Jak przebiegała wolna elekcja?

Elekcja – z łacińskiego „electio” – wybór, jest to sposób powoływania panujących na tron, stosowany w epoce feudalnej w XI-XIII wieku.
W 1572 roku umarł Zygmunt August. Nie pozostawił syna ani nie wskazał następcy tronu. Ogromne państwo pozostało bez króla. Bezkrólewie było dla państwa niebezpieczne. O jedno nie musiano się martwić – Polska i Litwa po unii lubelskiej zostały połączone trwale i śmierć ostatniego na tronie Rzeczpospolitej Jagiellona nie zagrażała jedności państwa. Po śmierci króla Zygmunta, władzę w kraju przejęła szlachta. Decyzję o sposobie powoływania nowego władcy mogły zapaść tylko na sejmie. Zastępcą króla – interrexem został prymas J. Uchański, zwołał on do Warszawy sejm, na którym ustalono zasady wyboru nowego króla.
Po pierwsze , króla miała wybierać cała szlachta Rzeczpospolitej bezpośrednio, a nie przez posłów. Po drugie, ustalono, że w rywalizacji o tron może wziąć udział każdy szlachetnie urodzony. Z obu powyższych powodów wybory te zostały nazwane wolną elekcją. Innowiercy, obawiając się, że nowy król może okazać się nietolerancyjny wobec przedstawicieli innych wyznań, podobnie jak niektórzy monarchowie europejscy zaproponowali uchwalenie ustawy, która miała zapewnić im takie same prawa, jakie mieli w państwie katolicy i zagwarantowała Rzeczpospolitej „pokój w wierze”. Przed elekcją podpisano więc dokument, nazywany konfederacją warszawską.
Kandydatami na atrakcyjny tron polsko-litewski byli:
- Henryk Walezy – bogaty, młody katolik, wykształcony, brat króla, potężnej
nie graniczącej z Rzeczpospolitą Francji – przez to
zależnego od panów polskich, nie znający języka
polskiego i naszych obyczajów.
- Car Iwan Groźny – wschodni sąsiad Rzeczpospolitej, z którym Zygmunt
August walczył o Inflanty, despota, prawosławny,
nietolerancyjny władca rządzący bardzo silną ręką,
okrutny, ale rozumiejący język polski.
- Ernest Habsburg – syn cesarza Maksymiliana I, południowo - zachodni
sąsiad Rzeczpospolitej, rywal rodu Jagiellonów w Europie,
katolik, wróg Turcji, z którym nasz kraj nie był raczej
w dobrych stosunkach, nie znającego języka polskiego.
- Jan III Waza – król Szwecji

Wybór króla odbył się na zasadzie elekcji viritim w 1573r. na zjeździe, w którym każdy szlachcic miał prawo wziąć udział osobiście. Elekcja odbyła się na błoniach Woli pod Warszawą. Uczestniczyła w niej najczęściej ciemna i drobna szlachta mazowiecka, dająca się kierować różnym przywódcą. O zwołaniu sejmu elekcyjnego postanawiała konwokacja. Podczas elekcji senat obradował w wielkim namiocie króla zwanym szopą, posłowie obok w „kole”, otoczonym okopami. Szlachta, podzielona według województw, zbierała się w namiotach „kołem” i głosowała województwami w obecności posłów, którzy odnosili jej głosy senatowi. Wybór króla ogłaszał marszałek, nominował prymas. W razie podziału głosów praktycznie decydowała siła. Wolna elekcja viritim sprzyjała wewnętrznym intrygom i interwencji obcych państw.
11V1573r. królem Rzeczpospolitej został francuski królewicz Henryk Walezy, który uzyskał największe poparcie w czasie elekcji. Podczas koronacji w Krakowie Henryk Walezy miał zaprzysiąc, że podporządkuje się prawom zawartym w dokumencie zwanym artykułami henrykowskimi oraz podpisze ustawę pacta conventa. Król zobowiązał się tym samym regularnie zwoływać sejm, nie podejmować żadnych decyzji bez porozumienia z radą złożoną z senatorów, szanować szlacheckie przywileje, przestrzegać postanowień konfederacji warszawskiej, uznawać zasadę wolnej elekcji jako sposób wyboru króla. Władca potwierdził, że w wypadku złamania któregoś z artykułów poddani mają prawo do wypowiedzenia mu posłuszeństwa. Każdy następny król elekcyjny musiał także zaprzysiąc artykuły henrykowskie.
Pierwszy król wybrany na drodze wolnej elekcji po kilku miesiącach potajemnie uciekł do Francji. Wyjechał na wieść o śmierci swojego brata, aby objąć francuski tron. Henryk Walezy nie polubił Polski, nie chciał ożenić się z ponad 20 lat starszą Anną Jagiellonką, siostrą Zygmunta Augusta, choć zobowiązał się do tego, nie chciał podporządkować się artykułom henrykowskim. Ani w jego rodzimej Francji, ani w żadnym z europejskich państw szlachta nie miała tyle do powiedzenia co w Rzeczpospolitej. Nigdzie nie było ustawy zezwalającej wypowiedzenie królowi przez szlachtę posłuszeństwa. Wolna elekcja osłabiała pozycję króla w państwie, tron stawał się przetargiem między stronnictwami politycznymi; dawała również możliwość obcej interwencji w sprawy państwa.
Wolną elekcję zniesiono w czasie Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja.


P.S - praca krótka, ale na temat (dostałem za nią 5-), skomentujcię ją, ...pozdro dla hg na prosto!!! elo...