Rozważania na temat romantycznej miłości na podstawie fragmentów "Giaura", "Dziadów" cz.III oraz "Cierpień młodego Wertera"

„ Żyłem, kochałem i wiele cierpiałem. Byłoby źle, gdyby ktoś nie miał w swym życiu okresu, kiedy mu się wydaje, że Werter napisany został tylko dla niego”
J.W. Goethe


„Miłość nie jedno ma imię” głosi stare polskie powiedzenie. Miłość do rodziców, do przyjaciół, żony lub męża, miłość duchowa bądź miłość fizyczna odgrywa ogromna rolę w życiu człowieka. Potrafi wynieść go na szczyt, obdarzyć pełnią szczęścia, ale może także rzucić w najgłębszą przepaść. Kochamy naszych rodziców już jako maleńkie dzieci, starsi kochają swoje dzieci, ofiarowując im wszystko. Młodzież kocha swoje rodzeństwo. Miłość bywa wierna, ale też niespełniona, szalona i platoniczna, radosna i pełna rozpaczy, za każdym razem inna. Chociaż daje nam tak wiele, to także czasem gubi i zaślepia. .Najwięcej emocji budzi jednak miłość do partnera lub partnerki. Przychodzi niespodziewanie, obezwładnia duszę i serce, daje pełnie szczęścia. Osoba zakochana emanuje radością, patrzy na świat przez zupełnie inny pryzmat, jest zdolna do szalonych zachowań. Jednak miłość nie zawsze bywa szczęśliwa. Często jest nieodwzajemniona bądź napotyka na trudne do przejścia przeszkody.
Na przestrzeni wieków uczucie miłości stawało się coraz bardziej popularnym tematem literackim. Jednym z pierwszych utworów, które mówi…a o miłości jest fragment I Listu do Koryntian tj. „Hymn do miłości”, autorstwa św. Pawła. Ukazuje on najistotniejsze prawdy związane z miłością. Ponadto miłość ujawnia się także w mitologii, zarówno greckiej jak i rzymskiej. Demeter- stereotyp kochającej matki, która rozpacza po stracie córki porwanej do Hadesu za zerwanie zakazanego kwiatu. Orfeusz- idealny kochanek, który przywołuje swoją ukochaną żonę Eurydykę własnym śpiewem i grą na lutni, po czym gdy zszedł po nią do Krainy Umarłych, stracił ją na zawsze. Warto jeszcze wspomnieć o Penelopie- Wiernej, oddanej żonie Odyseusza, która w Odysei czeka na niego całe lata zwodząc swoich własnych zalotników. Średniowieczny utwór „Tristan i Izolda” przedstawia sprzeciwiające się zdrowemu rozsądkowi, zakazane, ale jakże namiętne uczucie pary kochanków. Kilkadziesiąt lat później, w epoce renesansu, William Szekspir ukazał czytelnikowi obraz tragicznej miłości Romeo i Julii. Autorem kunsztownych wierszy miłosnych, mieszczących się w konwekcji barokowej kultury dworskiej, był Jan Andrzej Morsztyn. Utwory pt. „Niestatek” i „Do trupa” pełne barokowych konceptów, porównań i wyszukanych metafor, oddają rozmaite przeżycia i stany uczuciowe podmiotu lirycznego. Sentymentalne utwory Karpińskiego i Rousseau ukazują miłość jako szczęśliwe uczucie na tle sielankowego krajobrazu. Zupełnie inaczej miłość przedstawiana jest w epoce romantyzmu. Określenie ‘romantyczny’ używany współcześnie różni się znacznie od pojęcia odnoszącego się do miłości tamtych czasów. Według Marty Piwińskiej, miłość w romantyzmie jest jednym z uprzywilejowanych tematów literackich, częścią romantycznej filozofii życia a także dziedziną eksperymentów i słynnych w epoce skandali. Cenna wartością jest przede wszystkim samo doświadczenie miłości bez względu na to czy jest ona szczęśliwa czy przynosi nieszczęście, bądź prowadzi do zguby jak ukazuje to ówczesna sztuka. Romantyzm programowo oddziela miłość od tradycyjnie wiązanych z nią pojęć, takich szczęście, powodzenie życiowe, realizacja planów a w tym małżeństwo oraz satysfakcja erotyczna. Jest ona swoistą polemiką z dotychczasową koncepcją miłości. Od tej pory uczucie pomiędzy kobieta a mężczyzną przestaje być związane z małżeństwem. Miłość jest szalona, bowiem sprzeciwia się racjonalistycznej filozofii życia, a nie dlatego, że nie liczy się z przeszkodami i zdrowym rozsądkiem. Jest uczuciem zmysłowym, duchowym, nie dąży do erotycznego spełnienia. Jednak przede wszystkim miłość romantyczna to miłość nieszczęśliwa, tragiczna, prowadząca do klęski, obłędu a często także śmierci. Stanowi ona bunt przeciwko wszystkim wcześniejszym stylo ludzkiego życia. Miłość staje się zatem jednym z elementów polemiki filozofii romantycznej z oświeceniową.
