Socjologia, a społeczeństwo

1. Socjologia, a wiedza potoczna o społeczeństwie
SOCJOLOGIA – to nauka o społeczeństwie.
Nazwa pochodzi od łac. słowa societas, (społeczeństwo) oraz od greckiego słowa logos – nauka.
- Termin socjologia został użyty po raz pierwszy przez A. Comte\'a, który starał się stworzyć „naukę o społeczeństwie” na wzór nauk przyrodniczych

Celem badań socjologii jest odkrycie związków zachodzących w obrębie stosunków społecznych i porządku struktury społecznej, praw rozwoju instytucji społecznych w danym środowisku społecznym i ewolucji samego środowiska społecznego, wykrycie sił, które kierują rozwojem stosunków społecznych, współdziałania i walk społecznych, procesów przystosowania stosunków społecznych do warunków czasu i miejsca i przystosowania do przemian historycznych.

Historia myśli socjologicznej
- Epoka teologiczna (od fetyszyzmu, politeizmu do monoteizmu) opis zjawisk miał swoje odwołanie do bóstw i duchów;
- Epoka metafizyczna (abstrakcyjna) – zburzono stare wierzenia i porządek społeczny w okresie reformacji i oświecenia;
- Epoka pozytywna – ustalanie faktów i odkrywanie stałych związków wolnych od metafizyki
Socjologia zrodziła się z potrzeby zmienienia oraz ulepszenia otaczającego nas świata zjawisk społecznych.

Każdy człowiek żyje w społeczeństwie, dąży do zaspokojenia swoich potrzeb i realizacji zamierzonych celów, kierując się zdrowym rozsądkiem, codziennymi doświadczeniami nabywając w ten sposób własną potoczną wiedzę na temat zjawisk społecznych.

Jednak w dobie zachodzących przemian społeczno - gospodarczych, wydarzeń politycznych w kraju i na świecie, napotykamy wiele trudności, stajemy się bezradni wobec tej rzeczywistości. Wiedza potoczna, którą posiadamy jest utarta stereotypami, które często prowadzą do ujemnych konsekwencji i nie wystarcza do tłumaczenia tych zjawisk i faktów społecznych do działań i załatwiania wielu spraw życiowych. Stąd też powinna być uzupełniona wiedzą naukową socjologiczną, która pomaga w racjonalnym orientowaniu się w problemach społeczno-ekonomicznych, z którymi spotykamy się na co dzień, pomaga dostrzec głębsze powiązania stosunków społecznych, ich złożoności i zależności, służy do przewidywania możliwych następstw zastosowanych działań i następstw zastosowanych środków.

3. Podstawowe stanowiska teoretyczne w socjologii.
Emile Durkheim (1858-1917) - przedmiotem zajmowania się socjologii są fakty społeczne (np. moda, język, dogmaty religijne, obyczaje, itp.)

Max Weber (1864-1920) – przedmiotem działania socjologii są działania społeczne. Dla Webera socjologia była nauką, „która dąży dzięki interpretacji do zrozumienia działania społecznego i przez to do przyczynowego wyjaśnienia jego przebiegu i skutków”.

Peter Berżer – przedmiotem działania socjologii jest badanie człowieka w świecie i świata w człowieku.

Albion Woodbury Small –są badania nad małymi grupami.

Mauss – socjologii zajmuje się wymianą oraz badaniem, po co ludzie wchodzą w interakcje.

Jan Szczepański - przedmiotem działania socjologii są zjawiska i procesy społeczne (zgoda – konflikt).

August Comte (1798-1857)– socjologia to nauka, która bada fakty i tylko fakty, szuka między nimi związków i na tej podstawie formułuje prawa ogólne (bywa nazywana pozytywistyczną, a przez niektórych naturalistyczną).

4. Podstawowe funkcje socjologii jako nauki.
a) Diagnostyczna – polega na dostarczaniu praktykom wiedzy o sytuacji, w obrębie której zamierzają działać; badacz dostarcza wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej celem:
- usunięcia niepożądanego stanu rzeczy;
- oceny skuteczności określonej akcji;
- zebranie danych ogólnych.
b) Ideologiczna – uwidacznia się wpływem na cele, jakie sobie stawiają jednostki działające; polega na wprowadzaniu do prac naukowych terminów nacechowanych emocjonalnie i wartościująco, lub ciągłym powtarzaniu określonych twierdzeń, co pośrednio wpływa na kształtowanie postaw czytelnika
c) Prognostyczna ( prewidystyczna) – dostarcza wiedzy o tym, że określone warunki wywołują odpowiednie następstwa; niezbędne dla pełnienia tej funkcji jest jasne, jednoznaczne i udoskonalane (względem zmian rzeczywistości) formułowanie praw warunkowych.
d) Socjotechniczna – oznacza wykożystanie teorii socjologicznych do formułowania zaleceń podsuwanych praktykom profesjonalnie zajmujących się kształtowaniem i modyfikacją postaw i zachowań.
OPISOWA- (deskryptywna) opisuje zjawiska nas otaczające.
Teoria - I rzędu XIX wiek – teorie ponadczasowe
- II rzędu XX wiek – teorie średniego zasięgu, makrospołeczne
- III rzędu – teorie współczesne, mikrospołeczne, teorie elementarne.
SOCJOTECHNICZNA- zmiany.
FACYLITACJA- ułatwianie społeczne.
Synergia to efekt działania razem.
Socjologia ma służyć do informowania by uniemożliwić manipulację.
6, , Procesy socjalizacji, ,
>
>Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz
>rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu
>wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej
>zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie tej jednostki,
>lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko zaczyna
>stawać się istotą społeczną. Największą rolę na tym etapie
>odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy
>oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).
>Procesy socjalizacji możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
>
>Socjalizacja pierwotna składowa procesu socjalizacji,
>polegająca na tym, iż jednostka identyfikuje się z grupami z
>którymi weszła w kontakt naturalnie, np. w procesie dorastania
>dziecko naturalnie identyfikuje się z rodziną lub grupą
>koleżeńską. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ
>znaczący inni i kończy się ona w momencie pojawienia się
>uogólnionego innego. W tym momencie rozpoczyna się okres
>socjalizacji wtórnej.
>Socjalizacja wtórna jest jednym ze składników tzw.
>dziesięciościanu edukacyjnego.
>Socjalizacja wtórna składowa procesu socjalizacji obejmująca
>proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania
>jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych
>grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie
>polityczne itd.). Socjalizacja wtórna rozpoczyna się od momentu
>pojawienia się w socjalizacji uogólnionego innego
7. Socjalizacja pierwotna wtórna i tercjalna.

