Wszystkie zasoby środowiska naturalnego są ograniczone. Wśród nich wyróżniamy zasoby odnawialne i nieodnawialne. Zasoby odnawialne to np. słodka woda, a nieodnawialne – np. gleba, złoża surowców mineralnych. Ze względu na postępujące procesy urbanizacyjne i coraz intensywniejsze uprzemysłowienie świata należałoby odpowiedzieć na pytanie czy nie grozi nam szybkie wyczerpanie tych zasobów naturalnych. Przecież trudno byłoby nam sobie wyobrazić życie bez chociażby surowców energetycznych takich jak węgiel kamienny czy brunatny, gaz ziemny i ropa naftowa. Spośród surowców energetycznych trzeba za najważniejszy uznać ropę naftową.
Obecnie ropa naftowa jest najcenniejszym i najbardziej energetycznym surowcem naturalnym. To właśnie ropa naftowa stanowi 39,7% wśród źródeł energii pierwotnej.
Czym jest ropa naftowa? Ropa naftowa czyli olej skalny jest to ciekła, naturalna mieszanina węglowodorów parafinowych, naftenowych i aromatycznych oraz wielu innych związków organicznych m. in. siarki, azotu, metali czy związków nieorganicznych (związków krzemu, wanadu, żelaza, sodu, niklu itp.). przyjmuje barwy żółtobrunatną, zielonkawą, czarną oraz rzadziej czerwoną czy bezbarwną. Generalnie biorąc pod uwagę pochodzenie ropy naftowej geologowie są skłonni twierdzić, że jest to jedyna na świecie płynna skała! Ropa naftowa powstała najprawdopodobniej przez przeobrażenie szczątków prehistorycznych roślin i zwierząt wraz z osadami morskimi nagromadzonych w odpowiednich strukturach geologicznych (monoklin, uskok i inne), gdzie wystąpiły odpowiednie warunki fizyczne (duże ciśnienie, temperatura), chemiczne (brak tlenu, oddziaływanie pierwiastków promieniotwórczych) i biologiczne (działalność bakterii). Złoża ropy powstawały w okresie od kambru do trzeciorzędu. Obecnie są one zazwyczaj umiejscowione w skałach porowatych lub silnie spękanych zwanych kolektorami – należą do nich wapienie, dolomity, piaskowce czy łupki. Ropa naftowa jest bardzo ważnym surowcem naturalnym nie tylko ze względu na swoje walory energetyczne, ale także dlatego, że na ropie oparty jest praktycznie cały przemysł chemiczny. Z ropy otrzymuje się większość prostych i złożonych związków organicznych, które są podstawą dla wielu syntez chemicznych istotnych dla przemysłu. Poniżej podano przykład wykorzystania etylenu otrzymywanego m.in. z ropy:
polietylen (np. woreczki foliowe)
etylen chlorek winylu polichlorek winylu
(z ropy naftowej)
cykloheksan
benzen
Z powyższego przykładu widać jak dla tylko jednego związku otrzymywanego z ropy naftowej można wytworzyć wiele innych związków istotnych dla przemysłu i gospodarki. Istotny jest także fakt, że surowiec ten jest znany już od starożytności – wykorzystywano ropę do balsamowania zwłok, oświetlenia, w celach leczniczych i wojennych (tzw. ogień grecki – mieszanina ropy, siarki i wapnia zapalająca się po zetknięciu z wodą). Ówcześnie wydobywano ją z płytkich otworów albo zbierano w miejscu wypływu ze skały roponośnej. Pierwsza kopalnia tego surowca powstała w 1854r. w Polsce, w Bórbce k. Krosna. Potem powstało wiele więcej miejsc wydobywania tego najważniejszego w XX wieku surowca. Jako pierwsi szyby naftowe stawiali Amerykanie (w Pensylwani), potem Rosjanie (w Baku), Kanadyjczycy i Rumuni. Z początku wydobycie nie przekroczyło 20 mln ton (1900r.). Popularność tego surowca wzrosła dopiero po upowszechnieniu silnika spalinowego i po odkryciu nowych pól naftowych w Teksasie i Kalifornii w USA. Jednak najbardziej zasobnym w ten surowiec terenem jest Zatoka Perska (65% rezerw światowych), a w jej obrębie najwięcej posiada go Arabia Saudyjska (35,4 mld ton), Irak (13,6 mld ton) i Kuwejt (13,1 mld ton).
Dużo ropy jest też na terenach Rosji – w Zachodniej Syberii (okręg tiumeński), a także w Azejberdżanie, Tatarii i Czeczenii. Trzecim wielkim obszarem roponośnym jest rejon Zatoki Meksykańskiej: Wenezuela (8604 mln ton) Meksyk (6079 mln ton), USA (3560 mln ton).
W ostatnich latach zaszły poważne zmiany w rozmieszczeniu wydobycia, a więc i produkcji ropy naftowej, co ilustruje powyższy wykres. Jednym z najważniejszych producentów ropy naftowej na świecie stała się Arabia Saudyjska, wyraźnie dystansując przy tym Stany Zjednoczone. Ponadto zmniejszył się udział w produkcji takich państw jak Rosja (z powodu załamania gospodarki centralnie planowanej), Irak i Kuwejt (skutek niedawnej wojny w Zatoce Perskiej i embarga ONZ na handel z Irakiem). Sytuacja ta oczywiście może bardzo szybko ulec zmianom, ponieważ naukowcy nie mogą do końca ostatecznie określić wielkości zasobów ropy naftowej, gdyż wiele złóż pozostaje nadal nieodkrytych. Podejrzewa się, że duże ilości ropy są ukryte na dnie oceanów i mórz. Niestety nie da się takich złóż obecnie eksploatować, ponieważ jest to albo niemożliwe technicznie lub nieopłacalne. Wiadomo na przykład, że duże złoża ropy są zgromadzone na dnie Bałtyku. W niektórych miejscach są one eksploatowane (na platformach wiertniczych), ale wiele złóż „leży odłogiem”. Być może za kilka lat Polska stanie się zatem jednym z większych producentów ropy naftowej... Warto tutaj wspomnieć, że w Polsce również wydobywa się ropę w niewielkich ilościach, co ilustruje poniżej mapa:
Generalnie ropa naftowa jest obecnie najbardziej pożądanym i wydobywanym w największej ilości surowcem naturalnym. Jej zasoby nie są oczywiście niewyczerpalne. Kiedyś na pewno zabraknie ropy naftowej, ale dziś trudno sobie wyobrazić świat bez niej. Należy także wspomnieć, że na ropie naftowej oparta jest gospodarka wszystkich wysoko rozwiniętych krajów. Dlatego też najwięcej ropy naftowej potrzebują stany Zjednoczone (341 mln ton), Japonia (212 mln ton), Niemcy (100 mln ton) czy Korea Południowa (77 mln ton). Wszelkie braki ropy czy wstrzymywanie jej wydobycia powoduje, że na świecie może nastąpić wielki gospodarczy kryzys. Złoża ropy naftowej trzeba zatem „pielęgnować” i nie marnotrawić jej.