Gajusz Juliusz Cezar

Ten wybitny rzymski wódz, mąż stanu i pisarz urodził się prawdopodobnie w roku 102 lub 100 a zmarł w roku 44. Juliusz Cezar był potomkiem arystokratycznego rodu juliańskiego – po ojcu potomek Eneasza syna Wenery, zaś po matce króla Ankusa Marcjusza. Później został on spowinowacony ze stronnictwem popularów. Podczas proskrypcji sullańskich został on wygnany z Rzymu i szukając schronienia osiadł na jakiś czas w Azji Mniejszej. Stało się to dlatego, gdyż popadł w konflikt ze Sullą, rzymskim wodzem, politykiem i optymatą. Nadal popierany przez popularów powrócił do Rzymu w 78 roku p.n.e. po śmierci Sulli.

Galiusz Juliusz Cezar w 68 roku p.n.e. został kwestorem, rozpoczynając tym samym swoją karierę senatorską. W 65 roku p.n.e. objął on urząd edyla. Organizując wystawne igrzyska, zdobył sobie popularność oraz zaskarbił sobie względy ludu. Zyskał sobie wówczas przychylność przywódcy ekwitów, oraz zbliżył się do najbogatszego człowieka w Rzymie Marka Licyniusza Krassusa, wraz z którym był wmieszany w spisek Katyliny (65 r. p.n.e.). Juliusz Cezar był posądzony także o udział w innym spisku, który wykrył Cyceron (63 r. p.n.e.). Niedługo później Cezar popadł w konflikt z Cyceronem, gdyż jako pretor (tytuł ten uzyskał w 64 roku p.n.e.) opowiedział się przeciwko karze śmieci dla spiskowców, czego domagali się Cyceron i Katon Młodszy.

W roku 63 p.n.e. Juliusz Cezar otrzymał godność pontifex maximus (najwyższy kapłan), a 61 roku p.n.e. otrzymał on urząd namiestnika Hiszpanii Dalszej (Hispania ulterior). To właśnie tam objawiły się jego niezwykłe zdolności przywódcze i organizacyjne. To również tam zwyciężył zbuntowanych Luzytanów oraz zreorganizował finanse prowincji. Utracony w czasie edylatu majątek, Cezar odzyskał jako namiestnik jednej z prowincji. W 60 roku p.n.e. powrócił on do Rzymu, gdzie wykorzystując konflikt pomiędzy Pompejuszem Wielkim a senatem, zawarł pierwszy trumwirat (było to tajne porozumienie pomiędzy Cezarem, Pompejuszem i Krassusem). W 59 roku p.n.e. Cezar został wybrany konsulem i wbrew woli senatu przeprowadził postulaty trumwirów (był to m. in. podział gruntów pomiędzy weteranów Pompejusza). Namiestnikiem Galii Przedalpejskiej i Zaalpejskiej (Narbońskiej) Cezar został wybrany w 58 roku p.n.e.. Pokonując Germanów (pod wodzą Ariowista – 58 r. p.n.e.) i Helwetów oraz dzięki interwencji w spory plemion galijskich, do 56 roku p.n.e. Cezar podbił całą prowincję. Mimo dwukrotnych wypraw do Brytanii (lata 55 i 54 p.n.e.) Juliuszowi nie udało się ostatecznie podbić wyspy. W latach 52 – 51 p.n.e. pod Alezją pokonał wojska Galów dowodzone przez Wencyngetoryksa, czym stłumił bunt tego plemiona.

Trumwirat ostatecznie rozpadł się po śmierci Krassusa w 53 roku p.n.e. Wzrastający w coraz większą potęgę Cezar budził poważne obawy senatu. Starając się ograniczyć wpływy Juliusza, senat powierzył konsulat Pompejuszowi, udzielając mu szerokich pełnomocnictw wojskowych. Cezara natomiast senat pozbawił zaocznego prawa ubiegania się o konsulat oraz żądając oddania wcześniej przyznanego mu dowództwa. W 49 roku p.n.e. Cezar zdecydował się na zamach stanu, przekroczył słynną rzekę Rubikon stanowiącą umowną granicę Rzymu i wtargnął do Imperium wypowiadając słynne słowa: „Alea iacta est!” (Kości zostały rzucone!).

Zajęciem Rzymu Cezar rozpoczął wojnę domową. Liczący na pomoc władców hellenistycznych Pompejusz, zbiegł z Italii wraz z częścią senatorów, aby zgromadzić znajdujące się we wschodnich prowincjach legiony, do walki przeciwko Cezarowi. Juliusz pokonał Pompejusza w bitwie pod Farsalos (Grecja) w 48 roku p.n.e. Pokonany Pompejusz zbiegł do Egiptu, gdzie został zamordowany na rozkaz króla Ptolemeusza XIII. Juliusz Cezar także wyprawił się do Egiptu i tam wmieszał się w spory dynastyczne (wojna aleksandryjska) pomiędzy królem Ptolemeuszem a Kleopatrą VII, osadzoną przez niego na tronie. Dzięki zwycięstwie w 47 roku p.n.e. pod Zelą nad królem Pontu Farnacesem II, Galiusz zajął Bitynię. Po bitwach z Pompejczykami i ich ostatecznym rozproszeniu w bitwach: w 46 roku p.n.e. pod Tapsus (Ameryka Północna) i w 45 roku p.n.e. pod Mundą (Hiszpania), Cezar powrócił triumfalnie do Rzymu, gdzie skumulował w swym ręku wiele urzędów (dożywotnia dyktatura, władza i nietykalność trybuna, zwierzchnictwo nad prowincjami i wojskiem), sprawując jedynowładztwo i faktyczną dyktaturę.

