"Syzyfowe prace" Stefana Żeromskiego - co powinniśmy wiedzieć?

Pisarz: Urodził się w 1864 roku, na Kielecczyźnie w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Jego utwory ujawniają zaangażowanie pisarza w sprawy narodowe. Są to m.in. "Rozdziobią nas kruki, wrony", "Wierna rzeka" (powstanie styczniowe), "Popioły", "Przedwiośnie", "Ludzie bezdomni". Zmarł w 1925 roku.


Geneza utworu "Syzyfowe prace": powieść ta jest jakby odzwierciedleniem osobistych doświadczeń Żeromskiego:
- rodowód szlachecki
- lata popowstaniowe
- realia rodzinnej wsi
- szczęśliwe dzieciństwo
- miłość do matki
- choroba i śmierć pani Żeromskiej
- nauka w wiejskiej szkole
- stancja u ciotki w Kielcach
- problemy z łaciną i matematyką postacie nauczycieli.

Pierwozorem Marcina Borowicza był sam autor. Powieść ukazała się w "Nowej reformie", w 1897 roku pod pseudonimem Maurycy Zych. W zaborze rosyjskim, w 1909 roku pt: "Andrzej Radek, czyli syzyfowe prace".


Problematyka: utwór jest obrazem szkoły rosyjskiej w Królestwie Polskim w latach osiemdziesiątych XIX wieku, w okresie nasilenia polityki rusyfikacyjnej. Fabuła składa się z kilu wątków:
a) główny - rusyfikacja młodzieży polskiej (Borowicz) oraz walka z rusyfikatorami (Zygier, ks. Wargulski, Andrzej Radek, bracia Gontala, Walecki)
b) poboczne:
- dążenie do wiedzy i rozwijanie uczuć patriotycznych (A. Radek)
- miłosny (A. Stogowska i M. Borowicz)


Gatunek: utwór składa się z różnych, powiązanych ze sobą opowiadań i nowel, połączonych ze sobą postacią głównego bohatera, który początkowo bezkrytycznie i biernie ulegał rusyfikatorom. Jest więc to powieść obyczajowo-psychologiczna, ponieważ przedstawia dorastanie i dojrzewanie małego chłopca, opis jego stanów uczuciowych (ps.) oraz opis życia w prowincjonalnym miasteczku, jego mieszkańców, szkoły, życia społecznego i warstw społecznych (ob.)


Tytuł: Interpretacji tytułu jest kilka.
a) Syzyf: rusyfikatorzy
b) szczyt góry: całkowite zrusyfikowanie uczniów
c) głaz: uczniowie opierający się rusyfikacji

a) Syzyf: polska młodzież
b) głaz: beznadzieja egzystencji
c) szczyt góry: dążenie do innego świata, wyrwanie się z małomiasteczkowej atmosfery.

Aby zmienić swój los, bohaterowie musieli uczyć się w rosyjskiej szkole. Była groźna, nieprzyjazna, ale dawała szansę na wykształcenie, usamodzielnienie się. Paradoksalnie "wyzwolenie" z rusyfikacji wiodło przez szkołę.