Narodowy Bank Polski- struktura, zadania i funkcje

Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa (naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju, która jako jedna z nielicznych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym.).Działa na podstawie ustawy z 31 stycznia 1989 roku o
„Narodowym Banku Polskim”. Posiada osobowość prawną i nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Siedziba tej instytucji jest w Warszawie.
Działalnością banku centralnego kieruje Prezes powołany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP (kadencja ta trwa 6 lat, przy czym ta sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje). Zarząd NBP składa się z: Prezesa NBP, wiceprezesa (pierwszego zastępcy prezesa), wiceprezesów oraz członków. Zarząd rozpatruje główne zagadnienia z zakresu działalności NBP i podejmuje uchwały niezbędne do wykonywania jego zadań.
Prezes NBP działając jako organ państwa wydaje zarządzenia o charakterze normatywnym, dotyczące organizacji i funkcjonowania banków oraz indywidualne decyzje administracyjne.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, z zastosowaniem takich narzędzi jak:
 stopę rezerw obowiązkowych banków, oprocentowania kredytu refinansowego oraz stopę redyskontowa weksli,
 jednolite zasady rozrachunków międzybankowych i numeracji jednostek organizacyjnych banków, a także zasady i terminy przekazywania do NBP informacji przez banki.
Prezes NBP wydaje także Dziennik Urzędowy NBP, w którym publikowane są zarządzenia dotyczące funkcjonowania banków, bilanse NBP i banków państwowych oraz obwieszczenia w sprawie utworzenia, likwidacji i upadłości banku.
Narodowy Bank Polski może na zasadach ogólnych tworzyć przedsiębiorstwa państwowe (np. Państwowa wytwórnia papierów wartościowych, Mennica państwowa), spółki prawa handlowego (np. Polski Bank Inwestycyjny S.A.) oraz jednostki badawczo – rozwojowe.

Do głównych zadań NBP należą:
 czuwanie nad realizacją uchwalonej przez sejm polityki pieniężnej,
 emitowanie pieniądza,
 ustalanie, w porozumieniu z Ministrem Finansów, wzorów nominałów banknotów i monet oraz zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych,
 wykonywanie obsługi bankowej budżetu państwa,
 ustalanie form, trybu i zasad udzielania kredytu refinansowego bankom oraz udzielanie tego kredytu,
 określanie wysokości oraz gromadzenie rezerw obowiązkowych innych banków,
 sporządzanie planu kredytowego i opracowanie założeń polityki pieniężno-kredytowej państwa, a po uzyskaniu opinii Rady ministrów, przedstawienie go Sejmowi,
 współdziałanie z Ministrem Finansów w opracowywaniu planu bilansu płatniczego.

Zadania te NBP wykonuje przez Centralę, oddziały okręgowe i inne jednostki organizacyjne. W skład Centrali NBP wchodzą departamenty i inne równorzędne komórki. Szczegółowy zakres działania oraz organizacje wewnętrzna centrali i innych jednostek organizacyjnych NBP określają regulaminy wydawane przez Prezesa NBP.



Narodowy Bank Polski w rozwiniętej gospodarce rynkowej odgrywa zasadniczą rolę.
Pełni on cztery podstawowe funkcje, jako:


1.Bank centralny w systemie gospodarki narodowej

Bank centralny realizuje w gospodarce narodowej szereg istotnych zadań związanych z obiegiem pieniężnym i zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede wszystkim odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza gotówkowego i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego. Oprócz tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje podstawowe zadania w zakresie polityki pieniężnej bank centralny kieruje się postawionymi przed nim celami. We współczesnych rozwiniętych gospodarkach rynkowych takim niekwestionowanym celem długoterminowej polityki banku centralnego jest stabilność pieniądza.
Realizacja celu, jakim jest stabilność pieniądza odbywa się za pomocą stosowanych przez bank instrumentów polityki pieniężnej. Stabilizacja pieniądza odbywa się na dwóch płaszczyznach:
 stabilizacja wartości wewnętrznej pieniądza,
 stabilizacja wartości zewnętrznej pieniądza.
Stabilność poziomu cen zależy od ilości pieniądza w obiegu. Ilość pieniądza gotówkowego znajdującego się w obiegu jest określana przez bank centralny, który korzysta z prawa wyłączności do jego emisji. Ilość pieniądza kredytowego jest określana przez możliwości banków komercyjnych w zakresie tworzenia pieniądza kredytowego. Bank centralny musi jednak regulować tworzenie pieniądza kredytowego. Do sterowania ilości pieniądza znajdującego się w obiegu służą instrumenty polityki pieniężnej, które bank centralny stosuje w ramach swoich uprawnień.

