Rozwój mowy dziecka

Rozwój mowy dziecka

Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną , dziecko przyswaja sobie ją od najbliższego otoczenia , a przede wszystkim od matki, drogą naśladownictwa. Wielokrotnie powtarzane przez nią nazwy przedmiotów, znajdujących się w otoczeniu dziecka, zostawiają słuchowe ślady w jego mózgu. Rozwój mowy trwa kilka lat i w jego przebiegu wyodrębniają się pewne okresy, w których czas trwania u dziecka normalnie rozwijającego się można określić w przybliżeniu w sposób następujący:
- - okres melodii- od urodzenia do 1 roku życia
- - okres wyrazu- od 1 do 2 roku życia
- - okres zdania - od 2 do 3 roku życia
- - okres swoistej mowy dziecięcej- od 3 do 7 roku życia
w pracy profilaktycznej i terapeutycznej na terenie przedszkola ważna jest znajomość rozwoju mowy przypadająca na okres zdania i okres swoistej mowy dziecięcej.
1. 1. Okres zdania / 2-3 rok życia
Mowa ulega doskonaleniu. Dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe. Ze spółgłosek w tym okresie pojawiają się s, z, c, dz/ wcześniej zastępowane przez ś, ż, ć, dź , a czasem przez sz, ż, cz, dż/
Jednak dziecko ma dalej trudności , gdyż narządy mowne nie są jeszcze dostatecznie sprawne. Toteż głoski trudniejsze zastępowane są łatwiejszymi. Samogłoski mogą być wymawiane niewłaściwie. W sumie jednak mowa jest już zrozumiała nie tylko dla najbliższego otoczenia. Dziecko zaczyna mówić zdaniami dwu-, trzywyrazowymi. Są to zdania oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe. Słuch fonematyczny jest na tyle wyrobiony, że dziecko wie jak dana głoska powinna brzmieć , choć samo nie potrafi jej prawidłowo wypowiedzieć.
2. 2. Okres swoistej mowy dziecięcej / 3- 7 r.ż. /
Dziecko zaczyna już odróżniać głoski: s z, c, dz od ich miękkich odpowiedników. Omawiany okres pokrywa się z pobytem dziecka w przedszkolu. Wymowę dziecka wstępującego do przedszkola charakteryzuje już duża umiejętność odtwarzania wszelkich elementów słowa.
Dziecko trzyletnie potrafi się już porozumieć z dorosłymi , chociaż mowa jego nie jest ukształtowana pod względem dźwiękowym. Dziecko powinno już wymawiać wszystkie samogłoski tak ustne , jak i nosowe chociaż w wymowie jego mogą występować odstępstwa np. zamiana samogłosek : a-o, e-a, i-y. Jest to związane z niewykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych. Powinno również wymawiać spółgłoski :
- - wargowe: twarde i zmiękczone / m, m', b, b', p, p' /
- - wargowo- zębowe : twarde i zmiękczone : / f, f', w, w'
- - środkowojęzykowe: ś, ż, ć, dź, ń, k', g', h'
- - tylnojęzykowe: k, g, h
- - przedniojęzykowo- zębowe: t, d, n
- - przedniojęzykowo- dziąsłowe : l, l'
- - półsamogłoski: ł, j
w tym wieku mogą się już pojawiać głoski przedniojęzykowo- zębowe: s, z. c. dz a czasem przedniojęzykowo- dziąsłowe: sz, ż , cz, dż.
Chociaż dużo głosek dziecko umie już wypowiedzieć poprawnie w izolacji i pod dyktando , jednak w mowie spontanicznej są one zamieniane na łatwiejszą pod względem artykulacyjnym
Mowę dziecka 3- letniego cechuje:
-zmiękczanie głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż
- - /r/ może być wymawiane jak - j lub l.
- - Zamiast- f- występuje -h- i odwrotnie
- - Grupy spółgłoskowe są upraszczane tak w nagłosie , jak i w śródgłosie wyrazu , brak wyraźnych końcówek w wyrazach.
Mowa dziecka 4- letniego będzie się już różniła pod względem dźwiękowym. Utrwalają się takie głoski jak: s, z, c, dz; dziecko nie powinno już wymawiać ich jak ś, ź, ć, dź . Pojawia się głoska -r- , choć jej opóźnienie nie powinno jeszcze niepokoić. Głoski sz, ż, cz, dż zastępowane są przez s, z, c, dz / seplenienie fizjologiczne /. Grupy spółgłoskowe są jeszcze upraszczane.
Mowa dziecka 5- letniego jest już w zasadzie zrozumiała. Głoski sz, ż, cz, dż , które się pojawiły w 4 r.ż. zaczynają się ustalać . dziecko potrafi poprawnie je powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być wymawiane jak s, z, c, dz.
Głoska -r- powinna być już wymawiana. Grupy spółgłoskowe jeszcze są upraszczane, zarówno w nagłosie wyrazu , jak i śródgłosie wyrazu.

