Biblia w literaturze i sztuce europejskiej.

Biblia jest księgą ponadczasową, to znaczy, że wszystkie jej treści były, są i zawsze będą aktualne. Wiara i religia były w każdej epoce inaczej postrzegane. Nawiązania do Biblii miały różny charakter. Nie ważne czy my teraz czytamy Biblię, czy za sto lat będzie ją czytał ktoś inny. Jej przesłania są i zawsze będą takie same. W wielu wierszach i książkach z różnych epok możemy odnaleźć odniesienia do Biblii.

W średniowiecznej sztuce ukazywane były tematy związane z religią, więc nawiązań było dużo. Przykładem może być "Psałterz floriański" z XIV wieku. Należał on do królowej Jadwigi i zawierał wyłącznie psalmy. Podobnym przekładem była "Biblia królowej Zofii", żony Władysława Jagiełły z XV wieku. W tym czasie powstała też liryka religijna, taka jak np. "Bogurodzica". Również wtedy powstała "Boska komedia" Dantego - opowieść o podróży przez piekło, czyściec i raj. W malarstwie przykładem może być malowidło ścienne " Narodziny Chrystusa" oraz wspaniałe mozaiki w Rawennie.

W średniowieczu obrazy uważano nie tylko za wyraz uwielbienia dla Stwórcy, lecz także za najlepszą pomoc w wykładaniu wiernym zasad wiary chrześcijańskiej. Dla ludzi, którzy w większości nie potrafili czytać, oglądanie fresków było praktycznie jednym z niewielu sposobów poznawania Słowa Bożego(obrządek kościelny odbywał się po łacinie). Jednym z najważniejszych osiągnięć sztuki romańskiej było przywrócenie świetności rzeźbie. Rzeźby romańskie pełnią funkcję zdobnicze, miały jednocześnie przedstawiać zgromadzonym w kościołach wiernym sceny o tematyce religijnej, na przykład wizerunek Chrystusa Króla czy Sąd Ostateczny. Z religijnych względów zmieniło się także podejście do malarstwa. Na początku XIII wieku w kościołach nad ołtarzem zaczęły pojawiać się obrazy, stanowiące tło dla odprawianej mszy. Często miały one formę dwuczęściową(dyptyk) lub trzyczęściową (tryptyk).

Sztuka odrodzenia rozwijała się pod silnym wpływem sztuki starożytnej. Odrzucono w kąt bezgraniczne uwielbienie Boga jako surowego sędziego. Jawił się On teraz jako dobry ojciec w swej dobroduszności wybaczający dzieciom nawet największe grzechy. Człowiek, świadomie wychwalał Pana za wszelkie dobro jakie czynił, za to, iż ofiarowuje On to, co najlepsze,że jest dobroczyńcą ludzkości i jest wszechobecny, a dzięki temu człowiek w ówczesnym świecie mógł czuć się bezpieczny.

Jan Kochanowski jako humanista chrześcijański w swej twórczości bardzo wyraźnie przedstawiał swe oddanie i szacunek względem Boga. Pochwałę Pana zawierają jego psalmy zebrane w wysoko cenione dzieło zwane "Psałterzem Dawidów".

W renesansie powstały dwa słynne przekłady Biblii: Biblia Leopolity - po raz pierwszy wydano Biblię w całości po polsku. Została ona wydana przez Jana Leopolitę w Krakowie w 1561 roku. Również wtedy powstał bardzo znany przekład Jakuba Wujka wydany w 1599 roku i "Kazania księdza Piotra Skargi". Biblia była inspiracją dla wielu wspaniałych malarzy. Należeli do nich m.in.: Paolo Veroneze ("Adoracja Trzech Króli"), Leonardo da Vinci ("Ostatnia wieczerza"), Michał Anioł Buonarroti (Fresk w kaplicy sykstyńskiej przedstawiający Sąd Ostateczny). Słynne były też rzeźby, np. taka jak "Zdjęcie z krzyża" Michała Anioła.

