"Jądro ciemności" kontra "Dziecię Europy" Czesława Miłosza.

„Jądro ciemności” odczytywane bywa jako prorocza wizja cyklu spełnionych apokalips XX wieku. Wykaż słuszność takiego spojrzenia na dzieła Konrada porównując z fragmentami poematu „Dziecię Europy” Czesława Miłosza.

Joseph Conrad w swojej noweli pt. „Jądro ciemności” przedstawia prawdziwe oblicze kolonizacji. Jako bohaterów wybiera dwie kontrastowe postacie, tak aby móc w pełni przedstawić proroczą wizję. Kurtz i Marlow reprezentują zupełnie odmienne postawy moralne i psychologiczne. Pierwszy z nich to człowiek bezlitosny, nieliczący się z prawami moralnymi i społecznymi, despota, tyran, który przypisuje sobie nadludzką władzę. Kurtz odszedł z Europy, gdzie nie mógł się spełnić tak jak pragnął. Trafił do Afryki i tam właśnie stosując swoje rządy, stał się bogiem dla tubylców. Odrzucił życie w mieście, bo wolał żyć w jądrze ciemności, gdzie rozwój cywilizacji był opóźniony. Pieniądze stały się dla niego ważniejszym celem niż życie ludzkie. Wpoił Murzynom zasady i prawa, które ich powoli „zabijały”. Widok głów nabitych na pale stojące przed jego rezydencją nie wzbudzał poczucia żalu - co więcej, Kurtz dążył do wyniszczenia rasy czarnych. Żyjąc w swoim apokaliptycznym królestwie, wykorzystując Murzynów i stwarzając pozory ciężkiej pracy – misji niesienia światła, był w pełni zadowolony z tego, co udało mu się osiągnąć oraz ze sławy, jaką dażyli go Europejczycy.

Marlow natomiast to postać, która na początku powieści jest inna niż po owej metamorfozie związanej z podróżą do Afryki. Uświadamia sobie kontrast między cnotliwymi pozorami a złą rzeczywistością. Zauważa jak duża sprzeczność istnieje pomiędzy siłą czarnych a okrucieństwem cywilizatorów. Okres zanim spotkał i poznał naprawdę Kurtza sprawił, że Marlow tak jakby był zafascynowany nim. Po spotkaniu z Kurtzem jednak głęboko się rozczarował. Zainteresował go bliżej konflikt ciemności i światła w duszy człowieka. Prowadził refleksje nad okrucieństwem kolonizacji, potępiał jej formy, ale też usprawiedliwiał jako, że to etap w niesieniu postępu. Marlow doskonale wiedział, że to wszystko jest straszne, ale przecież ktoś musi być bogiem. Kurtz wydawał mu się być silny, co dalej tłumaczył tym, że silna Europa rządzi słabymi Murzynami. Marlow zaangażował się uczuciowo w życie Murzynów, widział w nich ludzi takich jak on. Z białymi według niego miał mało wspólnego, widział w nich ludzi pustych i chciwych. Nie mógł podjąć walki o prawdę, gdyż miał wątpliwości czy to, co on uznaje za prawdę to w rzeczywistości jest kłamstwem. Z podróży wyciągnął wiele wniosków m.in. świat wyłonił się z ciemności i tam skończy. Właśnie w tej ciemności zrodziło się zło, czyli np. wykorzystywanie Murzynów.

Czesław Miłosz w wierszu „Dziecię Europy” przedstawia refleksję współczesnego Europejczyka nad tym, co się działo i dzieje. Dziecko, o którym mowa w tytule dziedziczy informacje, hasła, kulturę, które obowiązywały w przeszłości. Cały poemat to ironia, świadczy o tym wiele fragmentów, m.in. to, że musimy być honorowi a przejście przez wszystkie kataklizmy wiele nas nauczyło. Europejczyk ma (powinien) być zakłamany, co innego ma myśleć a co innego robić.

Tu przytoczę cytat:
„Niech nie wiedzą usta wypowiadające hipotezę
O rękach które właśnie fałszują eksperyment”

Miłosz pisze również, że człowiek ma się nie buntować, siedzieć cicho. Po co walczyć skoro każdemu dobrze, więc niech tak zostanie. Ludzie ukrywają zło, które może być wyzwolone, jeśli człowiek zaufa idei oraz sile. Cały poemat to tak jakby zbiór porad: jak żyć, żeby być dobrym Europejczykiem. Odpowiedzi jest wiele, najprostsze do zgadnięcia to: być złym i robić tak, aby nikt nas nie zdemaskował. Jeżeli my, którzy mamy już za sobą wojny, będziemy żyli w sposób zły to przeżyjemy. W każdym fragmencie należy odwrócić słowa Miłosza i spojrzeć na to z innej strony. Stwierdzenia zawarte w tekście są niezwykle ironiczne i nieprawdziwe. Aby spojrzeć na to z innej strony można się odnieść do wojen, holocaustu, i wtedy zobaczymy jak wiele wspólnego ma poemat „Dziecię Europy” z „Jądrem ciemności”. Weźmy pod uwagę Drugą Wojnę Światową. Ludziom obiecywano pracę, dom- nowe życie i wywożono ich do obozów pracy- fabryk śmierci. Komory gazowe, eksperymenty na niemowlętach, palenie zwłok w piecach to tylko kilka z wielu okrutnych metod, jakie stosowali cenieni, tak jak Kurtz, oficerowie, przykładni mężowie i ojcowie. Miłosz podkreśla, jak dobrze jest teraz, jak źle było kiedyś i co ta przestrzeń czasowa zrobiła niewinnym ludziom. U Conrada to Murzyni byli cywilizacją, którą chciano wytępić a u Miłosza można się odnieść do Żydów. Jako wytłumaczenie, dobrzy Europejczycy po prostu zeszli na złą drogę, z której ciężej było wyjść niż wstąpić na nią. Zdaje się być widoczne podobieństwo Kurtza do Hitlera, właśnie z racji żądzy władzy, pieniędzy oraz okrucieństwa, nienawiści do mniejszości i bezlitosnego egoizmu.

Podsumowując, „Jądro ciemności” to prorocza wizja wojen i okrucieństw wobec ludzi. Marlow jako wyznawca ładu moralnego skontrastowany z Kurtzem, którego postać pokazuje do czego prowadzi odrzucenie norm i zasad moralnych i społecznych oraz przypisywanie sobie atrybutów boskiej władzy. Postać Kurtza to ostrzeżenie co dzieje się z człowiekiem, który odrzuca Boga i uwalnia swoje brutalne wręcz instynkty. Ludzie słabsi, podatni pozwalają sobą manipulować i żyć w niewoli. Poszukując prawdziwego Boga na ich drodze stanął Kurtz, który był fałszywym autorytetem. Właśnie takie postawy łączą „Jądro ciemności” z innymi apokaliptycznymi wizjami, do których poprzez ironię nawiązuje Miłosz. Apokalipsy spełnione XX wieku to właśnie wojny, zagłady, masowe morderstwa. Stwierdzam, iż powieść Josepha Conrada to prorocza wizja, zapowiedź cyklu spełnionych apokalips XX wieku.