Socjalizacja pierwotna – składowa procesu socjalizacji, polega na tym, że jednostka identyfikuje się z grupami z którymi weszła w kontakt niejako naturalnie, np. w procesie dorastania dziecko naturalnie identyfikuje się z rodziną lub grupą koleżeńską.
Socjalizacja wtórna – składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polit. Itd.)
Socjalizacja tercjalna – poprzez media
8) TWORZENIE SIĘ WIĘZI SPOŁECZNEJ

W dzisiejszym społeczeństwie jednostka należy do kilku kategorii socjologicznych, gdzieś mieszka, pracuje, ma jakąś płeć, wiek itp. Wśród danej zbiorowości powstają wspólne interesy. Występuje więc pewien stopień solidarności, lojalności, a zarazem dystans względem innych. Członkowie danej zbiorowości mogą też przeżywać pewne emocje: satysfakcja lub frustracja, duma lub wstyd, sympatia lub wrogość. Tworzy się tożsamość zbiorowa ( swoi, obcy, my, oni, nasi, tamci). Kiedy tworzy się tożsamość zbiorowa powstają też więzi społeczne, czyli trwałe powiązanie jednostek lub grup społecznych między sobą. Jednostki lub grupa muszą funkcjonować w bliskiej przestrzeni ( styczność przestrzenna). W wyniku tych kontaktów następuje styczność psychiczna, czyli emocje pozytywne lub negatywne. W ramach tej struktury zaczynamy pełnić odpowiednie role – zaczynamy funkcjonować w rzeczywistości. Następuje formalizacja więzi i pojawiają się pewne wartości, wzory zachowań, czyli jak należy się zachować by styczność między jednostkami lub grupami była zachowana. Tworzą się organizacje, wyłaniają się liderzy, tworzą się instytucje.
Więź społeczna może odzwierciedlać pewne warunki w jakich żyje zbiorowość (np. podobne warunki zamieszkania – na wsi, w górach lub sytuacja ekonomiczna – bieda, bądź bogactwo, wykonywanie jakiegoś zawodu – lekarze, adwokaci, itp.). Więź społeczna może też wynikać z przekonań, wierzeń, wartości, światopoglądu ( np.: zwolennicy kary śmierci itp.)


9)TYPY WIĘZI SPOŁECZNEJ.
WIĘŻ SPOŁECZNA - TO OGÓŁ STOSUNKÓW, POŁĄCZEŃ I ZALEŻNOŚCI SKUPIAJĄCYCH JEDN.W ZBIOROWOŚCI LUDZKIEJ.
TYPY WIĘZI SPOŁ.
1.W UJĘCIU GENETYCZNYM (OKREŚLENIE PODSTAW, NA KTÓRYCH SIĘ OPIERA)
A) WIĘŹ NATURALNA, DANA CZŁOWIEK., PRZEZ SPOŁECZNE WARUNKI URODZENIA.
B) WIĘŹ STANOWIONA, WYNIKAJĄCA BEZPOŚREDNIO LUB POŚREDNIO ZE STANOWIENIA SPOŁECZ. WYSTĘPUJE TAM, GDZIE ISTNIEJĄ PODZIAŁY SPOŁ., NARZUCONE SIŁĄ LUB PRAWEM.WYSTĘPUJE RZADKO
C)WIĘŹ ZRZESZENIOWA, (WSPÓŁCZESNA)POWSTAJĄCA W WYNIKU DOBROWOLNEGO ZRZESZENIA SIĘ LUDZI NP. PARTIE.
2) W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU, W JAKICH WIĘŹ PRZEJAWIA SIĘ W DANEJ ZBIOROWOŚCI:
A) WIĘŹ MAŁEJ GRUPY AKTUALIZUJE SIĘ W BEZPOŚREDNICH KONTAKTACH MIĘDZY JEJ CZŁONKAMI I W STOSUNKACH SPOŁ. OPARTYCH NA NICH.
B)WIĘŹ WYSTĘPUJĄCA MIĘDZY CZŁONKAMI WIELKICH ZBIOROWOŚCI, JAK NARÓD CZY PAŃSTWO, OPARTA O TRADYCJĘ, WSPÓLNOTĘ DZIEJÓW, JĘZYKA, KULTURY
C)WIĘŹ ŚREDNIEGO ZASIĘGU, WYSTĘPUJĄCA W SPOŁ.LOKALNYCH I MNIEJSZYCH SPOŁ.TERYTORIALNYCH, CZY TEŻ RÓŻNEGO TYPU ORGANIZACJACH I ZRZESZENIACH.

