Usa w latach 80

Lata 80. w Stanach Zjednoczonych całkowicie przypadają na rządy byłego aktora Ronalda Reagana (rządził od roku 1981 do 1989). Tego czterdziestego prezydenta USA uważa się za osobę, która przyczyniła się do upadku komunizmu na świecie, jako zwycięzcę Zimnej Wojny oraz człowieka, któremu Amerykanie zawdzięczają odrodzenie konserwatywnych wartości w ich sercach. Wiele mu zawdzięczamy również My – Polacy.


Ronald Reagan urodził się 6 lutego 1911 w Tampico (Illinois) w rodzinie irlandzkich imigrantów. Oglądając przedstawienia w małych teatrzykach szkolnych, odkrył swoją wielką pasję: aktorstwo. W 1926 roku został zatrudniony jako ratownik w Lowell Park w Dixon. Wsławił się tam uratowaniem życia 77 osobom w ciągu siedmiu sezonów letnich. W 1928 roku ukończył Dixon High School, gdzie był przewodniczącym samorządu studenckiego i brał udział w reprezentacji szkolnej w koszykówce i piłce nożnej oraz grał w szkolnych przedstawieniach. Lata 1928-1932 to studia na kierunku ekonomia i socjologia na Uniwersytecie Eureka w Illinois. Tu również przewodniczył samorządowi. Nie miał najlepszych wyników w nauce i już w czasie, gdy był prezydentem na spotkaniu ze studentami zapytany, jakie są pozytywne strony bycia głową państwa zażartował" mogłem kazać FBI zakwalifikować moje oceny ze studiów jako ściśle tajne". W Davenport (Iowa) pracował jako radiowy komentator sportowy.

Podczas dobrowolnego odbywania przez Reagana służby wojskowej został on zauważony przez koncern filmowy Warner Brothers i zawarł siedmioletnią umowę. Zarabiał nieźle jak na amatora w tamtych czasach, 200$ tygodniowo. Zadebiutował w roli reportera sportowego w filmie "Love is on the air". W latach II wojny światowej umiejętności kapitana armii USA były wykorzystywane w materiałach propagandowych. W Hollywood Reagan poznał swoją pierwszą żonę, nagrodzoną Oskarem aktorkę Jane Wyman (rozwód w 1948, dwoje dzieci). Mimo występowania w rolach drugoplanowych u boku gwiazd – nigdy nie wyszedł poza główne role. W 1952 roku ożenił się z Nancy, ma z tego związku dwójkę dzieci. Po zrealizowaniu pięćdziesiątego trzeciego (i ostatniego) filmu pod tytułem "Hellcats on the Navy" (1957), do połowy lat sześćdziesiątych występował w telewizji jako organizator widowisk i przedstawiciel firm. W roku 1954 podpisał kontrakt z General Electric na półgodzinny show telewizyjny opiewający na kwotę 3500$ tygodniowo. W tym też czasie pod wpływem głośnego procesu komunistycznego szpiega Algera Hissa, który szpiegował na rzecz ZSRR będąc znaczącym politykiem w rządzie Franklina D. Roosvelta, Reagan stał się zdecydowanym antykomunistą.

