Reformy z początków panowania Stanisława Augusta

Reformy z początków panowania Stanisława Augusta.
W pierwszych dwu latach panowania Stanisława Augusta starał się kontynuować dzieło reform. W tym czasie udało się poprawić sytuację monetarną, m.in. dzięki otwarciu mennicy państwowej i podniesieniu dochodów z dóbr królewskich poprzez lepszą ich administrację. Polityka dworu sprzyjała też rozwojowi przemysłu i handlu, co w przyszłości wzmocnić miało skarb państwa. Podjęte zostały działania na rzecz unowocześnienia administracji państwowej. Coraz większą rolę zaczęła odgrywać tzw. Konferencja króla z ministrami, czyli stale działająca rada przy monarsze, pełniąca funkcję rządu.
Król patronował też przedsięwzięciom na rzecz unowocześnienia armii, której budżet został powiększony. W 1765 r. założył w Warszawie Korpus Kadetów, szkołę zwaną Szkołą Rycerską, która kształciła przyszłych oficerów. Z jej murów wyszło wielu późniejszych wybitnych działaczy politycznych i dowódców, jak: Tadeusz Kościuszko, Jakub Jasiński czy Karol Kniaziewicz.
Przeprowadzone reformy uczynić miały Polskę nowoczesną monarchią parlamentarną, ze sprawnie działającym rządem i dobrze funkcjonującą gospodarką. Spotykały się one jednak ze sprzeciwem i wewnętrznej opozycji magnackiej i państw sąsiednich.
Przemiany w gospodarce wiejskiej.
W okresie stanisławowskim rozwijały się dążenia do podniesienia poziomu produkcji rolnej, zapoczątkowane już w czasach saskich. Wynikało to z ogólnej sytuacji gospodarczej Europy, która w związku z uprzemysłowieniem i rozwojem demograficznym potrzebowała coraz więcej żywności i surowców pochodzenia rolniczego.
Wobec niskiej wydajności pracy pańszczyźnianej, która nadal dominowała w folwarkach szlacheckich, coraz śmielej sięgano po inne formy, jak czynszowanie i wolny najem robotników rolnych. Czynszowanie chłopów rozwijało się przed wszystkim w dobrach magnackich , bardziej narażonych na nieuczciwość i nadużycia administratorów czyli dzierżawców.
Obok uprawy zbóż, będącej podstawą gospodarki wiejskiej, więcej uwagi zwracano na rozwój hodowli oraz upraw roślin pastewnych i przemysłowych. Len, wełna, skóry stawały się poszukiwanym surowcem dla zagranicznych i własnych manufaktur.
Rozwój manufaktur.
W drugiej połowie XV||| wieku nastąpił dalszy rozwój przemysłu manufakturowego. Nadal najwięcej manufaktur było w dobrach magnackich i królewskich. Między innymi własnością skarbu królewskiego była słynna manufaktura w Kozienicach, w której produkowano broń.
Obok manufaktur magnackich i królewskich rozwijały się manufaktury mieszczańskie, m.in. w Wielkopolsce, Warszawie, Gdańsku i Krakowie. W odróżnieniu od magnackich, które jako siłę roboczą wykorzystywały chłopów pańszczyźnianych, manufaktury mieszczańskie oparte były na pracy najemnej, a zatrudnionymi byli wykwalifikowani rzemieślnicy.
Przemiany na wsi umożliwiające zwiększenie jej siły nabywczej, powstawanie przemysłu manufakturowego, przyczyniły się do lepszego funkcjonowania rynku wewnętrznego, a nawet i zagranicznego, mimo niekorzystnych dla polskiego handlu traktatów z zaborcami.
Wzrost roli miast.
Sytuacja ta sprzyjała odbudowie znaczenia miast, które powracały do swej roli handlowej, usługowo-rzemieślniczej i finansowej. Powstawały banki mieszczańskie i przedsiębiorstwa przemysłowe. Rosła rola i znaczenie mieszczaństwa.


Działalność Komisji Edukacji Narodowej (KEN).
Rozwój oświaty i nauki.