Juliusz Cezar przeprowadził szereg różnych reform (były to m. in. nadanie obywatelstwa mieszkańcom Galii Transpadańskiej, zwiększenie autonomii miast italskich, wprowadzenie kontroli przeciw nadużyciom w prowincjach, zatwierdzenie kilku ustaw agrarnych, nakaz założenia kolonii rzymskich w prowincjach, ponadto plany osuszenia błot pontyjskich oraz budowy kanały przez Istm Koryncki). Cezar zreformował także kalendarz (oparł go na wiedzy egipskich kapłanów; co 4 lata wprowadził rok przestępny) od jego imienia nazwany juliańskim. Jego działalność i pasmo wielkich sukcesów przerwał utrzymany w tajemnicy do ostatniej chwili zamach na jego życie. Juliusz został skrytobójczo zasztyletowany w idy marcowe (15 III) 44 roku p.n.e. W spisek zamieszani byli senatorowie, na których czele stali Brutus i Kasjusz. Spiskowcy najprawdopodobniej obawiali się utraty swoich praw i pozycji na rzecz mieszkańców prowincji oraz zamiany republiki rzymskiej w monarchię typu hellenistycznego.

Juliusz Cezar będący doskonałym wodzem, swoje sukcesy wojskowe zawdzięczał przede wszystkim podniesieniu sprawności zaopatrzenia armii, wprowadzeniu wojsk inżynieryjnych, udoskonaleniu metod oblężniczych oraz ugruntowaniu autorytetu wodza. Galiusz pozostawił po sobie także cenną spuściznę literacką, m. in. poezję i dramaty, gramatykę oraz prace historiograficzne, charakteryzujące się tendencją polityczną. Pisał on stylem zwięzłym, prostym i bardzo poprawnym. Jego dzieła maja dużą wartość historyczną i literacką.

Galiusz Juliusz Cezar zalicza się do najsławniejszych postaci historycznych. W ówczesnej świadomości stał się on nie tylko sławnym wodzem, ale również symbolem jednowładcy. Jego przydomek rodowy (używany jako tytuł przez cesarzy z dynastii julijsko-klaudyjskiej) stał się od czasów Hadriana (II w.) synonimem władcy i jako taki przeszedł do innych języków (cesarz). Powstało wiele jego biografii (m.in. w starożytności pióra Swetoniusza czy Plutarcha, w czasach współczesnych G. Waltera), Cezar jest również bohaterem licznych utworów literackich (m.in. W. Shakespeare'a, Woltera, T. Wildera).

Najsłynniejsze powiedzenia Juliusza Cezara

- Et tu Brute contra me! - I ty, Brutusie, przeciw mnie!
- Ludzie chętnie wierzą w to, czego pragną.
- Po większej części w nieszczęściu przyjaciele stają się nieprzyjaciółmi.
- Uważajcie na ludzi, którzy się nie śmieją. Są niebezpieczni.
- Veni, vidi, vici - Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.
- Wolałbym być pierwszym tutaj niż drugim w Rzymie.
- Alea iacta est! - Kości zostały rzucone!

Kalendarium

102 lub 100 r. p.n.e. – Urodzenie Juliusza Cezara.
68 r. p.n.e. – Uzyskanie tytułu kwestora.
65 r. p.n.e. – Uzyskanie tytułu edyla, zaskarbienie przychylności ludu wystawnymi igrzyskami oraz wmieszanie się w I spisek Katyliny.
63 r. p.n.e. – Uzyskanie tytułu pontifex maximus (najwyższy kapłan).
62 r. p.n.e. – Otrzymanie tytułu pretora.
61 r. p.n.e. – Cezar zostaje namiestnikiem w Hiszpanii Dalszej; ujawnienie przez talentów wojskowych i administracyjnych.
60 r. p.n.e. – Zawarcie pierwszego trumwiratu (między Cezarem, Pompejuszem i Krassusem.
59 r. p.n.e. – Otrzymanie tytułu konsula, przeprowadzenie przez Cezara niektórych postulatów trumwirów.
58 – 49 r. p.n.e. – Pełnienie urzędu namiestnika Galii Przedalpejskiej i Zaalpejskiej; do 56 roku p.n.e. Juliusz opanował całą Galię.
55 r. p.n.e. – W walce z Germanami ustalenie granicy na Renie.
53 r. p.n.e. – Rozpadł się trumwirat.
52 – 51 r. p.n.e. – Stłumienie powstania Wencyngetoryksa.
49 r. p.n.e. – Cezar decyduje się na zamach stanu i przekracza rzekę Rubikon.
48 r. p.n.e. – Pokonany przez Cezara Pompejusz ucieka do Egiptu, gdzie zostaje zamordowany.
47 r. p.n.e. – Zwycięstwo Galiusza pod Zelą nad królem Pontu Farnacesem II; zajęcie Bitynii.
46 r. p.n.e. – Zwycięska bitwa Cezara z Pompejczykami pod Tapsus.
45 r. p.n.e. – Wygrana przez Juliusza bitwa z Pompejczykami pod Mundą.
44 r. p.n.e. – Skrytobójcze zasztyletowanie Cezara przez Brutusa i Kasjusza w idy marcowe.