Pan Tadeusz - porównanie opisu literackiego Soplicowa z obrazem filmowym

Pan Tadeusz - porównanie opisu literackiego Soplicowa z obrazem filmowym



Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju, stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany „

To jedyne dzieło w swoim rodzaju (...), komiczne, pełne życia narodowego i polskiego, dzieło polskie całą gębą, narodowe, wiejskie, szlacheckie (...). Wszystko tam się znajdzie: wady i zalety polskie. Natura polska, uczucia nasze wzniosłe i śmieszności bez liku. Rewolucje nasze, sejmiki, szlachta stara i młode generacje (...) - wszystko, wszystko z taką prawdą oddane, z taką prostotą, że aż strach bierze. (Zygmunt Krasiński) „ Pan Tadeusz „ - poemat epicki Adama Mickiewicza, który z czasem zyskał miano epopei narodowej. XVIII wieczne arcydzieło literatury polskiej, jedna z ważniejszych lektur i najchętniej czytanych książek. Ona inspirowała Polaków od dawna - tych którzy walczyli o niepodległość, dla których była swojego rodzaju „biblią patriotyczną, uwieczniającą esencję Polskości”, - tych którzy zaznali szczęśliwego życia w wolnej Rzeczypospolitej, - tych którzy żyją teraz - na przykład Andrzeja Wajdę, dzięki któremu to arcydzieło polskiej literatury doczekało się ekranizacji filmowej. Powstała filmowa adaptacja „ Pana Tadeusza „ - utwór filmowy zapisany w postaci obrazu i dźwięku na taśmie filmowej, przeznaczony do masowego odbioru.

W tej pracy spróbuję porównać obraz filmowy z obrazem poetyckim zawartym w wspaniałym dziele A. Mickiewicza. Porównanie to jednak zawężę tylko do pewnych fragmentów i opisów, a mianowicie do opisu Soplicowa.

Soplicowo - wspaniały dwór szlachecki - gniazdo rodu Sopliców, leżący kilkadziesiąt kilometrów od powiatowego miasta - Nowogródka na Litwie. W poetyckiej wersji dzieła opisany, cytuję

„... nad brzegiem ruczaju,
Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju,
Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany;
Świeciły się z daleka pobielane ściany,
Tym bielsze, że odbite od ciemnej zieleni
Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni.
Dom mieszkalny niewielki, lecz zewsząd chędogi,
I stodołę miał wielką, i przy niej trzy stogi
Użątku, co pod strzechą zmieścić się nie może;
Widać, że okolica obfita we zboże, ... ”

W filmie w rolę Soplicowa wcielił się Dwór w Turowej Woli - na filmie zaprezentowany został z dobudowanymi po bokach alkierzami i z dachem pokrytym gontem, cały z cegły i biały. W tym momencie zaobserwować można małe przekłamanie w porównaniu do wersji literackiej, gdyż dach nie był pokryty strzechą, a dom nie był drewniany, ale to nie rzuca się w oczy ponieważ całość jest bardzo ładnie i harmonijnie połączona.

Od frontu zdobił dom wielki zagon z kwiatami, z drugiej strony ogród na kształt parku i niewielki ogródek Zosi, „przytulony” do jednego boku.

Ów ogródek, Mickiewicz zaprezentował następująco

„... W sadzie, na brzegu niegdyś zarosłym pokrzywą,
Był maleńki ogródek, ścieżkami porznięty,
Pełen bukietów trawy angielskiej i mięty.
Drewniany, drobny, w cyfrę powiązany płotek
Połyskał się wstążkami jaskrawych stokrotek... . ”

W filmie, mimo wrażenia, że widziany obraz jest idealnie odwzorowany - tak na prawdę widzieliśmy fantastycznie skomponowaną przez Allana Starskiego ( głównego scenografa ) kapustę i różnego rodzaju słoneczniki. Kwiaty, które na co dzień są zupełnie inne na filmie wyglądają tak podobnie - fantastycznie.

