Znaczenie społeczne, gospodarcze i ekologiczne lasów w Polsce

Lasy dostarczają drewna, owoców, ziół, grzybów, żywicy, są siedliskiem życia dzikich zwierząt - są to ich funkcje produkcyjne. Poza tym lasy pełnią ważne funkcje poza produkcyjne. Kształtują i wpływają na warunki środowiska przyrodniczego. Lasy regulują stosunki wodne, zmniejszają erozję gleb, regulują wahania temperatury, chronią przed wiatrem. Dzisiaj w naszych lasach przeważają lasy iglaste. Lasy zachowały się w górach, na pojezierzach i w Polsce Zachodniej. Przeważają lasy o powierzchni mniej niż 25 ha. Dużych kompleksów leśnych stanowiących fragmenty dawnych puszcz jest zaledwie 50.W Polsce wyróżnia się 5 zasadniczych typów lasów: bory, grądy, łęgi, i lasy górskie.

Lasy zajmują 28% pow. Polski. Lesistość wykazuje przy tym znaczne zróżnicowanie przestrzenne. Rozmieszczenie lasów w Polsce to efekt nakładania się całego szeregu czynników, zarówno przyrodniczych jak i antropogenicznych. Jako najważniejsze można wymienić:
- zapotrzebowanie na użytki rolne i tereny przed zabudowaniami (ograniczenie powierzchni leśnych)
- rozwój przemysłu (wytrzebienie i degradacja lasów na terenie Śląska)
- zróżnicowanie warunków klimatycznych, wodnych i rzeźby terenu,
- zróżnicowanie przydatności rolniczej gruntów porośniętych lasem.

Skład gatunkowy lasów polskich charakteryzuje zdecydowana przewaga drzew iglastych, z których, największą powierzchnię zajmują sosny. Drzewa iglaste zajmują 78% pow. leśnych, z tym sosna i modrzew 89%, świerk 8,6%. Znacznie mniej rozpowszechniona jest jodła, która występuje głównie w Górach Świętokrzyskich, na Mazowszu i Podlasiu.

Od dawien dawna las dostarczał drewna. Drewno jest najstarszym surowcem ziemi, stosowanym do budowy domów, wyrobu sprzętów i jako opał. Dziś niewątpliwie używa się innych materiałów do produkcji wielu przedmiotów, dawniej wytwarzanych z drewna, ale zapotrzebowanie na drewno wciąż wzrasta. Aby nie zniszczyć lasów zupełnie - konieczna jest racjonalna gospodarka, polegająca na planowym ograniczaniu wyrębów i jednocześnie stałym, we właściwym czasie prowadzonym zalesianiu. Tylko przy takiej gospodarce może się las odnawiać i utrzymywać w "zdrowiu". Jeśli nie dba się o odpowiednio wczesne zalesianie, dochodzi do poważnych szkód w krajobrazie. Często zdarza się, że po wycięciu lasu mieszanego sadzi się tylko drzewa iglaste, np. sosny. Są to tzw. monokultury sosnowe". Przynoszą one człowiekowi dość szybką korzyść, ale są bardzo podatne na różne choroby i ataki szkodników.

W świetle dziennym rośliny pobierają z powietrza dwutlenek węgla (CO2) potrzebny im do budowy tkanek (do odżywienia) i wydzielają tlen. Podczas oddychania oraz podczas spalania zostaje zużyty tlen z powietrza, a wydziela się w powietrze dwutlenek węgla. Drzewa wyłapują swoimi liśćmi i szpilkami cząsteczki pyłów i sadzy, a więc działają jak olbrzymie filtry. Również szkodliwe substancje gazowe zawarte w zanieczyszczonym powietrzu są pochłaniane przez listowie.
Las odfiltrowuje z powietrza w ciągu roku około 68 ton pyłów tj. mniej więcej 7500 worków cementu lub 300 wielkich wypełnionych po brzegi pojemników odpadów.

Las odparowuje w ciągu letniego dnia do 40 tysięcy litrów wody (mniej więcej tyle, ile mieści mały basen pływacki).
Wciągu tysiącleci, w wielu krajach świata karczowanie lasów spowodowało powstanie wielkich terenów stepowych, pustynnych. Również w naszych czasach na skutek ingerencji człowieka niszczone są olbrzymie obszary leśne. W Polsce wielkie przestrzenie leśne są pochłaniane przez nadmierny rozwój przemysłu i energetyki, budowę dróg i osiedli, a nawet urządzeń sportowych. Wiele szkód powstaje przeważnie z powodu braku ostrożności - giną tereny leśne trawione przez pożary.