10)DEZORGANIZACJA SPOŁECZNA I ROZPAD WIĘZI

DEZORGANIZACJA SPOŁ.- JEST ZESPOŁEM PROCESÓW, SKŁADAJĄCYCH SIĘ Z WIELKOŚCI ZJAWISK SPOŁ. I ZACHOWAŃ ANORMALNYCH KTÓRYCH WYSTĘPOWANIE I INTENSYWNOŚĆ ZAGRAŻA KONTYNUACJI PROCESÓW ŻYCIOWYCH.
NA DEZORGANIZACJĘ WPŁYWAJĄ NASTĘPUJĄCE ZJAWISKA:
- ALKOHOLIZM I NARKOMANIA
- WZROST PRZESTĘPSTW
-NASILENIE SIĘ ANORMALNYCH ZACH.SPOŁ.
-WZROST ZAPADALNOŚCI NA CHOROBY NERW.I PSYCHICZNE
DLA NARODU I SPOŁ. NAJWIĘKSZYM ZAGROŻENIEM JEST ROZKŁAD PAŃSTWA I DEZORGANIZACJA JEGO INSTYTUCJI.
ROZPAD WIĘZI SPOŁECZ.
POWÓD:
-PODZIAŁ ZBIOROWOŚCI NA DWIE WROGIE GRUPY
-BRAK WSPÓLNEGO CELU
-BRAK IDENTYFIKACJI Z GRUPĄ
-OBOJĘTNOŚĆ WOBEC WARTOŚCI
-KONFLIKT WOBEC SPOSOBÓW OSIĄGANIA CELU

11 ANOMIA
jest to sytuacja, w której typowe normy kierujące zachowaniem nie są już dłużej odpowiednie ani skuteczne. Skutkiem anomii jest obniżenie zdolności społeczeństwa do kształtowania odpowiednich zachowań.


15 Kategorie kultury
W kulturze rozróżnia się również kategorie. Przez kategorie rozumie się wielkie podstawowe działy kultury globalnej wyodrębnione w ujęciu synchronicznym, a różniące się charakterem składających się na nie elementów w sposób uzasadniający z metodologicznych i teoretycznych wzglądów ich odrębne badanie. Kategorie kulturowe musze być wydzielone w taki sposób, by stanowiły podstawę rozłącznej, ekonomicznej i wyczerpującej klasyfikacji zjawisk społeczno – kulturalnych. Kategorie powinny obejmować zjawiska względnie jednorodnie charakteryzujące się cechami istotnymi, uzasadniającymi ich wyodrębnienie. Należy podkreślić, że podział na kategorie kultury nie jest podziałem ostrym, dokładnie oddzielającym od siebie poszczególne elementy. Kultura stanowi całość względnie zintegrowaną. Stąd też istnieją pewne związki i zależność (relacje zewnętrz kategorialne). Kategorie są wewnętrznie zróżnicowane i podlegają dalszym podziałom.

Autor Kategorie kultury (dziedziny lub kryteria)
A. Weber 1912 Cywilizacja zewnętrzna (technika, technologia, wiedza stosowana) Cywilizacja wewnętrzna (państwo, prawo, moralność) Kultura (sztuka, idee, religia)
R. Maclver 1937, 1942 Porządek technologiczny (sfera środków) Porządek społeczny (sfera celów i środków) Porządek kulturalny (sfera celów)
A. L. Kroeber Kultura rzeczywistości Kultura społeczna Kultura wartości
L. White Technologia Społeczeństwo Ideologia
K. Dąbrowski Kultura materialna Kultura społeczna Kultura niematerialna
C. Arzakian Materialna forma działania Duchowa forma działania. Myślenie artystyczne
A. Kłoskowska Kultura byt- Kultura społeczna Kultura symboliczna (religia, sztuka, zabawa)


Akulturancja – proces zmian kulturowych zachodzący między grupami oraz między grupami a jednostkami reprezentującymi odmienne systemy kulturowe. Towarzyszą jej przekształcenia polegające na adaptacji obcych treści do własnej kultury, eliminacji treści rodzimych, modyfikacji niektórych elementów i tworzeniu treści synkretycznych (łączenia w jedną całość różnych, często sprzecznych poglądów).

Enkulturacja - proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa, sprawiający, że jednostka staje się jego integralnym członkiem i nosicielem jego kultury, towarzysyz jej socjalizacja jednostki.

Transkulturacja - proces rozszerzania się elementów jednej kultury na drugą poprzez przejęcie, zapożyczenie, czasem pod przymusem. Najczęściej dochodzi jednak do selekcji i transformacji przeniesionych wzorów.

Dekulturacja – proces społeczny zachodzący w trakcie kontaktów międzykulturowych, poprzez który dochodzi do zubożenia danej kultury, zwykle poprzez zanikanie jej określonych elementów (np. zwyczajów, obyczajów, wzorów zachowań itp.).

Dymorfizm społeczny – dwoistość, ambiwalencja zachowań, która najczęściej występuje w społeczeństwach totalitarnych, monistycznych. Zachowania i deklaracje oficjalne (to, co mówią jawnie) są odmienne od zachowań nieformalnych (ukrytych), które odzwierciedlają prawdziwe sądy i opinie ludzi.
16
KONTRKULTURA-kultura grup społ. mających poglądy inne niż powszechnie przyjęte i manifestujących je bądź strojem, zachowaniem się, mową, bądź twórczością artystyczną.
SUBKULTURA – nieoficjalna grupa społeczna. Subkultura (z łac. sub = \'pod\' + kultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą.

>17. KULTURA A ŻYCIE SPOŁECZNE.
>Kultura stanowi trzeci kompleks czynników i sił wyznaczających zjawiska i procesy życia społecznego.
>Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokolenią.
>Kultura osobista jednostki to ogół jej osobistych wzorów postępowania, jej metod działania, wytworów jej działalności, jej idei i myśli często nie znanym innym ludzią.
>Kultura zbiorowości to ogol wytworów, wartości i sposobów zachowania się, które zostały przyjęte i uznane przez zbiorowość.
>Wpływ na życie społeczne jednostek i zbiorowości:
>vPrzez socjalizację i kształtowanie osobowości jednostki
>vPrzez tworzenie i ustanowienie wartości
>vPrzez wzory działania i wzory postępowania
>vPrzez stworzenie modeli instytucji i systemów społecznych
> Pyt 19.Interakcje podejmowane są zawsze w jakimś celu i skierowane ku innym ludziom, których definiujemy jako partnerów. Nie zawsze oznacza to kontakt bezpośredni, „twarzą w twarz\", może to być list, rozmowa telefoniczna, taks, kontakt poprzez pocztę elektroniczną. Z chwilą, kiedy rozpoczyna się interakcja, przestajemy być niezależni. Wszelka społeczna interakcja powoduje komunikowanie się z innymi ludźmi, co oznacza proces przekazywania informacji, idei, postaw i stanów psychicznych. Proces ten umożliwia koordynację złożonych działań zbiorowych i stanowi podstawę instytucji społecznych
20-Realistyczne i nominalistyczne ujęcie grupy społecznej.