Miłość romantyczna sta a się natchnieniem dla wielu poetów tego okresu. Jednym z nich jest wybitny niemiecki pisarz Wolfgang Goethe. W swoim utworze „Cierpienia młodego Wertera” ukazuje on miłość jako uczucie nieodwzajemnione, altruistyczne, lekko obłąkane, ale zarazem szczere aż do bólu. Miłość tytułowego bohatera jest bardzo nieszczęśliwa, buntuje się przeciw konwenansom społecznym. Werter przebywa obok swojej ukochanej, która w pełni szanuje jego uczucie. Mimo tego jest żoną innego mężczyzny i nie może spełnić uczuć bohatera. Werter akceptuje ból towarzyszący jego miłości do Lotty, gdyż jest to ból przynoszący oprócz cierpienia także tajemniczą słodycz i rozkosz. Podobna sytuacja ukazana została w utworze „Giaur” angielskiego pisarza, Byrona. Tytułowy bohater jest typowym przykładem nieszczęśliwego kochanka, człowieka tajemniczego, skłóconego ze światem, samotnie walczącego z otaczającą go rzeczywistością. Kolejny przykład zrozpaczonego kochanka stanowi Gustaw, bohater IV cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. Główny bohater jest człowiekiem wrażliwym, samotnym poetą, niezrozumianym przez ludzi, wyobcowanym. Każdy z tych bohaterów prezentuje typowy obraz romantycznej miłości.
Miłość nieszczęśliwa to uczucie, które łączy zarówno postać Wertera jak tez Giaura i Gustawa. Pierwszy z bohaterów prezentuje postać słabego, biernego wobec życia młodzieńca, który nie potrafi stawić czoła trudom i nawarstwiającym się problemom. Nie jest on w stanie przezwyciężyć destrukcyjnej miłości, która stopniowo niszczy jego świat i osobowość. Uczucie prowadzi Wertera do szaleństwa: „Włóczę się po lesie, a wróciwszy do Loty, widząc jak siedzi z Albertem w altanie pod lipą, nie mogę wytrzymać i zaczynam takie błazeństwa, takie wybryki, takie stroje miny i wyplatam głupstwa, że trudno to sobie wyobrazić.” Werter całym sercem kocha kobietę, która nigdy nie zostanie jego partnerką. Jego uczucie pozostanie na zawsze niespełnione, co sprawia, że życie Wertera przepełnione jest smutkiem i cierpieniem. Przebywa on tuz obok ukochanej i obserwuje jej radość szczęście u boku ukochanego. Jest bezsilny, z bólu rozpoczyna pisanie listów, w których wyraża swoje uczucia. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku bohatera bajronowskiego, który postanawia za wszelką cenę walczyć o swoją ukochaną. Giaur kocha Leilę całym sercem i jest w stanie zrobić dla niej wszystko, o czym świadczą słowa: „Jeśli krwi burza, oczu błyskawica, ust nieme drżenie, mieniące się lica, serca katowania i głowy szaleństwo, śmiałość w zamiarach i w spełnieniu męstwo , pierś chciwa zemsty, dłoń zbrojna kindżałem. Wszystko, co czułem i co dokonałem, jeśli to znakiem kochania- kochałem.” Niestety jego miłość także uznać można za nieszczęśliwa, bowiem mimo tego, że Leila prawdopodobnie odwzajemnia uczucia, była żoną innego mężczyzny. W końcu doszło do tego, że Leila za swą zdradę poniosła śmierć z rąk męża, tureckiego baszy. Gustaw także jest tragicznym kochankiem, doznaje on ogromnego zawodu ze strony kobiety, która nie odpowiadając na jego zaloty pozostaje zimna i obojętna.
Miłość romantyczna określana jest mianem miłości duchowej, która nie dąży do fizycznego spełnienia. Osoba zakochana w sposób patetyczny i wzniosły mówi o swoich głęboko przeżywanych uczuciach. Tym samym idealizuje obiekt swoich uczuć, nadając mu cechy ponadludzkie, kobieta często utożsamiana jest z aniołem. Właśnie kobietą –aniołem nazywa Werter ukochaną Lotę, traktuje ją jako postać doskonałą. Podobnie swą ukochaną traktuje Giaur, który nazywa Leilę aniołem życia i światłości, zaranną jutrzenką, w jego oczach jest ona kobietą idealną, niemalże nadziemską., Gustaw natomiast, nazywa swą ukochaną „nadludzką dziewicą”, uważa ją za istotę boską, jest ona jego idealnym dopełnieniem. Miłość do kobiety stanowi sens życia każdego z bohaterów, wypełnia każdą ich myśl, jest nadzieją i największym marzeniem. Miłość jest dla nich z jednej strony bólem trudnym do zniesienia, a z drugiej najsłodszą rozkoszą. Stanowi duchowe uniesienie, niezwykłe przeżycie o nadludzkiej sile. Werter juz po pierwszym spotkaniu czuje niezwykłą wieź duchową z Lotą. Miłość jest wyższym przeznaczeniem, wyróżnieniem, darem i zrządzeniem niemal nadprzyrodzonym. Dlatego też Gustaw tak wiele razy mówi o niezniszczalnych łańcuchach łączących bliźniacze dusze, którym udało się odnaleźć. Zerwanie tego metafizycznego łańcucha nie jest możliwe, ale można przeciąć jego ziemskie ogniwa i w życiu rozdzielić ludzi nawzajem sobie przeznaczonych. Jest to zbudowany na podstawie teorii Platona obraz miłości, w którym to Bóg stworzył dwie połączone dusze i wysyła je na ziemię, gdzie te próbują się odnaleźć. Siła ich przyciąganie jest silniejsza nawet od śmierci, ale powodować może również cierpienie; Taki właśnie los spotyka każdego z bohaterów.
