy. Wszystkie te grupy wg., których rozwód, rozbicie małżeństwa jest złem. Jeżeli człowiek nie robi czegoś co jest zgodne z jego poglądami odbije się to na jego psychice.

Charakterystyka fazy porozwodowej.
Matki w okresie porozwodowym popełniają częste błędy wychowawcze:
- nadmierna opiekuńczość nad dzieckiem
- liberalne wychowanie (wszystko wolno)
- nadmierny rygoryzm, surowość szczególnie kierowana do synów
- osłabienie kontroli nad dzieckiem

Negatywy.
- matka tworzy negatywną atmosferę domową
- dziecko ma mniejszą pomoc w nauce ze strony matki
- matka ma własne nowe życie (z innym mężczyzną) i przez to mniej czasu spełnia z dzieckiem
Skutki rozwodu dla dziecka zależą od wielu czynników:
I . Czynniki związane z osobą dziecka:
- odporność psychiczna dziecka
- wiek dziecka w chwili rozwodu
- płeć dziecka
- fakt posiadania rodzeństwa
- od tego czy w percepcji subiektywnej dziecka rodzina do czasu rozwodu była szczęśliwa czy nie
- stopień przywiązania emocjonalnego do każdego z rodziców i do rodzeństwa

Większość psychologów uważa, że gorsze skutki rozwodu rodziców są u:
- chłopców
- dzieci ze szczęśliwych rodzin wg subiektywnej percepcji dzieci
- dzieci w młodym wieku szkolnym

II Czynniki sytuacyjne, od których zależy przeżycie stresu związanego z rozwodem rodziców:
- charakterystyka okresu przed rozwodowego: im więcej konfliktów małżeńskich, im bardziej dziecko włączane jest w te konflikty, im więcej walki między rodzicami o dziecko oraz o alimenty tym gorsze skutki dla dziecka
- stopień przygotowania dziecka do tego co ma nastąpić. O ile rozwód występuje nagle dla dziecka i jest on dla niego niespodziewany tym gorsze skutki. Zaleca się więc stopniowe wprowadzanie dziecka w to co ma nastąpić czyli uświadomić że będzie rozerwana wspólnota rodzinna.
- rodzaj i częstość kontaktów z rodzicem który odszedł: -gorsze skutki w przyp. zupełnego braku kontaktu lub w przypadku kontaktów nieprzyjemnych
- wielkość zmian które występują w życiu dziecka po rozwodzie (zmiana adresu , szkoły , sąsiedztwa, sytuacji bytowej rodziny- im więcej zmian tym gorzej.

Warunki, które muszą być spełnione ażeby ułatwić dziecku dalsze wzrastanie po rozwodzie.
1. Dziecko nie powinno być w dalsze rozgrywki małżeńskie
2. Dziecko powinno czuć życzliwość, miłość, wsparcie ze strony obojga rodziców
3. Dziecku nie wolno w jakikolwiek sposób zabronić miłości do każdego z rodziców a ponadto lepiej rozwijają się te dzieci, które mają możliwość wspólnego spotykania się z rodzicami

Okresy rozwojowe.
1. okres rozwoju prenatalnego tzn.przed urodzeniem
2. okres noworodkowy- 2 miesiące
3. okres przedszkolny
a). główną aktywnością jest zabawa, ponadto są początki uczenia się i pracy, opanowywanie świata jest raczej od strony jego fizycznych właściwości, takich jak budowa świata, funkcja, orientacja w czasie. Przedszkolak nie jest zajęty własną czy cudzą psychiką.
b). w związku z coraz lepszym rozwojem fizycznym dziecko jest coraz bardziej aktywne, dzięki aktywności może sprawdzać i oceniać własne możliwości.
Oceny innych ludzi zwłaszcza osób znaczących są źródłem dla samooceny dziecka, która to wyzwala jego różne przeżycia emocjonalne.
c). dziecko wchodzi w coraz częstrze reakcje między ludźmi, dzięki nim nabywa podstawowej orientacji w zakresie stosunków społecznych zwłaszcza gdy rodzina jest wielopokoleniowa. Gdy relacje są pozytywne zapewniają dziecku swobodę, bezpieczeństwo, pozytywne uczucia. Konsekwencją tego jest lepszy rozwój intelektualny i emocjonalno społeczny
d). Dziecko zaczyna zajmować pozycję w rodzinie, a więc trwale określone miejsce wynikające z trwalszych ustosunkowań innych członków do niego i jego trwalszych do innych
e). Pojawia się moralność heteronomiczna. U dzieci zaczyna kształtować się sfera moralna, zasady moralne. Jednakże na początku tego okresu zasady te często są na zew. dziecka czyli nie stanowią jeszcze wew. elementu osobowości.
Prawidłowy rozwój moralny tych dzieci może dokonywać się przy spełnieniu pewnych warunków:
- musi być dobry przykład rodziców i innych osób znaczących
- dziecku trzeba mówić o różnych normach moralnych
- rodzice i inni wychowawcy powinni egzekwować realizowanie przez dziecko nowych norm, i wobec tego stosować nagrody i kary.
Prawidłowe wychowanie moralne polega na tym że rodzice w odpowiedni sposób zwracają uwagę na pozytywne zachowanie dziecka tzn. takie których efektem jest podporządkowywanie się tym normom. W przypadku złamania normy powinna być kara gdyż w przeciwnym wypadku nie ukształtuje się sumienie dziecka. Trzeba bowiem pamiętać że sumienie u człowieka nie jest wrodzone lecz kształtujemy je.Wrodzona jest tylko predyspozycja do nabycia sumienia.