Opozycja 2 stanowisk – realizmu i nominalizmu socjologicznego:

a) realizm socjologiczny zakłada, że społeczeństwo jest nowym (poza jednostkowym) osobnym bytem. Ze wszystkich jednostek powstaje nowa jakość, to nie jest suma wszystkich cech. Badając jednostkę można dostrzec grupę gdyż wyciska ona na jednostce swoje piętno.

b) nominalizm określa społeczeństwo jako skrótową nazwę dla sumy poszczególnych jednostek. Każdy jako jednostka posiada pewne cechy. Społeczeństwo nie istnieje, nic nowego nie powstaje w wyniku wzajemnego obcowania ludzi ze sobą.




1. Nominalizm:
- Grupa to zbiór jednostek;
- Brak jest podstaw do traktowania grup jako odrębnej rzeczywistości;
- Cechy grupy to suma cech jednostek;
- Wszelkie zjawiska zachodzące w grupie można wytłumaczyć za pomocą odwołania do cech jednostek;
- Grupa nie jest odrębną jakością;
2. Socjologiczny realizm:
- grupa to samoistny rodzaj rzeczywistości; jest ona w stanie wytworzyć rzeczy bardziej trwałe, niż są w stanie wytworzyć jednostki;
- grupa społeczna nie jest zwykłym zbiorem jednostek – jest ona nową jakością;
- pogląd ten podzielany jest przez wielu socjologów;



26. MAKROSTRUKTURY – NARÓD i PAŃSTWO
Państwo, Naród, wspólnota składająca się z makrostruktur, wzajemnie na siebie oddziałujących i zależnych od siebie. Pierwszą strukturą jest ludność danego narodu, państwa, którą cechuje, liczebność, status społeczny, materialny, pozycja w grupie, wykształcenie, wielowarstwowość klas. Poprzez akt urodzenia stajemy się członkami danego państwa bez naszej zgody otrzymując nie tylko prawa, ale i obowiązki. Makrostruktura ludności jest dalece złożona i skupia swoją uwagę na licznych strukturach grup małych, które zajmują pewne terytorium, (makrostruktura terytorialna). Jest ona wyznaczona i określona granicami państwa. Występuje ścisła zależność pomiędzy ludnością a terytorium, oznacza możliwość funkcjonowania i działania tej ludności na określonym terytorium. Na tym wyznaczonym terenie działa aparat państwowy tj., Prezydent, Parlament, Rząd, wojsko, (makrostruktura władzy), zajmujący się kierowaniem, rządzeniem co świadczy o polityczności tej struktury. Różne grupy dążą do zdobycia władzy poprzez ideologie albo programy polityczne, kierując się zjednaniem sobie określonych warstw społecznych co pozwala im sądzić iż ta władza będzie służyć danej klasie społecznej. Aparat państwowy podporządkowuje sobie ludność używając środków przymusu za pomocą urzędów, ustanowionego prawa, wymiaru sprawiedliwości.
Cała wspólnota danego państwa ma określony cel i to je łączy, zachowanie suwerenności czyli niezależność, swoboda podejmowania decyzji, tożsamości narodowej tj., język, kultura, przywiązanie do tradycji, gotowość obrony granic własnego państwa.
28. Zmiana i modernizacja w perspektywie socjologicznej
Zmiany
Zmiana jest stałym elementem życia społecznego. Wszystkie społeczeństwa doświadczają zmian społ. – istotnych zmian wzorów kultury i struktury społ., które znajdują odbicie w zachowaniach społ. Niektóre plemiona zmieniają się powoli a niektóre szybciej St. Zj. Zmiany te przebiegają w różnych kierunkach;
- w niektórych krajach (Polska) następuje polityczna liberalizacja
- zaostrzają się represje(Chiny).
- Pewne zamiany są planowane(rząd wpływa na funkcjonowanie przedsiębiorstw)
- nie planowane (w kraju który przegrał wojnę zmienia się struktura władz)
- niektóre zm. są krótkotrwałe np. moda
- długotrwałe np. skutki wynalezienia samochodu.
- szybko akceptowane przez społ.(program poprawy opieki zdrowotnej,
- umiarkowane kontrowersje – feministki
Zm. Nie zachodzą bez powodu:
Środowisko naturalne – efekt cieplarniany
Procesy kulturowe
- odkrycia
- wynalazki
- dyfuzja – przenikanie jednego społeczeństwa w drugie(migracja, handel, podróże)
Modernizacja
Proces kulturowy, ekonomiczny, społeczny przekształca społ. przedprzemysłowe w przemysłowe. Zmiany zachodzą pod wpływem rozwoju techniki która prowadzi do wzrostu wydajności produkcji i zmienia styl życia.
Nowoczesność – struktura organizacji społ. i życia społ.: nowoczesność która wpływa na poprawę ogólnego stanu zdrowia, wydłużenia życia, polepszenia warunków życia społ. Ujemne strony to alienacja i dehumanizacja stosunków ludzkich
Różnice między Krajami Trzeciego Świata a St. Zj.

29. Adaptacja społeczna – wymiar procesualny, statystyczny, psychiczny, kulturowy
Adaptacja dotyczy społecznej potrzeby przystosowania się do środowiska fizycznego, co ma szczególne znaczenie, jeśli chodzi o zdobywanie środków umożliwiające przeżycie. Adaptacja jest funkcją gospodarki. (wg Parsonsa)
ADAPTACJA SPOŁECZNA, socjol. proces dostosowywania się jednostki lub grupy do funkcjonowania w zmienionym środowisku społ., obejmujący przekształcenia jej wewn. struktury i (lub) sposobów działania; przekształcenie wewn. struktury oznacza całkowitą lub częściową reorientację psychol. jednostki (lub reorientację subkultury grupy) polegającą na przejęciu wartości i norm, sposobów definiowania sytuacji oraz wzorów zachowań, obowiązujących w nowym środowisku; przekształcenie sposobów działania może być rezultatem tych zmian lub może oznaczać jedynie zewn. dostosowanie się do zmienionych warunków.


