Pojęcia

Epoka - okres w dziejach ludzkości rozpoczynający lub kończący się ważnym wydarzeniem, posiadający ściśle określoną, specyficzną tylko dla niej cechę
Epoka kamienna, dzieląca się na: starszą, środkową i młodsza{paleolit, mezolit i neolit}, jest etapem rozwoju technicznego wykonania
Epoka kamienna dzieli się na trzy okresy:
a) paleolit (epoka kamienia łupanego), czyli wczesna epoka kamienna;
b) mezolit - średnia epoka kamienna;
c) neolit (epoka kamienia gładzonego) - późna epoka kamienna
Epoka brązu-Między 1800 a 1700 r. p.n.e. rozpoczyna się nowy okres w dziejach naszych ziem, zwany epoką brązu. Na początku epoki, przedmioty brązowe przywożono z południa. Stosunkowo szybko opanowano techniki odlewnicze, a jedynie surowce do wyrobu narzędzi i ozdób importowano. Dwudzielne formy kamienne, wykonywane z piaskowca, można było stosować wielokrotnie. Dla otrzymania większej temperatury przy topieniu brązu, stosowano gliniane dysze, którymi za pomocą skórzanych miechów tłoczono powietrze.
Żelaza epoka, okres w dziejach ludzkości następujący po epoce brązu, charakteryzujący się rozwojem metalurgii żelaza oraz produkcją żelaznych narzędzi i broni. Na obszarze Europy rozpoczął się w IX-VI w. p.n.e. i trwa, w znaczeniu historycznym, do dziś (w sensie archeologicznym skończył się w XIII w.).
Epoka żelaza obejmowała kolejno tereny od południa ku północy (strefa ta zapoznała się z żelazem dopiero w II-I w. p.n.e.). Najstarsze, sporadyczne znaleziska wyrobów z żelaza pochodzą z Egiptu i Azji Mniejszej. Odnieść je można do VI-III tysiąclecia p.n.e., były to przedmioty kute z żelaza meteorytowego. W Babilonii żelazo było w użyciu już w czasach Hammurabiego (XVIII w. p.n.e.).
Antropogeneza- to procesy zmian ewolucyjnych prowadzące do powstania człowieka. Na podstawie kopalnych znalezisk szczątków człowieka pierwotnego ustalono, że człowiek i małpy człekokształtne miały wspólnego przodka, a ich linie rozwojowe oddzieliły się od wspólnego pnia drzewa rodowego w okresie trzeciorzędu lub jeszcze wcześniej.
Rewolucja neolityczna
Dawniej ludzie żyli dzięki myślistwu i zbieractwu, jednak nie zawsze mogli znaleźdź pożywienie, kiedy tego potrzebowali, co groziło śmiercią głodową. Dopiero blisko 9 tys. lat temu wynalezienie rolnictwa i hodowli zwierząt, pozwoliło im produkcję żywności, kiedy jej potrzebowali. Pierwsze oswojono owce, kozy i świnie.
Rewolucja neolityczna dokonała się głównie na terenie Bliskiego Wschodu. Człowiek udomowił zwierzęta i zaprzągł je do pracy na roli. Dzięki nowemu sposobowi gospodarowania pojawiły się względne nadwyżki żywności. Zaczęły rozwijać się różne dziedziny sztuki, rozkwitły kulty religijne. Szczególnego znaczenia nabrały kulty związane z cyklami przyrody.
MONOTEIZM, wiara w istnienie jedynego Boga (judaizm, chrześcijaństwo, islam);przeciwieństwo politeizmu
Politeizm, wielobóstwo, pojęcie używane w niektórych nurtach religioznawstwa i w języku potocznym na określenie systemów religijnych lub religii, w których występuje wiara w istnienie wielu sił nadprzyrodzonych, a w szczególności upersonifikowanych w bytach osobowych bogów. Do najbardziej znanych religii politeistycznych zalicza się religie starożytne: Egipcjan, ludów Azji Mniejszej, Grecji, Rzymu, Indii. Współczesne politeizmy powstają najczęściej jako religie synkretyczne.