Miłość romantyczna to miłość wieczna, sięgająca poza grób. Każdy z bohaterów ma w ciągu całego życia tylko jedną wybrankę i to jej poświęca wszystkie swoje uczucia. Owe uczucie przetrwa aż do śmierci, tak jak to miało miejsce w programowym utworze polskiego romantyzmu pt. „Romantyczność’. Młoda dziewczyna nie zapomina o ukochanym nawet po jego śmierci, widzi go oczami swojej duszy.
Bohaterowie romantyczni bardzo często egzaltują swoje uczucia, które rozpięte są pomiędzy miłosnym cierpieniem, a gwałtownymi porywami pragnień. Romantyczny kochanek często patrzy na świat przez pryzmat własnej osoby i ocenia go w bardzo subiektywny sposób. Giaur postępując z godnie z zasadą: „Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie” posuwa się do zbrodni i nie zdaje sobie sprawy z tego, jakie zło czyni. Jest przekonany, że postępuje zgodnie z prawem, bowiem walczy o ukochaną kobietę i własne szczęście. Jest on przeciwieństwem Wertera, który przyjmuje statyczną postawę i nie przejawia woli walki o Lotę, przelewając swoje uczucia wyłącznie na karty papieru. Gustaw natomiast oskarża księdza o to, że nie przygotował go odpowiednio do życia, czytał „zbójeckie książki” o idealnej miłości, która okazała się nieosiągalną, a zderzenie z rzeczywistością niezwykłym cierpieniem. Przyjmuje postawę buntownika i okazuje niechęć względem kobiet oraz ma za złe ich zmienność uczuciową, mówiąc:
„Kobieto, puchu marny! Ty wietrzna istoto!
Postaci Twojej zazdroszczą anieli,
A duszę gorszą masz niżeli”
Giaur natomiast, o swoje nieszczęście obwinia wszystkich ludzi, jednak duma nie opuszcza go do ostatniego dnia życia i nawet wtedy stwierdza: „Gdybym mół odżyć, żyłbym, tak jak żyłem”.

Miłość romantycznych kochanków sprawia i porzucają oni zdolność racjonalnego postępowania. Ich życiem zaczynają kierować liczne namiętności i niespodziewane emocje. Powoduje ona również wielkie wahania stanu psychicznego, do tego stopnia, że może prowadzić do zaburzeń zdrowego rozsądku i podejmowania nieprzemyślanych i pochopnych decyzji. Miłość romantyczna jest uczuciem silnym, namiętnym, które włada całą duszą i umysłem Oznacza ono pełnię człowieczeństwa, najwyższe natężenie ludzkiego ducha, ale równocześnie stanowi sile destrukcyjną, niszcząca psychikę zakochanego i sprowadzająca na niego nieszczęście. Człowiek obdarzony jest czystym, głębokim uczuciem, zdolnością do refleksji, ale gubi się w nierealnych marzeniach .Z czasem zatraca sens własnego istnienia, bolesne uczucie zasłania mu oczy, rujnuje wewnętrznie nieszczęśliwymi namiętnościami i prowadzi do czynu ostatecznego, jakim jest samobójstwo.
Romantyczny kochanek jest skłonny do refleksji nad sobą i światem, usiłuje oderwać się od rzeczywistości poprzez kontemplację natury, odpoczynek, sztukę oraz rozmyślania. Jego uczucie rozwija się przede wszystkim w wyobraźni, wystarczy tylko jedno spotkanie z ukochana kobietą by osiągnął pełnię szczęścia.
Miłość jest największym szczęściem i najwyższym obowiązkiem, bez miłości nie ma życia. Doskonała i absolutna miłość, nie poddana ani prawu, ani rozumowi, idealizuje i wynosi na piedestał ukochaną istotę, stara się poskromić porywy zmysłu, co prowadzi do cierpienia, rozpaczy i czynów szalonych. Kochanków romantycznych wyzwala z miłosnej udręki dopiero śmierć.
Miłość to uczucie najtrudniejsze i najpiękniejsze, głębokie. Potrafi dać radość i szczęcie, ale potrafi i zabić. Tworzy a zarazem niszczy. Miłość romantyczna zawsze idzie w parze z cierpieniem. Czy nie warto jednak oddać się najpiękniejszemu w świecie uczuciu??