Wymiar procesualny:
Wzorzec obywatelskości cechuje aspekt procesualny: (zwyczaje demokratyczne są
dziedziczone i codziennie tworzone; )
Każde społeczeństwo ma jakąś strukturę polityczną, jakiś system rządów, ale formy rządzenia, zwane ustrojami, różnią się między sobą:
Monarchia –przekazywane z pokolenia na pokolenia
Dyktatura – władza jest jednostka
Totalitaryzm – bez żadnych ograniczeń
Demokracja – władza państwowa spoczywa w rękach wszystkich obywateli

Wymiar statystyczny
Uprzemysłowienie przyczyniło się do zmniejszenia umieralności, ponieważ liczba urodzeń pozostała duża, doprowadziło to przyrostu ludności. Obecnie wysoki przyrosty naturalny utrzymuje się w krajach rozwijających się. Zjawisko stanowi wielkie obciążenie dla zasobów ekonomicznych krajów i pogłębia przepaść dzielącą te społeczeństwa od wysoko rozwiniętych społeczeństw przemysłowych. Prowadzi to destabilizacji a w konsekwencji do emigracji (migracja międzynarodowa)
Migracja odbywa się z powodów „przyciągania-odpychania”
Przyciągania- nowe miejsce przyciąga ludzi i skłania ich do osiedlenia się, nadzieja na uzyskanie wolności religijnej lub korzyści ekonomicznych
Odpychania –miejsce w którym mieszkają jest niegościnne; głód, wojna, epidemia (naturalne ograniczenie przyrostu)

Wymiar kulturowy:
Dwa aspekty różnorodności kulturowej odróżniające społeczeństwo:
1. gorączkowa aktywność, podwyższony poziom emocji i osiąganie indywidualnej przewagi dzięki współzawodnictwu (kultura dionizyjską wg Benedicta Rutha; plemię Kwakiutlów z wysp w Kolumbii Brytyjskiej)
2. Spokojne, zrównoważone trzeźwo patrzące na świat, podkreślające wyższość działań kolektywnych nad indywidualnymi (kultura apolińska plemię Zuli z Nowego Meksyku)
Współcześnie:
k. amerykańska – kładzie nacisk na jednostkę (jak 1.)
P. socjalistyczne – kolektyw (jak 2.)
Różnice między p. socjalistycznymi (Kuba, Związek Radziecki, a Chiny)
Różnice miedzy p. kapitalistycznymi(Stany Zjednoczone, W. Brytania, Japonia)
Połączenie czynników historia, geografia, klimat sytuacja społeczna sprawia że różnią się od siebie (państwa związane z morzem, nie mające dostępu, kraje tropikalne itd.)
Różnorodność kulturowa społ. jest przykładem elastyczności i zmienności układów społecznych. Rozumienie i właściwa ocena tej różnorodności prowadzi do poszanowania odmienności i geniuszu twórczego gatunku ludzkiego.
Wymiar psychiczny
Przeludnienie, stłoczenie, nierówności, niesprawiedliwość, dyskryminacja oraz inne destrukcyjne siły przyczyniają się powstania zaburzeń, dewiacji społecznych i pchają ludzi do buntu.
- protesty
- niedostosowanie społeczne itd.
Są one nie do uniknięcia w dużych społeczeństwach miejskich, w których istnieje wysoki poziom nierówności, dyskryminacji i jawnej niesprawiedliwości. Narasta gniew ludzie strajkują albo uciekają w dewiację, atakują i wyszydzają obowiązujące stereotypy zachowań wprowadzając do życia chaos i nieporządek. Nie możemy liczyć na zmniejszenie się tego typu zjawisk ale możemy zrozumieć ich przyczyny i może wtedy zmniejszymy zagrożenie, które ze sobą niosą.


30. Konflikty społeczne – geneza, typologia, funkcje i sposoby ich rozwiązywania
konflikt – (łac. Confliktus-zderzenie, spór przed sądem)
bywa rozmaicie definiowany. W najszerszym ujęciu obejmuje takie pojęcia jak: sprzeczność, rywalizacja, konkurencja, protest, napięcia, agresja, walka itp.

Pojęcie to przez wielu socjologów wielokrotnie definiowane, terminowi nadaje się bardzo szeroki zakres.
Dehrendorf – używa terminu konflikt zarówno dla oznaczenia kontestacji, konkurencji, sporu i napięcia, jak i dla oznaczenia otwartych starć pomiędzy siłami społecznymi
M Deutsch – konflikt istnieje wszędzie tam, gdzie pojawiają się sprzeczne dążenia lub czynności. Sprzeczności te mogą się przejawiać bądź w postaci napięć wewnętrznych(walki motywów) bądź rywalizacji między osobami lub grupami osób o określone dobra i wartości.
W węższym ujęciu to określony rodzaj walki powstałej na podłożu sprzeczności i napięc psychospołecznych . W tej walce ścierające się ze sobą strony (lub jedna z nich) starają się, zmierzają do narzucenia przeciwnikowi takiego stanu rzeczy, którego nie może on lub nie chce zaakceptować.
Najczęściej u podłoża konfliktów społecznych tkwi walka o określone dobro materialne, prestiż, władzę, wartości ideologiczne i moralne
L. A. Coser – pisze: konflikt społeczny to walka ludzi reprezentujących odmienne wartości lub walka o dostęp do statusu, władzy bądź ograniczonych dóbr, w której to walce celem pozostających w konflikcie stron jest nie tylko osiągnięcie pożądanych wartości, lecz także zneutralizowanie, ograniczenie, lub wyeliminowanie przeciwników. A więc :
W konflikcie występują
1.) problem sporny – np. jakieś dobro materialne, idea lub ukł stosunków społecznych
2.) zwalczające się strony – jednostki lub grupy ludzkie
3.) cel – osiągnięcie pewnych korzyści kosztem przeciwnika
4.) walka – zamierzone działanie skierowane przeciwko innym.


