Gospodarka po I wojnie światowej

Wojna wytrąciła Europę z charakterystycznego dla niej permanentnego wzrostu gospodarczego, a polityczne skutki wojny miały poważny wpływ na kształtowanie się gospodarki światowej. Na kształtowania się gospodarki światowej:
- koszty i nakłady
- zniszczenia wojenne (zburzone miasta, zniszczone drogi i linie kolejowe, spalone lasy, zdewastowane gospodarstwa rolne)
- zaciągano długi na potrzeby walczących armii.Europa potrzebowała surowców i żywności, które sprowadzała ze Stanów Zjednoczonych czyniąc ten kraj bogatym
- było jasne, że o wyniku wojny rozstrzygnie ostateczny potencjał gospodarczy
- państwa centralne znajdowały się pod tym wzg. w gorszej sytuacji - posiadały ograniczone możliwości i rezerwy siły roboczej
PRODUKCJA WĘGLA I ŻELAZA (w mln ton)

- kraje centralne nie mogły zaciągać pożyczek zagranicznych, starano się więc jak najwięcej wycisnąć z własnego społeczeństwa np.:
- Niemcy rozpisały w czasie wojny 9 pożyczek wewnętrznych (8x zwiększył się dług podczas wojny)
- w państwach Ententy większą role odgrywało zadłużenie zewnętrzne np.:
- Anglia rozpisała w czasie wojny 3-krotnie wewnętrzną pożyczkę długoterminową; Francja 4 - krotną;

USA - 3 - krotna

- zwiększano presje podatkowa np. Anglia w latach 1913 - 1920 6-krotnie podnosiła podatki
- w latach 1921 - 1929 głównymi zjawiskami uważanymi za motory koniunktury były: boom w budownictwie przemysłowym i mieszkalnym, rozwój w przemyśle elektrycznym i samochodowym
- globalny wzrost produkcji w tym czasie to ok. 26%

WIELKA BRYTANIA

- mimo iż na jej terenie nie odbywały się działania wojenne to utraciła część rynków zbytu na rzecz USA
- eksport spadł do 82% w stosunku do 1914
- utraciła 1/3 dochodów z inwestycji zagranicznych
- spłacała koszty amerykańskich dostaw wojskowych
- do 1920 produkcja przemysłowa spadła o 12%
- koniunktura wzrosła dopiero pod koniec lat 20. poprzez rozwój przemysłu motoryzacyjnego, maszynowego (56%) i urządzeń elektrycznych (o 43%)
- udział w światowym obrocie handlowym spadł z 17% w 1913 do 14% w 1930
- dług publiczny w latach 1914 - 1918 wzrósł z 3,2 do 40,4 mld USD

FRANCJA

- najbardziej uprzemysłowione i rolnicze części zostały zniszczone.
- produkcja przemysłowa spadła o 40%.
- utraciła 18% ludności wieku produkcyjnym (20 - 45 lat)
- do 1926 na odbudowę wydała 130 mld franków
- przedwojenny poziom produkcji przemysłowej osiągnięto dopiero w 1924 a rolniczej w 1925
- eksport francuski w 1918 wynosił 25% eksportu z 1913 a import 87%

USA

- swoje wysiłki skoncentrowano na umocnieniu osiągniętych w czasie wojny wpływów ekonomicznych i politycznych
- gwałtowny rozwój przemysłu samochodowego, naftowego, chemicznego, stoczniowego (I miejsce w transporcie morskim)
- wzrosła produkcja żelaza miedzi, cynku
- wzrosła produkcja rolna
- wprowadzono wysokie cła
- globalny wskaźnik produkcji przemysłowej wzrósł w 1928 o 108% w stosunku do produkcji przedwojennej
- przed wojną eksportowały za 2,5 mld USD, po 1920 - 8mld USD
- inwestycje za granicą wynosiły 17 mld USD
- przeciętny dochód narodowy na jednego mieszkańca wzrósł z 354 $ w 1913 do 586$ w 1918 (wzrost dochodu o 12%)
- szacuje się ze w wyniku zakupów wojennych połowa światowych zasobów złota znalazła się w USA

ZSRR

- po dojściu bolszewików do władzy w 1918, tępiono każdego kapitalistę,
- masowe zbrodnie Czeki i brutalne rekwizycje żywności na wsi podkopały
całkowicie gospodarkę
- chłopi zaprzestali pracy, gdyż całe plony i tak im odbierano
- lata 1920 - 1921 to lata głodu (5 - 10 mln ofiar) i buntu rosyjskiej wsi
- w 1921 Lenin założył Nową Ekonomiczną Politykę, która była realizowana do 1928:
- przywrócenie wolności handlu i reprywatyzacji zakładów przemysłowych średniej wielkości
- prowadzenie polityki koncesji (wejście kapitału zagranicznego)
- odbudowa przemysłu
- kolektywizacja rolnictwa w 1928 - zmiana jej struktury (tworzono kołchozy - spółdzielnie rolnicze narzucające plany) - rolnicy porzucali gospodarstwa i uciekali do miast, zabijali bydło
- kryzys światowy spowodował napływ kapitału z zagranicy
- zawarto wiele układów, otrzymano wiele pożyczek
- w 1935 produkcja prąd wzrosła 2x, ruszyła produkcja żelaza
- ogólnie produkcja przemysłu wzrosła 9x

AUSTRIA

- w wyniku rozpadu monarchii austro - węgierskiej gospodarka kraju była w katastrofalnej sytuacji
- więzy gospodarcze z innymi krajami zostały zerwane co zahamowało handel i rozwój przemysłu
- została obciążona spłatą odszkodowań wojennych

JAPONIA

- produkcja przemysłowa cesarstwa rosła bardzo szybko ze wzg na przejecie strefy handlowej w Azji
- inwestycje przekroczyły 1 mld jenów
- złoto napływało do skarbca japońskiego czyniąc ten kraj bogatym

NIEMCY

Postanowienia Traktatu Wersalskiego były ogromnym ciosem w gospodarkę niemiecką.
- Niemcy straciły 70 tys.km powierzchni z ważnymi dla gospodarki kraju bogactwami naturalnymi
- na rzecz Polski odebrano im Śląsk
- utracono ¾ eksploatowanych złóż żelaza, ½ węgla, ½ złóż cyny i ¾ cynku
- utracili wszystkie kolonie (kolejne złoża surowców, rynek zbytu, tanią siłę roboczą), flotę handlowa
- ogólna produkcja przemysłowa w 1918 wynosiła 57% w stosunku do produkcji z 1913
- masowe rozbrojenie cofnęło/zatrzymało rozwój przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego
- finanse państwa, obciążonego wielomiliardowym zadłużeniem, próbowano ratować drukowaniem pieniędzy.
- gwałtownie spadała wartość marki i wartość płac realnych
- Niemcy płaciły odszkodowanie wojenne 132 mld marek w złocie (ostatecznie spłaciły 37 mld - głownie z pożyczek)
- w 1924 przeprowadzono reformę walutową
- napływ kapitałów anglo - amerykańskich w 1924 (pożyczka - 800 mln marek) umożliwił rozwój przemysłu:
- produkcja i eksport maszyn (II miejsce na świecie)
- produkcja samochodów (II miejsce na świecie)
- przemysł chemiczny (I miejsce na świecie)
- gospodarka uzależniona od kapitału zagranicznego
- okres kryzysu ekonomicznego w Niemczech w 1932 r.
- spadek produkcji przemysłowej do 50%
- gwałtownie rosła liczba bezrobotnych
- bankructwa małych przedsiębiorstw

Produkcja światowa 1926 - 1938

KOSZTY I STRATY WOJENNE