Świat wartości bohatera romantycznego. Omów problem na wybranych przykładach literackich.

W literaturze romantycznej obserwujemy przemianę wewnętrzna bohaterów oraz ich wartości. Literatura romantyczna jest przejawem sprzeciwu wobec kultu rozumu, jakim charakteryzuje się oświecenie. Bohater romantyczny kieruje się w życiu tylko uczuciami. W zależności od sytuacji, obiektem jego miłości stają się inne „rzeczy”. Namiętna i wielka miłość do kobiety często popycha w ramiona samobójczej śmierci (Werter, Gustaw z IV cz. Dziadów). Większość romantyków jednak kieruję się ku narodowowyzwoleńczej walce. Zanim odnajdą swój cel w życiu –walkę o niepodległość muszą zajść w nich głębokie zmiany. Zmiany wartości. Ewolucja wartości trwa przez lata, w zależności od obszaru, aktualnej sytuacji politycznej czy rozwoju techniki. I tak werteryczna postać z utworu Goethego poddającą się w obliczu przeciwności losu, przyjmująca postawę pasywna, skoncentrowana tylko na trawiącym go uczuciu z czasem przekształca się w gorliwego patriotę, dla którego sensem istnienia jest już nie tylko miłość do kobiety, ale głównie miłość do ojczyzny.
Pierwszym przykładem bohatera romantycznego jest Werter. W jego duszy i ciele „szleje” milość do Lotty. Miłość do kobiety, która nie może i nie jest w stanie być z Werterem. Wszystko to sprawia, że najważniejszą wartością dla niego jest miłość. Nieszczęśliwie zakochany, nie mogąc poradzić sobie z odtrąceniem popełnia samobójstwo.
Drugim przykładem jest Gustaw z IV części dziadów Mickiewicza. Jest to człowiek wrażliwy, poeta, nieszczęśliwie zakochany, wyobcowany, nie zrozumiany przez ludzi. Za swój upadek oskarża romantyczne „ książki zdradzieckie” czytane przez niego w młodości. Twierdzi, że niezwykła wizja miłości w nich zawarta sprawiła, że wyznaczył sobie pragnienia niemożliwe do spełnienia, ze nie jest w stanie cieszyć się z żadnych ”ziemskich” przyjemności. Nie obchodzi go nic poza własnym cierpieniem i wspomnieniem ukochanej. Mówi o sobie jak o umarłym dla świata, nic poza jego miłością nie jest ważne. Dla niego wartością w życiu jest również miłość do kobiety tak jak dla Wertera. Również tak jak on popełnia samobójstwo.
Umiera Gustaw rodzi się Konrad. Nowy bohater jest zupełnie nowa postacią, innym człowiekiem. W przeciwieństwie do Gustawa, Konrad to wielki patriota, dla którego najważniejsza jest ojczyzna. Ona zastępuje mu wszystko: dom, przyjaciół, rodzinę. Konrad identyfikuje się z cierpiącą Polską. Podejmuje walkę o ogólną ideę. Teraz charakteryzuje bohatera prometeizm (poświęcenie się dla dobra ogółu), tytanizm (próby podjęcia totalnego wysiłku dla dobra sprawy), mesjanizm chęć spełnienia swojej misji, rola Mesjasza poświęcającego się dla idei), a nawet zdolność popełniania czynów, które z punktu widzenia moralności są dyskusyjne lub wręcz nieetyczne (mord, zdrada, bluźnierstwo). Ofiarowuje siebie, ale w zamian chce wolności i szczęścia narodu. Mówi:
„Nazywam się Milijon, – bo za miliony
Kocham i cierpię katusze”
Gorąca miłość do ojczyzny przeistacza się w szaleństwo.
„ja czuję nieśmiertelność, nieśmiertelność tworzę,
Cóż Ty większego mogłeś zrobić Boże?”
Władze porównuje do siły Boga, grozi Bogu. Tak więc romantyczny kochanek przemienia się w patriotę, bezgranicznie poświęcającego się ojczyźnie. Wartością nie jest już miłość do kobiety, ale miłość do ojczyzny.