Konflikt pojawia się zazwyczaj wtedy, gdy jedna ze stron chce utrzymać jakiś określony stan rzeczy, druga zaś dąży do jego zmiany lub wtedy gdy obydwie strony dążą do zmiany określonego stanu rzeczy, ale cele lub sposoby zmiany są różnie pojmowane.
Istotą stosunków konfliktowych jest walka (może przybierać różne formy) np. biernego oporu, agresji bezpośredniej (np. atak werbalny lub fizyczny), agresji pośredniej (podburzanie innych przeciwko przeciwnikowi)
Aby zaistniał konflikt w pełnym tego słowa znaczeniu atak podjęty przez jedną ze stron musi być odwzajemniony przez stronę zaatakowaną.
TYPOLOGIA KONFLIKTÓW
Typologii konfliktów można dokonać z różnych powodów. Punktem wyjścia dla dokonania podziału mogą być przeróżne przesłanki.
Istnieje bardzo wiele rozmaitych podziałów konfliktów.
Te najpowszechniej znane to:
* Konflikt społeczny bezpośredni – bez pośrednictwa osób trzecich (osób, instytucji)
· Konflikt społeczny pośredni – prowadzony z dominującym udziałem osób trzecich, nie będących stroną w konflikcie. Konflikt społeczny pośredni – prowadzony z dominującym udziałem osób trzecich, nie będących stroną w konflikcie.
· K. S. Elementarny – występuje pojedyńczo, nie nakładają się na niego inne konflikty
· K. S molekularny – mogą się nakładać na siebie różne problemy. Przez to zyskuje on na sile.
· K. S. Jawny – uświadamiany i manifestowany (to umożliwia próby rozwiązania)
· K. S. Ukryty – nieuświadomiony, często wyparty do nieświadomości, brak szans na rozwiązanie.
· K. S. Ideologiczny – wynika ze sprzeczności w sferze aprobowanych, wyznawanych wartości, norm, programów ideologicznych
· K. S. Klasowy – sprzeczność interesów klas społecznych w sferze ekonomicznej i ideologicznej.
· K. S. Kulturowy – powstaje gdy kontaktujący się ze sobą przedstawiciele odmiennych kultur uświadamiają sobie sprzeczność własnych wartości i czują, ze są ona w pewien sposób zagrożone.
· K. S. Organizacyjny – zachodzi wśród jednostek lub kultur powiązanych ze sobą jakimiś zależnościami np. w zakładzie pracy.
· K. S. Pokoleń - między dwoma generacjami – rodziców i dzieci
· K. S. Poznawczy – jednostki różnią się w ocenie tej samej rzeczywistości i wyciągają z niej odmienne wnioski dot. Jej ich działania.


Powszechnie wiadomo, że wszelkie konflikty między ludźmi powodują nie tylko różnorodne straty materialne ale również nie mniej istotne szkody moralne. Przez konflikty ludzie tracą nie tylko czas i pieniądze ale też zdrowie.
Konflikty nie są tylko destrukcyjnym elementem życia społecznego.
Konflikty eliminują, niszczą także grupy, zbiorowości, systemy wartości, a to stanowi przeszkodę w dalszym rozwoju społeczeństwa. Szczególne znaczenia mają tu konflikty klasowe, międzygrupowe, kulturowe, , międzypaństwowe.


Problem rozwiązywania konfliktów staje się doniosłym zagadnieniem dla współczesnych społeczeństw. Wynika to właśnie z faktu niebezpieczeństw jakie mogą nieść ze soba nawarstwiające się konflikty.
Sposób prawidłowego rozwiązywania problemu zależy od rodzaju konfliktu.
Znacznie łatwiej rozwiązać konflikt pomiędzy dwoma jednostkami niż między wielkimi społecznościami, narodami.
W konfliktach pomiędzy narodami ludzie powinni szukać mechanizmów pozwalających na rozwiązywanie konfliktów w sposób zabezpieczający interesy obu stron. Jest to możliwe gdy zostaną pomimo konfliktu zachowane formy współpracy w rozwiązywaniu własnych problemów, zaspokajaniu potrzeb i realizowaniu interesów.
Natomiast gdy problem dotyczy wybranych, konkretnych jednostek, to sukces, czyli zaniknięcie konfliktu może tkwić w nawiązaniu odpowiedniego kontaktu, również w umiejętności zawierania kompromisów.

Funkcje konfliktów to wg mnie pozytywne aspekty jakie mogą one wnieść w nasze życie.
Prowadzenie konfliktu umożliwia
*wypowiadanie swojego zdania na dany temat - pozwala kształtować tę umiejętność. Prezntowanie własnego stosunku do omawianego problemu, wyrażanie własnego zdania na dany temat, nie raniąc przy tym innych to bardzo trudna sztuka.
· wymiana poglądów – to również w pewien sposób funkcja konfliktu.
· Poznawanie nowych idei

31. Rozwój społeczny w świetle teorii socjologicznych

Rozwój społeczny – wieloetapowy, historyczny proces przemian społecznych, przebiegający w określonym kierunku, powodujący wzrost stopnia zorganizowania danego społeczeństwa
(grupy, zbiorowości, itp.) nacechowany określonymi prawidłowościami rozwojowymi.