Prawidłowe nastąpienie zdarzeń by ukształtowało się sumienie jest następujące:
- zły czyn (odczucie własnej winy)
- kara
- zadośćuczynienie
- przebaczenie ze strony dorosłych

f). Początki orientacji we własnej osobie. Dziecko wyodrębnia siebie jako osobną osobę od innych na krótko przed drugim rokiem życia. Ja realne dziecka zawiera te wszystkie treści które komunikują dziecko osoby znaczące, głównie są to rodzice. Dziecko wie więc o sobie tyle i w taki sposób ile mu powiedzą te osoby, powtarza dosłownie ich opinie, ponieważ samooceny są opiniami innych osób. W zasadzie dziecko w wieku przedszkolnym nie tworzy samodzielnej oceny o sobie.

Badania osób rozwodzących się i rozwiedzionych.
Z badań wynika że osoby te ujawniają następujące właściwości
- ujawniają zaburzenia nerwicowe, emocjonalne, spadek samoakceptacji
- ujawniają świadomość niskich własnych kompetencji jako partner małżeński i jako rodzina
- zaburzenia koncentracji uwagi
- lęki , niepokoje
- depresje
- pojawienia się lub nasilenie palenia tytoniu lub picia alkoholu
- mniejsza wydajność w pracy
- odczucie samotności
- odczucie pustki życiowej
- odizolowanie się od otoczenia i związane z tym trudności w sferze rozrywkowej (zwłaszcza u kobiet)
- odczucie braku głębszych więzi emocjonalnych z jedną osobą
- brak poczucia sensu życia .
Objawy te przejawiają zarówno mężczyźni jak i kobiety. Ponadto przejmują je też partnerzy którzy obupólnie zdecydowali się na rozwód, jak i ci co nie byli na to przygotowani. Ponadto ujawniają je małżonkowie którzy pobierali się z wielkiej miłości jak i ci których w chwili ślubu nie wiązały zbyt silne emocje.






Agresja

DEF. Wg Rudolfa Manala agresja w ścisłym tego słowa znaczeniu jest aspołecznym sposobem zachowania się wynikającym z wrogich tendencji i chęci szkodzenia innym lub niszczenia. W ujęciu U.Bronfenbrenner i H. N. Ricciutiego agresja to pewne działanie, myśl lub impuls, którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej, realnej lub symbolicznej określonej osobie bądź jej reprezentantowi.
AGRESJA FRUSTRACYJNA
Wywołana jest przez fakt dłuższego niezaspokojenia potrzeb psychicznych (miłość, akceptacja)
AGRESJA NAŚLADOWCZA
Jest skutkiem bezwiednego, a więc nie intencjonalnego albo bardzo świadomego naśladowania cudzego agresywnego zachowania a zwłaszcza tzw. osób znaczących (ojciec,matka, naucdzycielka)
AGRESJA INSTRUMENTALNA
Może występować bez gniewu. Jest ona sposobem na osiągnięcie ważnego dla jednostki celu dlatego osobnik taki grozi innym wymusza, straszy.
AGRESJA PATOLOGICZNA
Występuje na podłożu różnych patologicznych stanów, a więc chorób, czy zaburzeń charakteru np. w przypadku schizofremi, psychopatii
AGRESJA TOŻSAMOŚCIOWA
Występuje szczególnie u mężczyzn, którzy mają ukształtowany wzór mężczyzny agresywnego(w swoim ja idealnym) w różnych sytuacjach będą ujawniali tendencję do potwierdznia swojej męskości przez agresywne zachowanie.
AGRESJA POZNAWCZA
Występuje ona w wskutek rozbudowanych potrzeb poznawczych czy eksploracji świata, otoczenia.

PROFILAKTYKA AGRESJI
Środkiem wychowawczym stosowanym niejednokrotnie w celu zapobiegania agresywnemu zachowaniu się są kary. Ich funkcja polega na wytwarzaniu lęku przed karą mającego przeciwdziałać ponownemu wystąpieniu agresji. Warunkiem skutecznego zapobiegania i terapii agresji jest uwzględnienie mechanizmu jej powstania oraz dostosowanie doń środków oddziaływania pedagogicznego.
Przy agresji frustracyjnej musimy ustalić które potrzeby uległy blokadzie oraz rozważyć możliwość ich zaspokojenia. W postępowaniu profilaktycznym ważną role odgrywa kształcenie umiejętności poprawnego reagowania na frustracje. W zapobieganiu agresji naśladowczej istotne znaczenie posiada zabezpieczenie dzieci i młodzieży przed szkodliwym wpływem modeli agresywnego zachowania się (filmy, widowiska telewizyjne ukazujące agresję) Środkiem zapobiegającym agresji instrumentalnej może być wykazanie jej nieskuteczności. Uzyskuje się to uniemożliwiając osiąganie rożnych celów za pośrednictwem agresywnego zachowania a równocześnie stosując odpowiednie kary.

