Nowożytność

Reformacja- wielki ruch religijny i społeczny, który ogarnął niemal cala Europę.

Wystąpienie Marcina Lutra (1517r.- przybicie na drzwiach kościoła 95 tez o zmianie kościoła);;;; zawarł on pokój dopiero w 1555r.;;; zasada „cuius regio, eius religio”- „czyj kraj, tego religia”.

Barok- zaprzeczenie odrodzenia (charakt. Dynamiczność, dziwacznością;;; Kościół świętego Piotra i Pawła w Krakowie,

1505- „nihil novi” Aleksander Jagiellończyk rozszerz prawa szlacheckie, od tego momentu głos szlachty będzie w państwie decydujący. („nic nowego”).

Sejmiki- organ. od XIV w. wybierano na nich posłów na sejm, uchwalano miejscowe sprawy, takie jak naprawa mostu.

Sejm walny- zbierał się co dwa lata na 6 tyg., składał się z króla, izby poselskiej i senatu. Po powitaniu w połączonych izbach, senat (przewodził król) obradował osobno, izba poselska (przewodniczył marszałek) osobno. Prawo veta- „nie pozwalam”- to określenie zrywało obrady.

Unia lubelska- zawarta w 1569r., powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów (zachowano jednak odrębny skarb, wojsko i urzędy), ustanowiono wspólny sejm. Skutki: przekształcenie unii personalnej w realną, wcielono litewskie województwa.

1572- śmierć Zygmunta Augusta, panowanie interreksa (pierwszym był Jakub Uchański)
1573- pierwszy sejm konwokacyjny we wsi Kamień pod Warszawą
V 1573- pierwszy sejm elekcyjny wybiera Henryka Walezego
a) artykuły henrykowskie- gwarantowały tolerancję rel., zwoływanie sejmów walnych co 2 lata, wolną elekcję, kontrolę podatków przez sejm i prawo wypowiedzenia posłusz.
b)pakta konwenta- osobiste przyrzeczenia.

Henry Walezy 1573-1574 (pierwszy)
Stefan Batory 1576-1586
Zygmunt III Waza 1587-1632
Władysław IV Waza 1632-1648
Jan II Kazimierz 1648-1668
Michał Korybut Wiśniowiecki 1669-1673
Jan III Sobieski 1674-1696
August II Mocny Sas 1697-1706
1709-1733
Stanisław Leszczyński 1704-1709
1733-1736
August III Sas 1733-1763
Stanisław August Poniatowski 1764-1795 (ostatni)

Wojna z Rosja:
Iwan groźny zajmuje litewskie Inflanty; Stefan Batory tworzy w 1578r. piechotę wybraniecką, zajmuje Psków w 1581; 1582 rozejm w Jamie Zapolskim.

Wojna ze Szwecją:
Szwedzi obawiają się unii personalnej z Polską (inna religia), podczas nieobecności Zygmunta III, Szwedzi wybierają nowego władcę- przyczyna konfliktu. W 1605r. polska Husaria (Jan Karol Chodkiewicz dowódca) pod Kircholmem pokonuj Szwedów. 1627- polska flota zwycięża szwedzką pod Oliwą. 1635- pokój w Sztumskiej Wsi (Inflanty dla Szwedów).

1655- atak Karola Gustawa na Litwę (poddanie pospolitego ruszenia pod Ujściem w Wielkopolsce), Stefan Czarniecki prowadzi wojnę podjazdową. Pokój w Oliwie w 1660.


Powstanie kozackie:
Przyczyny: śmierć W IV Wazy (wykreślenie z rejestru), Chmielnicki i Tuhaj-Bej jednoczą się docierają pod Beresteczko gdzie zostają rozgromieni w 1651, pomoc cara Aleksego dla hetmana- wojna z Polską..

Wojna z Turcją:
Przyczyna: chęć ekspansji Turcji; 1620- porażka Polaków pod Cecorą, obrona chocimskiej twierdzy (1621) powstrzymuje dalsze ataki tureckie.1672 potężna armia turecka przekracza granice, RP ratuje się pokojem w Buchaczu. 1673- Jan Sobieski pokonuj Turków pod Chocimiem.

Kryzys:
Wzrost nietolerancji rel., wojny, 1658- wypędzenie Arian, liberum veto przyczyną zrywania sejmów.

Reformy: 1788-1792- obrady sejmu Wielkiego, IV 1791- uchwała o miastach (mieszczanie mogą nabywać ziemię, nobilitacje- „awans” za zasługi na szlachcica),

Konstytucja 3V- 3podział władzy, znosił liberum veto i elekcję, Polska monarchią konstytucyjną.

I rozbiór- walki wewnętrzne po konfed. Barskiej, VIII 1772- podpisanie porozumienia rozbiorowego przez Rosję, Prusy i Austrię, 1773- sejm rozbiorowy
II rozbiór:1792- Targowica (unieważnienie konstytucji), 1793- Rosja i Prusy podpisują 2 akt rozbiorowy.
III rozbiór: 24 III 1794- przysięga Kościuszki , 4Iv 1794 pod Racławicami zwycięstwo kosynierów, wiosna 1794 powstańcy panują nad większymi ośrodkami w kraju, Prusy wspomagają Rosję, Vi 1794- przegrana z P pod Szczekocinami, X 1794 przegrana pod Maciejowicami, 4 XI 1794- szturm Pragi, 9 stolica kapituluje. 24 X1795- III rozbiór Polski.

Francja w dobie rewolucji:
Ludwik XIV początek monarchii absolutnej, władza jest „święta, ojcowska, absolutna i zgodna z rozumem.;;; późniejsze niezadowolenie burżuazji, ogłoszenie się Zgromadzeniem Narodowym, 1789- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, 3IX 1791- konstytucja., obalenia monarchii 10 VII 1792- Francja republiką, jakobini (przywódca Maksymilian Robespierre) wymordowali ok. 16 tys. Osób w wyniku „uczciwych” procesów, mających wytropić przeciwników konstytucji.

USA:
Anglicy niesprawiedliwie traktują kolonistów (opłaty stemplowe, brak praw politycznych), Boston 1773- koloniści nie płacą za herbatę;; Jerzy Waszyngton na czele armii, 4VII 1776- Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, 1783- Anglicy uznają niepodległość USA. IX 1787- konstytucja (3podział władzy).