W XIX wieku powstały 3 wielkie, klasyczne koncepcje zmian społecznych i historycznych :
1) teoria ewolucjonistyczna
2) teoria cykli społecznych
3) Marksowski materializm historyczny
AD 1)
EWOLUCJONIZM – kierunek stworzony przez socjologów w XIX wieku
Ogromnie znaczenie, aż do dziś, odgrywa dominujące znaczenie w myśleniu potocznym.
Współczesne, (pokrewne) kierunki to: neoewolucjonizm, teoria modernizacji, teoria społeczeństwa postindustrialnego, socjobiologia, a także w pewnym zakresie Marksowski materializm historyczny
Ewolucjonizm wywodzi się z intelektualnej atmosfery oświecenia(poszukiwanie ładu, sensu, porządku) we wszystkich dziedzinach rzeczywistości, to odzwierciedlać miały prawa nauki.
To kierunek teoretyczny, ma odnaleźć ład, sens, porządek w całych dziejach ludzkości, od powstania organizmów rozumnych po współczesną cywilizację przemysłową i uchwycić to w jednej regule, formule monologicznej (prawie ewolucji)
Ojcowie: August Comte (1798-1857)
Herbert Spencer (1820-1903)
Jednak socjologiczna definicja tego słowa zupełnie różni się od ewolucjonizmu w biologii(Karol Darwin 1809-1822)
· społeczeństwo – to organizm, ulega wzrostowi stopniowe, powolne ujawnianie zawartych w nim tendencji rozwojowych. Proces wzrostu możemy podzielić na etapy, ma swój pkt wyjścia i pkt docelowy, Wzrost oznacza też postęp doskonalenie funkcjonowania, integrację wewnętrzną, lepsze przystosowanie org. Społecznego do otoczenia.
Progresywizm jest niemal nieodłączny od ewolucjonizmu
W połowie XIX wieku ewolucjoniści wprowadzają do socjologii pojęcie rozwoju społecznego.
Wzrost organizmu społecznego jest przypadkiem rozwoju, jest to proces endogenny, kierowany i postępowy. Stanowi aktualizację potencjalnych tendencji, prowadzi przez określone etapy do coraz doskonalszego stanu społeczeństwa, Kryterium kierunkowym jest różnicowanie się struktur i funkcji oraz związana z tym rosnąca zdolność adaptacyjna.
U podstaw takiej wizji rozwoju leży kilka ważnych przesłanek:
Determinizm – każdy stan społeczeństwa jest etapem szerszego procesu, w pełni zdeterminowanym genetycznie przez wcześniejszy przebieg procesu, wynikający w sposób konieczny z tego, co było wcześniej.
Fatalizm – rozwój społeczny toczy się w sposób konieczny, nieuchronny i nieodwracalny, ludzie nie mogą go powstrzymać ani ukierunkować. Członkowie społeczeństwa mogą jedynie starać się go zrozumieć, ewentualnie przystosować się do niego.
Finalizm – r.s zmierza w pewnym kierunku, do określonego stanu docelowego, końcowego.
Progresywizm – każdy kolejny, późniejszy stan społeczeństwa jest relatywnie lepszy od poprzedniego. Stan końcowy, docelowy przyniesie pełną realizację dobra i szczęścia.
Uniformizm - rozwojowi podlega całe społeczeństwo, nie jego wybrana część, społeczność (plemię czy państwo) Rozwój ogarnia całe społeczeństwa globalne. Jego prawidłowości są wspólne dla wszystkich ludzi, uniwersalne.
Jednoliniowość – rozwój biegnie zawsze tym samy torem, przechodzi te same stadia. Różne kraje na drodze swojego rozwoju muszą pokonywać tę samą drogę, tę samą sekwencję faz. Lecz mogą znajdować się na innym etapie tej samej drogi.

AD 2)
TEORIA CYKLI DZIEJOWYCH W HISTORIOZOFII

Poprzednie koncepcje dotyczące rozwoju społecznego uznawały kierunkowy i progresywny bieg historii (zdarzenia niepowtarzalne, nieodwracalne, przybliżające pożądamy stan społeczeństwa)
Inaczej to tłumaczyły teorie cykliczne:
· historia toczy się w powtarzalnym rytmie
· żadne zdarzenie nie jest całkowicie unikalne
· w pewnym momencie bieg dziejów powraca do pkt-u wyjścia
· teraźniejszość – to tylko przejściowy etap tego procesu.
· Historia – to powtarzające się cykle
Rosyjski filozof Mikołaj Donilewski (1822 – 1885) „Rosja i Europa” odrzuca 3 założenia ewolucjonizmu: a) że rozwój obejmuje ludzkość jako całość
b) ze rozwój ma charakter kierunkowy i postępowy
c) że miarą postępu jest społeczeństwo zachodniej Europy
· przedmiotem rozwoju nie jest ludzkość lecz poszczególne cywilizacje (mniejsze, jednolite)
· każda cywilizacja przechodzi prawidłowy cykl życiowy
1) pojawienie się cywilizacji jako syntezy poszczególnych elementów kulturowych
2) uzyskanie przez nią rzeczywistej odrębności kulturalnej, politycznej.
3) Rozkwit cywilizacji, realizacja możliwości twórczych
4) Wyczerpanie potencjału twórczego, apatia, stagnacja
5) Rozpad i upadek cywilizacji
Cykle cywilizacje przechodzą nierównomiernie dlatego powstają dysproporcje rozwojowe
AD 3
MARKSIZM – czerpie z ewolucjonizmu.
Teoretyczne rozważania Marksa wynikały z potrzeby odnalezienia sposobu zmiany współczesnego mu społeczeństwa nazywanego przez niego kapitalistycznym albo burżuazyjnym.
Krzywdy, cierpienia, całe zło jakie niesie ze sobą kapitalizm nie są niczym przypadkowym i przejściowym tylko należą do jego niezbywalnych cech. Należy więc starać się o całkowitą zmianę istniejących stosunków
Charakter Marksistowskiej socjologii jest określany mianem MATERIALIZMU HISTORYCZNEGO
Teoria Marksa:
· sjentystyczna i makrospołeczna perspektywa
· holizm
· społeczństwo: obiektywnie istniejąca całość, której wszystkie części są ze sobą powiązane a zainteresowanie zmianą tego społeczeństwa prowadziło do koncentrowania uwagi na procesie historycznym
Procesem tym rządzą prawa i reguły, przebiega on w sposób konieczny

Marksowska teoria zmiany stała się –teorią rozwoju społecznego
Zadaniem naczelnym wykrycie jego praw
Marks sformułował to prawo na podstawie analizy współczesnego mu kapitalizmu
Dynamika ogólne prawo rozwoju społecznego
Kapitalizm jedna z przejściowych form historycznych
To doprowadziło Marksa do sformułowania teorii formacji społecznych