Hieroglify to najwcześniejszy rodzaj pisma starożytnego Egiptu, obok pisma hieratycznego i demotycznego. Nazwa wywodzi się (podobnie jak nazwa władcy - faraona z jęz. greckiego i oznacza święte znaki). W piśmie hieroglificznym występują 3 rodzaje znaków: znaki fonetyczne znaki ideograficzne determinatywy
Pismo klinowe-Najstarszy system pisma powstał w sumeryjskich miastach południowej Mezopotamii około 4000 lat p.n.e. Nieznano wtedy jeszcze liter symbolizujących poszczegulne głoski. Było to pismo piktograficzne - za pomocą obrazków przedstawiano poszczególne rzeczy, a z czasem czasowniki i przyimki. Na mokrej glinie rysowano zaostrzoną, trzcinową pałeczką. Ponieważ taki przyżąd pozostawiał ślady przypominające kliny, pismo te zostało nazwane klinowym.
system irygacyjny, czyli sieć kanałów nawadniających pola, by uzyskać lepsze plony. rozbudowana sieć basenów, grobli i kanałów. Od sprawnego funkcjonowania tego systemu zależał byt ludności..
władza despotyczna- władca, król, bóg, Faraon
Wedyzm, najstarsza znana religia Indii, poprzedzająca braminizm i hinduizm, które się z niej wyłoniły. Jest też praźródłem filozofii indyjskiej. Jej podstawę stanowią Wedy. Kult wedyzmu ogniskował się wokół modłów i ofiar, które składano pod gołym niebem - dary ofiarne pochodzenia zwierzęcego i roślinnego spalano bądź wrzucano do wody. Powszechna była ofiara z somy, mająca zapewniać przychylność upajanych tym halucynogennym napojem bogów. Czczone w wedyzmie siły przyrody i kosmiczny ład nie były początkowo personifikowane, stąd brak podobizn bóstw.
Braminizm- wykształcił się z 1tysleciu pne najważniejszym bogiem od którego zaczynalo się wszelkie życie był Brahma. Do tego boga po śmierci wędrowała duszaprzechodząc szereg przeobrażeń, czyli reinkarnację.
Hinduizm (z sanskrytu - sindhu, z perskiego - hindu), jedna z najważniejszych, obok dżinizmu i buddyzmu, religii Indii. Od poł. I w. kontynuacja wedyzmu i braminizmu.
Hinduizm jest religią monoteistyczną polegającą na tym, że cześć oddaje się jednemu bogu, który przejawia się pod postaciami wcieleń i żeńskiej energii. W hinduiźmie obowiązuje doktryna uznanie autorytetu Wed i pierwszeństwa kasty braminów, zasada ahinsy, uznanie prawa karmana i sansary oraz trzech ścieżek zbawienia. Hinduizm jest religią zwartą geograficznie i etnicznie, pomimo prób przenoszenia go na inne obszary świata.
Brahma jest stwórcą świata, jego zachowawcą i konserwatorem. Siwa doprowadza do końca każdy okres zwany kalpą, aż do zagłady świata. Brahma jest bogiem osobowym, przedstawianym jako brodaty mężczyzna, niekiedy z czterema lub pięcioma głowami i czterema ramionami. Żoną Brahmy jest Saraswati.
BUDDYZM,
jedna z wielkich religii światowych, która rozwinęła się z systemu etyczno-soteriologicznego,
stworzonego przez Buddę w V w. p.n.e. i głoszonego przezeń na obszarze północnych Indii. Idee pojęć i wierzeń, wspólnych religiom indyjskiego subkontynentu. Buddyzm pierwotny, pochodzący bezpośrednio od Buddy, jest trudny do odtworzenia z powodu braku pism samego twórcy (naukę spisywali uczniowie). W późniejszym okresie nauka Buddy uległa znacznym przeobrażeniom pod wpływem miejscowych wierzeń ludności, która ją przyjmowała. czasu mianem Buddy określa się wszystkich Przebudzonych w wyniku medytacji.