Dojrzałość szkolna
Dziecko wstępujące do szkoły powinno mieć mowę w pełni uformowaną pod względem fonicznym, dysponować dużym już zasobem słownikowym i poprawnie budować zdania z punktu widzenia logiki , gramatyki i składni. Powinno mówić nie tylko poprawnie i z sensem , ale też z właściwą intonacją / akcent, rytm, melodia mowy/.
Okres rozwoju mowy może przeciągać się u niektórych dzieci, tych zwłaszcza które w ogóle rozwijają się wolniej, niż inne. Jeżeli dziecko zaczęło mówić dopiero w 2-3 roku życia, to nie możemy wymagać aby w 6-7 roku rozwój mowy mógł być w pełni zakończony.
Rozwój mowy postępuje równolegle z rozwojem motoryki narządów artykulacyjnych. Mowa wytwarza się dzięki skoordynowanej aktywności muskulatury języka, warg, gardła itp. Do rozwoju i koordynacji poszczególnych części aparatu artykulacyjnego potrzebny jest czas i aktywne ćwiczenia .
Dziecko ćwiczy narządy artykulacyjne poprzez czynności ssania, połykania , żucia. W ten sposób język przygotowuje się do wymowy głosek. Najtrudniejsze głoski sz, ż, cz, dż oraz r wymagają dodatkowych ruchów precyzyjnych, np. uniesienie języka, ruchy wibracyjne. Prawidłowa artykulacja głosek warunkuje rozwój mowy dziecka.
Opanowanie systemu językowego jest procesem trudnym i długotrwałym .człowiek przez całe życie doskonali tę sztukę. Podstawy posługiwania się językiem każdy człowiek zdobywa w okresie dzieciństwa. W tym czasie dziecko odkrywa relację zachodzącą pomiędzy słowem a jego znaczeniem. W procesie tym ważną rolę odgrywają osoby dorosłe.
Dziecko nie rodzi się ze znajomością określonego języka , ale z możliwością nauczenia się go. Rozwój ten możliwy jest tylko wtedy jeżeli spełnione są niezbędne do tego warunki - prawidłowa budowa anatomiczno- fizjologiczna oraz dostateczna stymulacja. Wzory zachowań językowych dziecko przyswaja sobie przez naśladowanie . podstawowa zasadą stymulacji mowy małego dziecka jest mówienie o rzeczach ,które dziecko aktualnie widzi , czuje lub o zjawiskach , w których aktualnie uczestniczy . takie sytuacje najkorzystniej wpływają na kształtowanie się mowy dziecka. Dzięki temu bogaci ono zarówno bierną jak i czynną stronę języka , która umożliwia mu zarówno rozumienie wypowiedzi kierowanych do niego oraz możliwość samodzielnego werbalizowania myśli . ważne jest, aby strona bierna i czynna języka rozwijały się harmonijnie.