Barok charakteryzuje się monumentalizmem, malowniczością i bogactwem dekoracji. Głównym celem emanującej barwami i dynamiką sztuki baroku była służba religii. Obcujący z dziełami tego czasu odbiorca miał doznać uniesienia, oczarowania i poczucia, iż oto uczestniczy w cudach, ekstazie i chwilach Chrystusowego triumfu.

W epoce baroku Bóg jawi się w dwóch postaciach. Pierwsza z nich to wszechmocny Stwórca i sprawiedliwy sędzia, jednocześnie miłosierny,karzący za grzechy i ojcowski. Powstało wtedy wiele kolęd takich jak "Gdy śliczna Panna Syna kołysała" i "Lulajże Jezuniu". Tematyka bożonarodzeniowa stała się jedną z głównych w poezji barokowej. W malarstwie najsłynniejsze dzieła tworzyli Peter Rubens ("Madonna z Dzieciątkiem"), Rembrandt ("Dawid i Jonatan").

Oświecenie to okres rozwoju kultury europejskiej oparty na światopoglądzie racjonalistycznym inspirującym rozwój nauk przyrodniczych, techniki i oświaty. W malarstwie i literaturze nie powstało wtedy wiele dzieł związanych z religią.

W przeciwieństwie do epoki poprzedniej romantyzm ponownie zwrócił się ku Bogu. Zasadniczy wpływ na poezję Mickiewicza miała religijność i sprawy wiary. Mickiewicz to typowy poeta romantyczny o czym świadczy jego twórczość liryczna. Podobnie działo się w przypadku innych romantyków. Bóg jest bowiem nie tylko natchnieniem poetów, ale i postacią literacką. Mickiewicz stworzył wtedy podzieloną na wersety prozę poetycką "Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego", a Cyprian Kamil Norwid napisał "Pielgrzyma w Herbonie" i "Fortepian Szopena".

Pozytywizm wydaje się być epoką w której oddalenie się literatury od tematów związanych z Bogiem było chyba największe. Idee pozytywistyczne wręcz odrzucały istnienie Boga jako siły wyższej i jako tego, czego rozum pojąć nie zdoła, stąd w literaturze tej epoki znacznie zmniejsza się odwołanie do wiary i do Najwyższego. Motywy religijne pojawiały się jednak w twórczości pisarzy tej epoki, głównie w wypowiedziach literackich o zabarwieniu patriotycznym. Wtedy powstała słynna książka H. Sienkiewicza "Quo Vadis", nawiązująca do Dziejów Apostolskich i męczeństwa chrześcijan w starożytnym Rzymie.

W literaturze i sztuce Młodej Polski dominowała tematyka niepodległościowa, rozkwit liryki i dramatu.

Nawiązaniem do Biblii w Młodej Polsce jest "Betlejem Polskie" Lucjana Rydla, opowiadające o narodzinach Jezusa wkomponowane w nasza krakowską rzeczywistość.

Współczesność jest to epoka, która ponownie stawia pytania dotyczące Najwyższego Pana, wiary w niego i sensu tejże wiary.

W utworach współczesnych bóg jawi się jako moc, jako siła wyższa rządząca życiem bez naszej wiedzy, albo pozostawiająca nam wolną wolę. Stwórca współczesny nie ma już tak groźnego oblicza jak w epokach poprzednich.

W literaturze do Biblii nawiązują m.in.: Umberto Eco "Imię róży", John Steinbeck "Na wschód od Edenu".

Biblia jest to niewątpliwie arcydzieło literackie. Decyduje o tym bogactwo wątków, niewyczerpany skarbiec wzorców osobowych, postaw i tematów. Do niej odwoływali i odwołują się artyści całego świata, czerpiąc z niej tematy i wątki.

Poprzez literaturę do języka potocznego weszło wiele zwrotów biblijnych używanych powszechnie, tj. owoc zakazany. wieża Babel, Sodoma i Gomora, salomonowa mądrość, trąby jerychońskie. Jest więc faktem, że tradycja antyczne są żywe. Inspirują twórców i wciąż się do nich nawiązuje.