Analiza i interpretacja sonetu "Burza" Adama Mickiewicza

Cykl utworów zatytułowany "Sonety krymskie" powstał w latach 1825-26. Był on owocem podróży po Krymie, jaką w tym czasie odbył Mickiewicz. Fascynacja przyrodą i kulturą miały wpływ na utworzenie oryginalnego stylu utworów. Jest on połączeniem poetyckiego dziennika podróży i zapisu duchowych doświadczeń wygnanego artysty tęskniącego za ojczyzną.

Do napisania sonetu "Burza" zainspirowało Mickiewicza jego własne doświadczenie. Poeta przeżył burzę podczas morskiej podróży. Napisał później, że był "jedynym z kilku zdrowych, którzy zachowali dość siły i przytomności, aby napatrzyć się do woli temu ciekawemu zjawisku."

Podmiotem lirycznym jest poeta-autor wiersza. Adresat nie został określony. Utwór jest sonetem, zbudowanym z czterech zwrotek (dwóch czterowersowych i dwóch trzywersowych). Układ rymów w dwóch pierwszych to abba, w pozostałych abc abc. Sonet składa się z dwóch części: opisowej i refleksyjnej. W pierwszej części niesamowity nastrój i groza uzyskane zostały dzięki wprowadzeniu licznych epitetów:

".szum zawiei."
".krwawo zachodzi."
".trwożna gromada."

wyrazów dźwiękonaśladowczych (czyli onomatopei):

".złowieszcze jęki."
".zawył."

i metafor:

".słońce krwawo zachodzi.".

Rzeczywistość dociera do podmiotu za pomocą wrażeń słuchowych:

".szum."
".ryk."
".głosy."
".jęki."

i wzrokowych:

".słońce krwawo zachodzi."

Dynamiczny obraz potęguje nagromadzenie czasowników i wyliczeń.
Pierwsze dwie zwrotki zawierają opis spustoszenia dokonanego na pokładzie statku:

"...zdarto żagle, ster prysnął..."

Ukazują one ogromną potęgę i moc sił natury, wobec których człowiek jest bezsilny

".ryk wód, szum zawiei."
".wicher z triumfem zawył."

Żywioły budzą grozę i lęk wśród ludzi, zapowiadają nadchodzącą zagładę.

".wstąpił w jenijusz śmierci i zszedł do okrętu."

W następnych zwrotkach poeta opisuje ludzkie uczucia i reakcje, które budzą się wobec nadchodzącego zagrożenia. Ukazano tu różne sposoby reagowania człowieka na niebezpieczeństwo. Część uczestników zdarzenia popada w odrętwienie, paraliżujący strach nie pozwala im się poruszać.

".ci leżą na wpół martwi."

Inni- wręcz przeciwnie- pozostałe chwile spędzają na pożegnaniach z bliskimi, ostatnich uściskach rąk i objęciach ramion.

".ten w objęciach przyjaciół żegnając się pada."

Pozostali pogrążają się w modlitwie licząc, że prośby skierowane do Boga pozwolą im zachować życie.

".ci modlą się przed śmiercią, aby śmierć odegnać."

Na tle tych zachowań wyróżnia się postawa samotnego podróżnego, który

".siedział w milczeniu na stronie."

Z jego myśli

".szczęśliwy, kto siły postrada,
albo modlić się umie, lub ma z kim się żegnać"

można wywnioskować, że dawno utracił nadzieję. Jest człowiekiem wypalonym wewnętrznie, nie ma żadnych pragnień. Ogarnęła go rezygnacja. Jest nieczuły na koleje losu, opuszczony, najprawdopodobniej wygnany z ojczyzny. Życie z dala od kraju rodzinnego i bliskich spowodowało, że nie czuje strachu przed śmiercią. Wydaje mu się, że umarł dla świata, a jego egzystencja straciła sens. Strach przed zakończeniem żywota oznacza dla niego miłość do życia i obawę przed utratą bliskich. Pozbawiony tych uczuć zazdrości pozostałym uczestnikom tragedii. Tym sposobem jeszcze bardziej pogłębia swoje nieszczęście.

W utworze wykorzystano kontrast dynamiczności zjawisk przyrody i zachowania samotnego podróżnika. Gwałtowne zmiany aury, powodujące zniszczenia na statku zostały przeciwstawione biernej, pozbawionej jakichkolwiek emocji i żywych reakcji postawie wędrowca.