Ożywieniu gospodarczemu i postępującym przemianom społecznym towarzyszył rozwój życia umysłowego. W tej dziedzinie ogromny wkład wniosła działalność KEN, skupiającej światłych i mądrych ludzi, jak: Hugo Kołłątaj, Adam Czartoryski, Ignacy Potocki, Andrzej Zamoyski, ksiądz Grzegorz Piramowicz i wielu innych. Dokonała ona trudnego dzieła zeświecczenia szkolnictwa i opracowania nowych programów nauczania dla gruntownie zreformowanych szkół. Położono nacisk na opanowanie języka ojczystego , języków nowożytnych, historii, geografii, przedmiotów matematycznych i przyrodniczych. Sprawą przygotowania nowych podręczników zajęło się Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, któremu przewodniczył ksiądz Grzegorz Piramowicz. Towarzystwo współpracowało ściśle z KEN.
Swą działalnością Komisja obejmowała szkoły wszystkich szczebli, od najniższego, jakim były szkoły parafialne, poprzez średnie do wyższych. Dokonano reformy Akademii w Krakowie i Wilnie, które uznane teraz za Szkoły Główne stanowić miały zaplecze naukowe i kształcić kadry pedagogiczne dla szkół niższego szczebla.
W nauce polskiej, która podobnie jak ówczesna nauka europejska, przyjęła jako zasadę empiryzm i racjonalizm, przedmiotem zainteresowania było poznawanie społeczeństwa i otaczającej go przyrody. Prace uczonych z Akademii w Wilnie i Krakowie, jak Marcina Poczobutta i Jana Śniadeckiego przywracały świetne tradycje astronomii i matematyki. Badaniami z dziedziny ekonomii i praw rozwoju społecznego wyróżnili się Antoni Popławski i Hieronim Strojnowski. Adam Naruszewicz z inicjatywy króla, podjął badania źródłowe nad dziejami Polski, służące do opracowania naukowego dzieła poświęconego historii ojczystej.
Literatura i teatr.
Podobną rolę odgrywała literatura tego okresu, jak nigdy dotąd zaangażowana w dzieło wychowania społeczeństwa. Szczególny rozwój przeżywała wówczas publicystyka polityczna, zajmująca się głównie problemami naprawy Rzeczypospolitej. Obok Kołłątaja wybitnym pisarzem politycznym był ksiądz Stanisław Staszic, który analizując przyczyny postępującego upadku Polski wskazywał drogi wyjścia i naprawy Rzeczypospolitej.
Akcenty polityczne, zarówno w formie krytyki istniejących stosunków, jak i ukazywania nowych wzorców znajdowały swój wyraz w literaturze pięknej. W atmosferze sporów ze zwolennikami sarmatyzmu i starych porządków rodziły się utwory satyryczne o ostrym zabarwieniu politycznym.
Coraz większą popularność zyskiwał sobie teatr, również zaangażowany w sprawy społeczne i polityczne. Już od 1765 roku w stałym teatrze w Warszawie wystawiano sztuki polskie, a wśród dramatopisarzy wyróżniali się Franciszek Bohomolec, Franciszek Zabłocki, później Julian Ursyn Niemcewicz. Dla rozwoju sceny narodowej wielkie zasługi położył Wojciech Bogusławski, aktor i autor utworów scenicznych.
Architektura i sztuki plastyczne.
W architekturze i sztukach plastycznych czasy stanisławowskie były kontynuacją osiągnięć poprzedniego okresu. Podobnie jak w czasach saskich dwór królewski i dwory magnackie gościły architektów, malarzy i rzeźbiarzy, głównie obcego pochodzenia.
W architekturze, zwłaszcza budownictwie pałacowym, panował styl rokoko, stopniowo ustępujący klasycyzmowi(jednolita, symetryczna bryła budynku, kolumnada i pośrodku kopuła) .
W malarstwie zasłynęli wówczas Bernardo Belotto, zwany Canalettem, który tworzył swe słynne widoki Warszawy jeszcze u schyłku epoki saskiej. Na dworze Stanisława Augusta tworzył Marcello Bacciarelli, autor pocztu królów i scen dziejów Polski. Z problematyką polską związany był także Francuz, Piotr Norblin, który pozostawił ciekawe prace ukazujące życie w Polsce tamtego okresu, a także dynamiczne ilustracje scen z Insurekcji Kościuszkowskiej.