Wnętrze dworu, zaprezentowane na filmie nie zostało przedstawione tak bogato jak w wspaniałym opisie naszego wieszcza,

„... Wbiega i okiem chciwie ściany starodawne...
mniej wielkie, mniej piękne, niż się dawniej zdały
I też same portrety na ścianach wisiały.
Tu Kościuszko w czamarce krakowskiej, z oczyma
Podniesionymi w niebo, miecz oburącz trzyma;...
Dalej w polskiej szacie
Siedzi Rejtan żałośny po wolności stracie,
W ręku trzyma nóż, ostrzem zwrócony do łona,
A przed nim leży Fedon i Żywot Katona.
Dalej Jasiński, młodzian piękny i posępny,
Obok Korsak, towarzysz jego nieodstępny,
Stoją na szańcach Pragi, na stosach Moskali,
Siekąc wrogów, a Praga już się wkoło pali.
Nawet stary stojący zegar kurantowy
W drewnianej szafie poznał, u wniścia alkowy,
I z dziecinną radością pociągnął za sznurek,
By stary Dąbrowskiego posłyszeć mazurek... ”

jednak, mimo wyboru trochę uboższej formy przedstawienia danej sceny na filmie możemy zobaczyć: wyżej opisane sześć portretów sarmackich, które zostały namalowane doskonale, oraz białe podstarzałe ściany i bajeczne stare meble wraz z innymi przedmiotami. Dziewięćdziesiąt procent mebli i obrazów użytych w filmie to rzeczy autentyczne, z epoki. Najodpowiedniejsze rekwizyty były wyszukiwane w muzeach i kolekcjach prywatnych, dlatego też moim zdaniem zaprezentowany obraz wraz z fantastyczną muzyką wytwarzają wspaniałą atmosferę - wprost jak z książkowego opisu.

Scenografia wnętrz Soplicowa była specjalnie wykreowana w halach zdjęciowych Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Nad jak najwiarygodniejszą jej formą pracowali A. Starski, A. Adamaszek i sam A. Wajda.

Dodam jeszcze, że na filmie bardzo dobrze odwzorowana została studnia dworska, oraz okiennice w pokoju Tadeusza,

„Wszystko bieży ku studni, której ramię z drzewa „On chrapał; słońce w otwór, co śród okiennicy
Raz w raz skrzypi i napój w koryta rozlewa. ” Wyrznięty był w kształt serca, wpadło do ciemnicy
Słupem ognistym, prosto sennemu na czoło;”

a także obie tabakierki które odtworzono z wielką precyzją w warszawskiej Pracowni Modelarskiej Włodzimierza Mazurka - według projektu Wiesławy Chojkowskiej. Na jednej z nich widnieje podobizna króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, na drugiej, używanej przez Księdza Robaka, widzimy portret Napoleona na koniu oraz wizerunek Matki Boskiej.

„ W „Panu Tadeuszu” funkcjonowały trzy główne dekoracje: folwark, dwór i zamek Horeszków. To wszystko trzeba było stworzyć, sięgając do opisów Mickiewicza i posiłkując się własną wyobraźnią. Do tej pory mickiewiczowską rzeczywistość oglądaliśmy głównie oczami Andriollego. No i własnymi, bo przecież każdy człowiek po przeczytaniu książki ma jakieś wyobrażenie scenerii, w jakiej toczy się akcja. A jednak dla scenografa uważnie analizującego tekst, zawarte w nim wskazówki Mickiewicza nie są zbyt precyzyjne. Opisy są bardzo piękne i dokładne, ale czasem dostarczają sprzecznych informacji. Przede wszystkim trzeba więc było opierać się na wyobraźni i wnikliwych studiach ikonografii z tamtego okresu. ”(Allan Starski) Największe wyzwanie, przed jakim stanął Starski, polegało na połączeniu bajkowości Mickiewiczowskich opisów z prawdą historyczną. Artysta nie lekceważył realiów historycznych (poczynione zostały bardzo dokładne studia epoki), ale podchodził do nich w sposób selektywny, wybierając i odpowiednio łącząc te, które pozwalają stworzyć na ekranie właściwy klimat. Praca nad osiągnięciem takich rezultatów kosztowała wiele wysiłku, poświęcenia oraz czasu. Czy to się udało ? - Ja myślę, że tak, ale wy sprawdźcie i oceńcie to sami oglądając wspaniały film A. Wajdy „ PAN TADEUSZ „.


Przypisy:
*Książka „Pan Tadeusz”- Adama Mickiewicza
*Film „Pan Tadeusz”- Andrzeja Wajdy
*Streszczenie- „Ściąga licealisty”
*Internet- www.pantadeusz.pl