Bardzo poważnym zagrożeniem dla życia lasów jest zanieczyszczenie powietrza. Emisje czyli pyły i gazy wydzielane przez przemysł, paleniska domowe i spaliny samochodowe mają groźny wpływ na wzrost drzew. W przypadkach przekroczenia zdolności samo obronnej las po prostu ginie.
To samo dotyczy drzew w miastach i przy drogach. Stają się one ofiarami nie tylko spalin ale i działania soli, którą polewa się jezdnię dla ochrony przed gołoledzią. W czasie roztopów woda z jezdni przechodzi do gleby i z cząsteczkami tej soli dociera do wszystkich części rośliny. Zielone liście są odrzucane o tygodnie, a nawet miesiące wcześniej, przed ich naturalnym terminem opadania.

Lasy upiększają otoczenie człowieka, stanowiąc element dekoracyjny, są inspiracją twórczości artystycznej. Podstawowe funkcje estetyczne i krajoznawcze lasu to przede wszystkim poprawa wyglądu środowiska i zróżnicowanie krajobrazu.
Jako jeden z najbardziej zróżnicowanych naturalnych ekosystemów, a jednocześnie łatwo dostępnych, las spełnia ważną funkcję społeczną, a także dydaktyczno – wychowawczą w procesie poznawania przyrody i zjawisk w niej zachodzących. Pozwala to na ukształtowanie, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, szacunku dla przyrody.
Zajmują też doniosłą pozycję w ochronie przyrody, dzięki czemu możliwe jest zachowanie walorów przyrodniczych, kulturowych, historycznych i patriotycznych oraz niepowtarzalnego piękna i malowniczości krajobrazu. Lasy są ostoją rzadkich gatunków zwierząt i miejscem występowania chronionych gatunków roślin.
No i wreszcie ten powód dla którego giną: w gospodarce człowieka są źródłem cennych surowców dla różnych gałęzi przemysłu, stymulują także produkcję rolną.

Funkcje lasów:
- gospodarcze
- pośrednio - gospodarcze
- pozagospodarcze

Na czym polega tak ogromnie znaczenie lasów? Otóż nie są one tylko ozdobą krajobrazu i miejscem wypoczynku. Ich rola jest wieloraka:
- są przede wszystkim największą na świecie „fabryką” tlenu – składnika powietrza, bez którego życie na ziemi nie jest możliwe;
- są rekreacyjno - wypoczynkowo - zdrowotne;
- zatrzymują znaczne ilości wód opadowych i opóźniają ich spływanie do rzek. Z całą pewnością można stwierdzić, że katastrofalna powódź w Sudetach i na Nizinie Śląskiej w lipcu w 1997 roku byłaby znacznie mniejsza, gdyby lasy sudeckie nie zostały zniszczone przez zanieczyszczenia przemysłowe;
- chronią glebę przed jej niszczeniem – wypłukiwaniem, zmywaniem i wywiewaniem;
- poza tlenem wydzielają szereg substancji bakteriobójczych, mających zbawienny wpływ na stan zdrowia człowieka;
- są filtrem zanieczyszczeń powietrza;
- utrzymują optymalną dla rozwoju świata organicznego wilgotność powietrza;
- chronią glebę przed erozją (wodną i wietrzną);
- dostarczają glebie składników pokarmowych;
- pełnią ważną role w gospodarce:
- dostarczają drewna wykorzystywanego do produkcji tarcicy, płyt pilśniowych i wiórowych, stolarki budowlanej, mebli i papieru;
- dostarczają runa leśnego, m.in. grzybów i jagód;
- są miejscem polowań, które dostarczają państwu niebagatelnych dochodów;
- są bardzo atrakcyjnymi obszarami turystycznymi.

Co zatem należy robić, by zapobiec niszczeniu lasów? Należy:
- zmniejszyć ilość zanieczyszczeń wydzielanych przez przemysł;
- sadzić więcej drzew liściastych bardziej odpornych na szkodniki i zanieczyszczenia;
- rozsądnie prowadzić wyrąb drzew;
- w większym stopniu wykorzystywać wtórnie papier i odpady powstałe podczas przeróbki drewna;
- zapobiegać pożarom i zaśmiecaniu lasów przez rozsądne i odpowiedzialne zachowanie się;
- zrozumieć, że bez lasów nie będzie życia na Ziemi.