2.Obsługa Skarbu Państwa

Rola NBP jako banku centralnego państwa polega na prowadzenie rachunków rządowych i przeprowadzenie w jego imieniu operacji finansowych w kraju i zagranicy, a także udzielaniu rządowi pożyczek na określonych warunkach. NBP ponosi także współodpowiedzialność za zarządzanie rezerwami dewizowymi państwa, kształtowanie polityki kursowej i dewizowej.
Bank centralny określa poziom kursu walutowego(czyli wskazuje na zewnętrzną wartość pieniądza), który wyraża siłę nabywczą pieniądza krajowego w stosunku do zagranicznych środków płatniczych. Spełnianie funkcji banku państwa ma istotne znaczenie w skali świtowej czy też europejskiej przez to że jest Bankiem, który reprezentuje Polskę na międzynarodowej „arenie” Organizacji Finansowej a także współpracuje z Międzynarodowym Bankiem Inwestycyjnym. Bank centralny zajmuje się również współdziałaniem w sporządzaniu bilansu płatniczego i kontrolą płatniczych obrotów zagranicznych, która zmierza do zrównania bilansu płatniczego kraju. Ich zadaniem jest przeciwdziałanie niepożądanemu wzrostowi ilości pieniądza przy dodatnim i niepożądanemu zmniejszeniu się ilości pieniądza przy ujemnym bilansie płatniczym.
Przy dodatnim bilansie płatniczym bank centralny może próbować pobudzać eksport pieniądza, zniechęcać podmioty zagraniczne do dokonywania lokat, przeciwdziałać dopływowi kapitału zagranicznego w drodze zaciągania kredytów zagranicznych przez firmy krajowe.
Przy ujemnym bilansie płatniczym bank centralny może próbować za pomocą polityki dyskontowej podnieść poziom oprocentowania, aby przyciągnąć w ten sposób lokaty dewizowe z zagranicy. Podniesienie stopy dyskontowej oznacza jednak podrożenie kredytu krajowego i może w ten sposób negatywnie odbić się na wzroście gospodarczym.

3. Funkcja emisyjna

Funkcja emisyjna realizowana jest przez NBP w ramach wyłącznego prawa emitowania znaków pieniężnych Rzeczpospolitej Polskiej. Znaki te są prawnymi środkami płatniczymi na jej obszarze. Wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory i wartość nominalną stóp, próbę i masę monet oraz wielkość emisji i moment wprowadzenia do obiegu znaków pieniężnych ustala prezes NBP. Po za tym emituje także papiery wartościowe, które są prawnymi środkami płatniczymi. W ten sposób kształtuje podaż pieniądza tak by nadmiar nie potęgował inflacji a niedobór nie utrudniał procesów gospodarczych kraju.

4. Funkcja banku banków

Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych.
Funkcja banku banków wiąże się z oddziaływaniem na system bankowy w sposób umożliwiający realizowanie przyjętej polityki pieniężno-kredytowej. Na NBP spoczywa także odpowiedzialność za stabilność, rozwój i sprawność funkcjonowania całego systemu bankowego oraz tworzenie regulacji zapewniających płynność sektora bankowego .
NBP kształtuje też politykę stopy procentowej, prowadzi politykę rezerw obowiązkowych oraz organizuje system informacyjny dla całego systemu bankowego.
Politykę pieniężno-kredytową NBP realizuje za pomocą szerokiej gamy instrumentów, a mianowicie:
a) instrumentów oddziaływania bezpośredniego:
 rezerw obowiązkowych,
 operacji refinansowych,
 zaangażowanego kapitału,
 pułapów kredytowych,
b) instrumentów oddziaływania pośredniego obejmujących między innymi:
 operacje otwartego rynku,
 politykę stopy procentowej od kredytu redyskontowego i lombardowego,
 normy dopuszczalnego ryzyka walutowego.

W najbliższych latach największy wpływ na realizację zadań NBP będą miały procesy integracji europejskiej, w tym starania o przystąpienie Polski do strefy euro. W celu właściwego przygotowania się do przyjęcia euro NBP będzie dążył do spełnienia wymagań nałożonych na banki centralne państw, które już wprowadziły wspólną walutę.