Wizerunek Maryi w literaturze średniowiecznej.

W średniowieczu głównym nurtem filozoficznym był teocentryzm, obecny we wszystkich dziedzinach życia. Łatwo go dostrzec także w literaturze. Najstarsze polskie utwory literackie min. „Bogurodzica” i „Posłuchajcie bracia miła...” opisują prośby ówczesnych ludzi oraz rozpacz Matki Boskiej po stracie syna. Oba t utwory ukazują Maryję z dwóch różnych perspektyw. Postaram się je przybliżyć i połączyć w jeden wizerunek.
„Bogurodzica” powstała kiedy panował tzw. „hierarchiczny porządek”. Ludzie nie wznosili swoich próśb wprost do Boga tylko do pośredników. W tym utworze Maryja przedstawiona jest jako pośredniczka między ludźmi, a Chrystusem. Cierpliwie wysłuchuje prośby i modlitwy i przekazuje je do Chrystusa. Jej zadaniem jest także wyproszenie łask, umożliwienie łatwiejszego wejścia do raju i życia wiecznego. W „Bogurodzicy” Maryja utożsamiana jest z istotą „półboską”, pośredniczką między ludźmi, a Chrystusem.
W zupełnie innym świetle Matka Boża przedstawiona jest w wierszu pt. „Posłuchajcie bracia miła...”, zwanym także „Lamentem świętokrzyskim”. W tym utworze Maryja pozbawiona jest swojej boskości, przedstawiona jest jako zwykła matka, mieszkanka Ziemii rozpaczająca po stracie syna. Kierują Ją ludzkie uczucia: żal i smutek. Prosi wszystkich ludzi o współczucie i pomoc w zniesieniu bólu. Następnie zwraca się do Jezusa cierpiącego na krzyżu, aby się z nią podzielił się z Nią cierpieniem, chce Mu pomóc, ale w żaden sposób nie może. Nie może podzielić bólu chociaż chce odjąć go synowi i wziąć część na siebie z miłości. Wiedząc, że nie może pomóc kieruje swoje myśli do archanioła Gabriela, który zwiastował jej, że będzie matką Jezusa z pewnym wyrzutem. Ma do niego pretensje, oto że nie uprzedził Jej co będzie musiała przeżyć. Sądzi, że gdyby o tym wiedziała w jakiś sposób by się do tego przygotowała. Ostatnie zwrotki skierowane są do wszystkich matek, aby modliły się i prosiły Boga, żeby nigdy nie musiały oglądać tego co Ona.
W tych dwóch średniowiecznych utworach Maryja przedstawiona jest inaczej. Można to jednak złączyć w całość i utworzyć przybliżony wizerunek Maryi panujący w średniowieczu.