Dla wertera i Gustawa najważniejsza jest miłość do kobiety, dla Konrada miłość do ojczyzny. „ Pomiędzy" nimi(Gustawem i Konradem) występuje kolejny bohater Konrad Wallenrod. Jego wartości są bliskie wartościom Gustawa(kocha Aldonę), ale i wartościom Konrada(kocha ponad życie kraj). Konrad Wallenrod to Walter Alf. Jako litewskie dziecko został porwany przez Krzyżaków, ochrzczony i wychowany. Zamieszkał na zamku Kiejstuta, gdzie poznał Aldonę. Przyszły ciężkie czasy dla Litwy i szczęście Aldony (żony Konrada) i Konrada nie trwało zbyt długo. Wallenrod musiał wybrać pomiędzy rodzina a ojczyzna, poświęcić jedno dla dobra drugiego. Wybrał walkę. Postanowil przybrać imię mistrza krzyżackiego, którego potajemnie zabił, Konrada Wallenroda. W walce o kraj łamie kodeks honorowy rycerza, poświęca się. Ostatecznie popełnia samobójstwo.
Bohater romantyczny ze swoimi wartościami przechodzi z Wertera, Gustawa do Konrada Wallenroda po Konrada z III cz. Dziadów. Następną przemianę, ewolucje reprezentuje Jacek Soplica. Jacek Soplica( ksiądz Robak) napawa optymizmem. Pokazuje, że może się zmienić, jeśli tylko się pragnie. Jacek Soplica poznał nieszczęśliwą miłość Gustawa, pychę Konrada, która doprowadziła go do morderstwa i upadku oraz jego patriotyzm. W końcu poznajemy go jako mnicha służącego pod przebraniem ojczyźnie, nie pragnie on chwały, nie ujawnia swojego imienia nawet, jeśli pomogłoby mu to je oczyścić.
Pokutuje za swoje zbrodnie w pokorze. Mimo swoich wcześniejszych uczynków jest uczciwy, widzi, ze do tragedii doprowadziła go bardziej pycha niż prawdziwa miłość, dojrzewa do tego, że do zwycięstwa konieczna jest współpraca, a zadanie przywrócenia niepodległości jest poza możliwościami jednego człowieka. Działa wspólnie z narodem, uświadamiając go społecznie i przede wszystkim pozyskując do wspólnego działania najbiedniejsza warstwę- chłopów. Bohater „Pana Tadeusza”, ksiądz Robak, rozumie, że walczyć o wolność można tylko działając wspólnie i całym narodem. Wszyscy muszą chcieć odzyskać wolność i walczyć o nią.
Następnym bohaterem jest Kordian. Ostatecznie dochodzi on do takiej samej postawy jak Jacek Soplica, że żeby walczyć trzeba się zjednoczyć. Prezentuje on jednak nowa wartość. Według niego, aby móc zwyciężyć trzeba też się poświęcić nawet kosztem życia. W Kordianie dokonuje się przemiana na szczycie Mont Blanc. Z młodzieńca przepełnionego mrzonkami przeistacza się w człowieka czynu. W walce o wolność ojczyzny odnajduje sens swojego istnienia. Dla Kordiana najwyższa wartością jest miłość do ojczyzny. Wartość ta jest tak duża ze gotów jest umrzeć żeby ocalić kraj.
Od miłości do kobiety po miłość do ojczyzny „przechodziły” wartości bohaterów romantycznych. Od nieszczęśliwego kochanka, przez patriotę kochającego w naturze aż do opętanego pychą i zemsta, a na koniec poznajemy efekt tej ewolucji- człowieka pokornego całym sercem oddanego ojczyźnie. Rożni ludzie tworzący jeden świat różnych wartości. Wartości, które są jednak w jednym wspólne -w miłości.
W dzisiejszym świecie również i my mamy wartości. Niestety nie każde są tak zacne i piękne tak jak wartości bohaterów romantycznych.