Od 1941 roku zaczęły się ujawniać jego zainteresowania polityką. Jako działacz Związku Zawodowego Aktorów (prezes w latach 1947-52), poszukiwał swej politycznej tożsamości początkowo u demokratów, w 1962 roku przeszedł jednak do obozu republikanów. W przemyśle rozrywkowym nauczył się trudnej sztuki negocjacji z bossami przemysłu filmowego. Jak sam później stwierdzi "po negocjacjach z producentami filmowymi negocjacje z Gorbaczowem to była łatwizna". W 2 lata później Reagan rozpoczął zwycięską kampanię wyborczą jako kandydat na stanowisko gubernatora Kalifornii (1966), przy czym jego kampanie wspierały takie gwiazdy jak J. Wayne i W. Disney (kadencja w latach 1967-75). Jako sprawny administrator cało przeprowadził Kalifornię przez krótki okres zafascynowania lewicą końca lat sześćdziesiątych. W nominacji na kandydata Partii Republikańskiej na prezydenta (wybory w 1976) przegrał jednak z G. Fordem. W ciągu następnych lat zyskał rozgłos jako twardy i konsekwentny zwolennik twardego kursu. W trudnych czasach wyścigu zbrojeń wzbudził nadzieję, że będzie silnym stróżem moralności i porządku. Amerykanie nie zawiedli się. Po przytłaczającym zwycięstwie nad demokratą J. Carterem Reagan objął 20.01.1981 urząd prezydencki. W dwa miesiące później został ranny w zamachu (postrzał w płuca).

1984 ponownie wygrywa wybory zdobywając najwyższą w historii USA ilość głosów elektorskich - 525. Stylem sprawowania władzy będącym połączeniem stanowczości Theodora Roosevelta i luzu Calvina Coolidge’a zdobywa sympatię społeczeństwa i w czasie prezydentury cieszy się niezmiennie 70% poparciem.

Zmarł po ciężkiej chorobie 5 czerwca 2004 roku.


Kiedy Reagan zasiadał na fotelu prezydenckim, kraj był pogrążony w recesji. Doprowadził kraj do dobrobytu, który przez kadencję Busha i z małymi wahaniami Clintona trwa do dzisiaj. Działania swoich poprzedników, a zwłaszcza Cartera w stosunku do gospodarki Reagan określił następująco: "Jeśli działa, opodatkuj. Jeśli nadal działa, wprowadź regulacje. Jeśli przestało działać, subsydiuj". Po okresie budowania "Great Society", którego filozofia choć w teorii szlachetna sprowadzała się w praktyce do tego, że nieliczni pracowali na coraz liczniejsze rzesze beneficjentów pomocy społecznej, po nieudolnych rządach Forda i Cartera, Reagan zastał gospodarkę w opłakanym stanie. Dość powiedzieć, że po raz pierwszy w historii USA była dwucyfrowa, dwunastoprocentowa inflacja. Dodatkowo gospodarka znajdowała się w stanie stagflacji. Nie mogąc sobie poradzić z problemami gospodarczymi "keynesowscy" doradcy Cartera szybko ukuli teorię, że gospodarka kapitalistyczna osiągnęła już szczyt możliwości i trzeba pogodzić się z tym co jest.
Oczywiście byli w błędzie. Wystarczyło, że czasie swojej prezydentury Reagan zmniejszył podatki (górny próg z 70% do 28%), wydał ustawy deregulacyjne przywracające zasady wolnej konkurencji, nie pozwalał na wprowadzanie protekcjonistycznych ceł, zdyscyplinował politykę monetarną, a dzięki tym posunięciom lata prezydentury Reagana to okres prosperity. Powstało 20 mln nowych miejsc pracy, bezrobocie spadło z 12% do 5,5%, inflacja spadła do 4-6%, stopy procentowe obniżono z 21% do 10%. Wzrost dochodu narodowego utrzymywał się nieprzerwanie od 1982 roku przez 7 lat na poziomie 3,5%. Ilość osób zarabiających rocznie powyżej miliona dolarów wzrosła z 5.000 do 35.000.

Krytycy atakowali Reagana za pozostawienie gigantycznego deficytu budżetowego. W dużej mierze był to wynik rozkręcenia wyścigu zbrojeń i wystarczyło, że zimna wojna została wygrana a wydatki na zbrojenia zmalały tak, że dzięki świetnie funkcjonującej gospodarce już budżet 1998 roku miał niewielką nadwyżkę. Sytuacja ta przypomina tę z okresu wojny domowej, gdy wydatki wojenne spowodowały deficyt budżetowy, ale w rezultacie zniesienia niewolnictwa nastąpił boom gospodarczy i już wkrótce były znaczne nadwyżki budżetowe. Paradoksalnie też deficyt budżetowy za prezydentury Reagana nie pozwalał mającym przewagę w obu izbach demokratom na zwiększanie wydatków z budżetu (poza zbrojeniowymi rzecz jasna).