Wierzenia
Babilon
Dużą role w zyciu mieszkanow Mezopotamii odgrywala religia. Każde miasteczko czciło swojego boga opiekuna. Naczelnym bóstwem Babilonu był Marduk, uznawany za stwórcę świata. Sprawowaniem kultu zajmowali się kapłani a najwyzszym z nich był król. Szczególną cześć oddawano bogom w święta. W tych dniach obowiązywał zakaz pracy, aby wszyscy mieszkańcy mogli brać udział w uroczystch obchodach.
Egipt- w czasach najdawniejszych w Egipcie czczono siły przyrody, często symbolizowane postaciami zwierząt. Z czasem wierzenia stały się bogatsze. W całym kraju upowszechnił się kult tych samych bogów, najczęściej przedstawianych jako postacie mające ludzką sylwetkę z głowami zwierzęcia. Nalezeli do nich: Ra- bóg słońca, Horus- bóg całego państwa, uwazany za zjednoczyciela Egiptu, Ozyrys- władca Państwa Umarłych, jego żona Izyda- pani nieba. Patronem mumifikacji był Anubis, zaś patronka miłości, tańca i radości- bogini Hator. Różnym bogom przypisywano te same cechy i zasługi, np. kilku z nich uważano za stwórców swiata. Każde miasto posiadało wlasnego boga opiekuna. Oddawano mu część w świątyni uważanej za jego siedzibę. Znajdowały się w niej także mieszkania kapłanów, a nawet warsztaty rzemieślnicze. Każdego dnia rano kapłani modlili się a następnie myli posąg boga i ubierali w kosztowne szaty. Wierni nie mieli wstępu do świątyni, mogli stać jedynie na dziedzińcu. Tylko z okazjii wielkich świąt posągi bóstw wynoszono na zewnątrz. Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe, które ich zdaniem miało być o wiele szczęsliwsze niż ziemskie. Uważali, że człowiek składa się z ciała, i duszy, które po śmierci nadal żyją w grobie, w łączności z bóstwem. Wierzono, że dusza żyje tak długo, dopóki ciało nie ulegnie rozkładowi. Dlatego w Egipcie upowszechnił się zwyczaj mumifikowania zwłok. Do grobu wkładano żywnosc i przedmioty codziennego użytku. Dla władcow wznoszono piramidy.
Indie
Hinduizm, Buddyzm.
Mieszkańcy Indii wierzyli, ze człowiek po śmierci odradza sie powownie w innym ciele (reinkarnacja), może więc znależć sie w wyzszej lub nizszej kaście, w zależnosci od swoich uczynków w poprzednim życiu
Budda (Przebudzony)
Buddyzm nie uznaje podziałów na kasty, deklaruje równość wszyzstkich ludzi, nie wypowiada się też na temat innych kultów, czy wierzeń. Od swoich wyznawców wymaga szacunku dla innych czystości serca i życzliwosci dla wszystkiego co żyje. Człowiek nie powinien więc zabijać jakichkolwiek istot żywych, kraść czy kłamać. Najważniejszymi cechami wyznawców buddyzmu są więc: życzliwość, współczucie, radośc i spokój. Po śmierci Buddy jego zwolennicy zaczeli czcić go jako boga. Stopniowo nowa religia rozprzestrzeniła się na terenie całej Azji. W połowie I w. Pne dotarła do Chin.
Chiny- buddyzm
Dzieje Żydów
Judaizm....