LIKWIDOWANIE AGRESJI
W przypadku agresji frustracyjnej musimy próbować zmienić metody wychowawcze oraz postawy emocjonalne przejawiane przez rodziców.
W przypadku agresji naśladowczej wykorzenienie utrwalonego nawyku to nieraz bardzo długi proces gdyż dodatnie zmiany zauważa się nieraz po długotrwałej izolacji go od modeli agresywnego zachowania.
Jeśli chodzi o agresję instrumentalną to musimy starać się wytworzyć strategię postępowania mająca pozytywną wartość społeczną.
Przy agresji patologicznej powinniśmy zapewnić właściwą opiekę lekarską. Potrzebne jest przeprowadzenie badań neurologicznych lub psychiatrycznych.

Dlaczego ludzie powinni czytać książki.

Zwierzęta nie muszą martwić się jak przeżyć życie bo mają kod genetyczny na całe życie, z kolei człowiek nie ma takiego kodu prawie na nic. W związku z tym człowiekowi pozostaje jedno rozumowe odczytanie co jest dla niego dobre a co złe. Wydedukowanie przy pomocy rozumu jak należy żyć, co wybrać, jak zachować wobec ludzi.
Jednak trzeba się liczyć z pewnymi zjawiskami gatunku homo sapiens:
-ok70% ludzi nie myśli najwybitniej (myśli przeciętnie)
-życie stawia człowieka często w okolicznościach, które trudne były do przewidzenia
-przeciętny człowiek żyje ok.65 lat, z czego prawie pierwszych 20 lat to lata nauki, małego doświadczenia i stałego myślenia.
-ostatnich 15 lat jest okresem osłabienia sprawności intelektualnej człowieka.
W związku z tym człowiek musi korzystać z dziedzictwa kultury minionych epok. Kultura to to co zostawili w formie utrwalonej najmądrzejsi przedstawiciele homo sapiens. m.in. przedstawiciele powieści .A więc człowiek nie musi mieć instynktów ani kodu genetycznego na różne zachowania aby dobrze przeżyć życie. Nie musi żyć wiele lat w ciągu, których mógłby zebrać bogate własne doświadczenia życiowe. Może mieć 18 lat i żyć bardzo mądrze, pod warunkiem, że skorzysta z doświadczenia dziejów. Pod warunkiem że nauczy się ożyciu, wartościach etc. od innych. Człowiek który nie korzysta z bogactwa kultury, z dziedzictwa wieków musi przeżywać życie ucząc się tylko na własnych błędach. Człowiek mądry uczy się na cudzych błędach.

I prawo Yerkesa-Dodsona

W miarę wzrostu poziomu motywacji stopniowo również wzrasta poziom rozwiązania zadania.
Dzieje się tak do pewnego momentu tzw. optymalnego poziomu motywacji przy którym to punkcie na krzywej motywacyjnej jest najlepszy poziom wykonania zadania.Dalszy poziom wzrostu motywacji powoduje stopniowy spadek w poziomie wykonania zadania, stąd bardzo wysoka na ogół motywacja powoduje nierozwiązanie zadania .
I prawo Dodsona dotyczy tylko osób, które są wyuczone, dobrze przygotowane, nie mają żadnych braków w wiedzy.
Wniosek: Bardzo silne pragnienia oddalają od osiągnięcia celu.

II prawo Yerkesa- Dodsona.

Dla zadań łatwych optymalnym poziomem aktywacji jest poziom wyższy, dla zadań trudnych optymalnym poziomem jest poziom niższy.




Wskazówki wychowawcze płynące z I prawa Yerkesa-Dodsona

Nauczyciel powinien w klasie
- wprowadzić odpowiednią atmosferę (aby uczniowie czuli się bezpiecznie-tzw. atmosfera bezpieczeństwa likwidująca lęk)
- poziom zadań musi być adekwatny do poziomu intelektualnego ucznia
- wymagać wiedzę , wtedy dziecko się rozwija (szkoła która nie wymaga krzywdzi dzieci, poziom musi być lekko wyższy niż przeciętny)
Rodzice
- nie powinni pobudzać w dziecku za dużych aspiracji


Jak rodzice i szkoła może wpływać na sferę emocjonalną dzieci?

Rodzice i nauczyciele powinni u dzieci:
1. Wpłynąć na źródła emocji.
- kształtować zainteresowania
- kształtować pozytywny stos. do ludzi
- bawić się z dzieckiem
- obecność (pójście na spacer polepszy humor dziecka)
2. Wpłynąć na ekspresję emocji
- powiedzieć dziecku jak ma się zachować w danej sytuacji
3. Nauczyć sposobu wyrażania negatywnych emocji
4. nie ingerować zbytnio w ich uczucia