Dla Marksa istotne było wykazanie na podstawie praw rozwoju społecznego, że koniec kapitalizmu jest koniecznością historyczną, Kres kapitalizmu miał zapoczątkować prawdziwą historię ludzkości. Dotychczasowe dzieje to tylko prehistoria.
Specyfika Marksistowskiej teorii polega na tym, że
- to orientacja przyszłościowa
- uznanie sprzeczności i konfliktów za siłę napędową rozwoju
Teoria formacji i rozwoju społecznego Marksa była w późniejszych czasach różnie interpretowana i stanowi przedmiot sporów w środowiskach marksistowskich
Pytanie: 32- „Typy ładu społecznego „oraz pytanie 33 – „Zachowania społeczne wobec ładu poli i monocentrycznego

Ład społeczny – porządek, system międzygrupowych i jednostkowych porozumień, sposób podejmowania decyzji, które dotyczą jednostek i zbiorowości.

Typy i zachowania:

1. Porządek policentryczny – typ zachowań, w których życie społeczne jest wypadkową indywidualnych decyzji i działań. Zachowania te wynikają z wolnej gry, którą każdy prowadzi na własny rachunek.

2. Porządek monocentryczny – typ zachowań zbiorowych, które są regulowane przez centralny ośrodek decyzji. Ośrodkowi temu podporządkowane są indywidualne losy ludzkie i całe życie zbiorowe.

3. Porządek prawny – proces przekształcania się stosunków prawnych w świadomość prawną społeczeństwa; praworządność obejmującą całokształt norm prawnych w praktyce życia społecznego i politycznego.

4. Ład prorozwojowy – porządek społeczny, system porozumień prawnych, ekonomicznych, politycznych, które gwarantują wszystkim ludziom maksymalną stabilizację na danym etapie historycznego rozwoju.

Punkty 1 i 2 zawierają odpowiedź na pytanie 33
36 Socjalizacja polityczna

Ważny obszar, w którym toczą się procesy socjalizacji, to polityka. Ludzie podlegają socjalizacji politycznej, to znaczy wdrażają się do pewnej kultury politycznej, reguł gry obowiązujących w sferze polityki. Roli czynnego politycznie obywatela uczymy się przeważnie raz w życiu. Ale w społeczeństwie ulegającym głębokim, przełomowym zmianom politycznym trzeba się często uczyć na nowo. Mówimy dziś w Polsce, że wszyscy uczymy się demokracji. Bo nie wystarczy wprowadzić wybory, parlament, urząd prezydencki. Potrzeba jeszcze demokratów, to znaczy obywateli gotowych do uczestnictwa w systemie demokratycznym, do korzystania z jego instytucji. Demokracja bez demokratów to stan kuriozalny. A reguł demokratycznego uczestnictwa trzeba się właśnie nauczyć, przyswoić je sobie, głęboko internalizować, zanim demokracja zacznie działać naprawdę. Trzeba wiedzieć, jak troszczyć się o sprawy publiczne, jak interweniować w obronie interesów czy wartości, jak i po co głosować, jakie ma się powinności wobec państwa do kogo pisać petycje, gdzie protestować. To właśnie musi przynieść socjalizacja do nowego ustroju politycznego.


Socjalizacja (z łaciny socialis – społeczny),

1. proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań, obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłej osobie. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. rodziny kolegów), osób (np. nauczyciela) lub instytucji (np. szkoły),

2. w politologii pojęcie socjalizacja polityczna oznacza proces kształtowania świadomości, postaw i kultury politycznej człowieka. Jednostka przyswajając sobie różne informacje o systemie politycznym, wartościach, normach i wzorach zachowań politycznych, a także dzięki własnej aktywności zdobywa wiedzę i reguluje własnymi zachowaniami.

Politologia (greckie polts – obywatel + logos = nauka, słowa), teoretyczna nauka o polityce, zajmująca się analizą zjawisk i procesów politycznych, głównie prawidłowościami i zasadami życia...

Na socjalizację polityczną wpływają np.: partie polityczne, środki masowego przekazu, instytucje państw, znajomi, koledzy itd. Istotną rolę w socjalizacji politycznej odgrywa też edukacja polityczna. Rezultatem tych wielorakich oddziaływań jest ukształtowanie się różnych postaw, emocji i zachowań poszczególnych ludzi w odniesieniu do zaistniałych zjawisk i podmiotów politycznych oraz wyobrażeń i koncepcji stanowiących podstawę ich aktywności publicznej.
39. Charakterystyka społeczeństwa informacyjnego
Społeczeństwo informacyjne to takie społeczeństwo, w którym produkcja towarów i usług w znacznej mierze zależy od przekazywania informacji. Powstanie i rozwój społeczeństwa informacyjnego ma wiele konsekwencji. Zmienia się skład zawodowy i pojawia płynność rynku pracy zagrażająca stabilizacji zatrudnienia i wymagająca stałej elastyczności. Społeczeństwo to bywa nazywane społeczeństwem ryzyka. Zmieniają się też relacje między pracownikami a ich miejscem pracy i domem. Aby wypełniać obowiązki służbowe i polecenia pracodawcy, nie jest niezbędne opuszczanie domu. Społeczeństwo informacyjne umożliwia zarówno rozwój demokracji, jak i rozszerzenie się niedemokratycznej władzy korporacji międzynarodowych. Zyskują one możliwość takiej kontroli pracowników, która ogranicza ich swobody demokratyczne.

40. SPOŁECZEŃSTWO MOBILNE
SPOŁECZEŃSTWO MOBILNE (RUCHOME) TO TAKIE, KTÓREGO ZNACZĄCA GOSPODARCZO, POLITYCZNIE NAUKOWO... ITD. CZĘŚĆ MOŻE PROWADZIĆ SWOJE ŻYCIE (PRACA, ZABAWA...) NIE TYLKO W WARUNKACH STACJONARNYCH, ALE TAKŻE W RUCHU LUB POZA STAŁYM MIEJSCEM ZAMIESZKANIA I PRACY