Żydzi wierzą ze istnieje jeden niematerialny Bóg- Stwórca, którego należy czcić. Człowiek zaś powinien żyć zgodnie z prawem Bożym. Wyrazem czci boga były początkowo ofiary ze zwierząt. Stopniowo ich rola zmalała, a coraz większego znaczenia nabrała modlitwa. Odmawia się ją trzykrotnie w ciągu dnia: rano, w południe i wieczorem, z twarzą zwróconą w kierunku Jerozolimy. Modlitwa w synagodze polega głównie na czytaniu Tory i innych ksiąg biblijnych oraz ich objaśnianiu. Przewodniczyć nabożeństwom może każdy dorosły mężczyzna. Tydzień kończy się dniem świątecznym - szabatem. Zaczyna się on w piątek i trwa 24 godziny. W tym czasie Żydzi powstrzymują się od pracy, palenia ognia, podróżowania.
Str. Społ.
Egipt- faraon, kapłani, urzędnicy, chłopi, niewolnicy,
Indie- do najwyzszych należeli kapłani i myśliciele; do 2 władcy i uerzędnicy; do 3 rolnicy i kupcy; do 4 rzemieślnicy
Zajęcia ludności
Mezopotamia.
-oczyszczali kanały, które ulegały ciągle zamuleniu,
-obserwowali niebo i zapisywali ruchy gwiazd
-stawiali zapory wodne i zbiorniki
-uprawiali ziemie
-rozwój handlu i rzemiosła
-budowali domy z cegły suszonej na słonce
Egipt
-czcili Nil
-sciaganie postakow
-budowa piramid, sys. Nawadniaj.

-rolnictwo
urzednicy zajmowali się handlem, robotami publicznymi, rolnictwem, skarbem,
-(chłopi) spulchniali ziemie prymitywnie, potem pługiem, uprawiano jęczmień, len, winną latorośl, proso, pszenice, cebule, ogórki, groch, sałate,
-hodowano bydło, owce, drób,
jubilerstwo, tkactwo, kamieniarstwo
-importowano dobre gatunki drewna, głównie cedr.
-słuzenie w armii
Indie
-wysoki poziom rolnictwa?(nadwyżki żywnosci)
-łazienki w domach
Chiny
-dobrze rozijał się handel
-wyoski poziom metalurgii
-wytapiali metale, laczyli je w stopy,
-wydobywali sól kamienna
-wypalali z gliny naczynia, kuchenne, dachówki, figurki, znali porcelane
-pszenica, proso jeczmień, ryż
-jedwab cennym towarem handl.
Osiągnięcia
Osiągnięcia Sumerów
Wynalezienie przez Sumerów pisma jest jednym z ich największych osiągnięć. Najstarszą formą było pismo obrazkowe - piktogramy. Za ich pomocą można było przekazać nawet najbardziej skomplikowane informacje - np. z połączenia ust i wody wyszło słowo "pić". Z czasem obrazki stawały się bardziej schematyczne i tak powstał z nich alfabet zawierający ponad 700 znaków. Było to pismo klinowe, które swoją nazwę wzięło od spiczasto zakończonej trzciny - rysika, którym pisano na tabliczkach z miękkiej gliny. Sumerowie stworzyli szkoły, w których uczono pisma. Nauka trwała wiele lat. Sumerowie określili także system miar ciężkości i długości. Najmniejszą jednostką długości był palec, większą dłoń - cztery palce, stopa, łokieć - siedem dłoni. Odległość miedzy miastami określano w ilości dni potrzebnych do jej przebycia. Jednostką wagi był talent - ok. 30kg. Oni także wymyślili zero i opracowali system sześćdziesiątkowy. Przede wszystkim jednak zasłynęli jako wynalazcy koła.
Babilończyków
-dzieki wiedzy lekarze stawiali diagnozy, stosowali sprawdzone metody leczenia
-kapłani odprawiali egzorcyzmy
-opracowali kalendarz(rok-12 miesiecy po 30 dni + miesiac uzupelniajacy)
-podzieli koło na 360st. Godz. Na 60 min, a min na 60 sek.
Egipt
-stosowali system dziesiatkowy
-znali milion
-obliczali pow. Trojkąta, koła, trapezu, walca,
-wynalezienie kalendarza słonecznego (365dni)
-zegar(naczynie z wodą i odpowiednią podzialką