Reagan był wielkim politykiem i mężem stanu. Na polu polityki międzynarodowej zdobył sobie przydomek Wielkiego Wizjonera. Od podstaw zdefiniował politykę USA w stosunku do ZSRR. Nie było już mowy o wykorzystywanej przez ZSRR do instalowania komunistycznych rządów w kolejnych krajach, polityce współistnienia, negocjacji i ustępstw. Była mowa o walce USA z "imperium zła". Walce, którą Reagan postawił sobie za cel wygrać i celu dopiął. Podejmując dziejowe zadanie zniszczenia w świecie komunizmu w pierwszym rzędzie musiał pokonać Reagan niechęć do swoich planów amerykańskich opiniotwórczych, lewicowo - liberalnych dziennikarzy, polityków, sowietologów i innej maści specjalistów. Oto przykład wypowiedzi (z 1984 r.) ekonomisty laureata nagrody Nobla Johna Kennetha Galbraitha: "System radziecki dokonał wielkiego materialnego postępu w ostatnich latach... Widzi się zamożne społeczeństwo na ulicach... wspaniałe restauracje i sklepy... System radziecki odnosi sukcesy, ponieważ w przeciwieństwie do gospodarek zachodnich w pełni wykorzystuje zasoby ludzkie."
Reagan rozpoczął swoją krucjatę w bardzo nieprzychylnej atmosferze postępowych mediów, tymczasem ZSRR zbroił się coraz bardziej i ktoś musiał to zatrzymać. W takiej nieprzychylnej ZSRR atmosferze rozpoczął Reagan samotną krucjatę przeciwko komunizmowi.

Dzięki swojej nieugiętości i wsparciu Margaret Thatcher, Helmuta Kohla i Jana Pawła II rozmieścił w Europie, w odpowiedzi na radzieckie, amerykańskie rakiety średniego zasięgu. Rozpoczął program antyrakietowego sytemu obronnego znanego pod nazwą "gwiezdnych wojen". W 1987 podpisał w Waszyngtonie z M. Gorbaczowem układ o likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu oraz programu Intermediate Nuclear Force (INF). Rok wcześniej doszło do bezprecedensowego spotkania dwóch przywódców w Reykjaviku. Dzięki programowi STAT (Strategic Arms Reduction Talks) oba kraje ograniczyły liczbę głowic jądrowych o 50%, co pozwoliło zwolnić wyścig zbrojeń.

Przeprowadził także akcję przeciw partyzantce komunistycznej w Nikaragui i Angoli. Wspomagał militarnie nowy, nie-sandinowski rząd Salwadoru i Afgańskich Talibów. W październiku 1983 dokonał interwencji zbrojnej w Granadzie. Na ataki terrorystów odpowiadał atakiem, jak miało to miejsce w Libanie, kiedy lotnictwo amerykańskie zbombardowało Trypolis w kwietniu 1986. Dążył również do zwiększenia wpływów amerykańskich na Bliskim Wschodzie. Wsławił się doprowadzeniem do uwolnienia przetrzymywanych w Iranie przez 444 dni 52 amerykańskich zakładników.

O tym, jak dużym zagrożeniem dla komunistów był Reagan świadczy treść plakatów drukowanych w Związku Radzieckim. Jeden z plakatów przedstawia krzyżaka na koniu, kanclerza RFN Konrada Adenauera w krzyżackim płaszczu i na koniec - młodego Reagana w kowbojskim stroju. Podpis: "Z mroków średniowiecza - krucjata przeciwko Polsce".