Białowieski Park Narodowy

Białowieski Park Narodowy leży we wschodniej części Polski w województwie podlaskim, przy granicy z Białorusią. Park znajduje się w centralnej części Puszczy Białowieskiej, najbardziej naturalnego kompleksu leśnego na niżu Europy. Powierzchnia Parku wynosi 10502 ha, z tego 9594 ha zajmują lasy. Głównym obiekt Parku jest: Rezerwat Ścisły (4747 ha) położony w widłach rzek Hwożnej od północy i Narewki od zachodu. Od wschodu poprzez granicę państwa - graniczy z białoruskim parkiem narodowym „Biełowieżskaja Puszcza” (wzdłuż granicy od 1981 r. istnieje płot z drutów kolczastych 2 metrowej wysokości, co stanowi barierę uniemożliwiającą wędrówki zwierzyny).
Początkiem Białowieskiego Parku Narodowego było utworzenie w grudniu 1921 roku leśnictwa, a następnie nadleśnictwa o nazwie “REZERWAT”. Obejmował on 4594 ha, z czego 1061 ha podlegało ochronie całkowitej. W roku 1932 przekształcono go w “Park Narodowy w Białowieży”, a w 1947 nazwano go “Białowieski Park Narodowy”. Ponieważ stopień ochrony Rezerwatu był zgodny z przepisami ogólno światowych organizacji ochrony środowiska, to właśni data 1921 jest uważana, za datę powstania parku narodowego na ziemi białowieskiej. W 1977 UNESCO uznało ten park za jeden z czterech polskich rezerwatów biosfery, a w 1979, został wpisany na LISTĘ DZIEDZICTWA LUDZKOŚCI.

Teren parku należy do wysoczyzny (rozległego wzniesienia) morenowej, powstałej w wyniku rozpadu i wytopienia się lądolodu środkowopolskiego stanowiącego chłodniejszy okres zlodowacenia Warty. Obszar parku zalegają utwory polodowcowe, a więc gliny zwałowe, a także piaski i gliny spiaszczone. Na północ od rzeki Hwoźnej spotyka się fragmenty ukształtowane pod działaniem wiatru w postaci wałów i pagórków wydmowych utworzonych z piasków drobnych i średnich. W dolinach rzek oraz w miejscach dawnych torfowisk wysokich znajdują się otwory pochodzenia organicznego w postaci torfów i zgnilizny drewna. Z tego materiału w ciągu trwającego tysiące lat procesu glebotwórczego ukształtowały się gleby, z których największe powierzchnie zajmują gleby brunatne, gleby opadowo-glejowe, gleby płowe, gleby bielicowe, glejobielicowe, gleby rdzawe, czarne ziemie, a także różne formy gleb torfowych torfowisk niskich, przejściowych i wysokich
Puszcza Białowieska leży przy wododziale Wisły i Niemna. Na terenie parku narodowego nie ma jezior i większych rzek. Najbardziej cenny obszar parku objęty ochroną ścisłą leży w widłach rzek Hwoźnej i Narewki. Na tym terenie ma swoje źródła rzeka Orłówka. Przez obszar przyłączony do parku w roku 1996 przepływają dopływy Narewki: Łutownia, Przedzielna i Braszcza.
Florę parku szacuje się na ponad 3,5 tys. gatunków, w tym 725 gatunków roślin przystosowanych do życia na lądzie, około 2500 gatunków grzybów, 277 gatunków porostów. Z rezerwatu ścisłego znamy 40 zespołów roślinnych, w tym 20 leśnych. W parku przeważają drzewa liściaste.
Na szczególną uwagę zasługuje Obszar Ochrony Ścisłej, na terenie którego praktycznie od 1921 roku nie są wykonywane żadne prace leśne. Według danych inwentaryzacyjnych w 1991 roku przeciętny wiek drzewostanów na tym obszarze wynosił 126 lat (średni dla Polski to 54 lata). Wiele puszczańskich drzew ma imponujące rozmiary i wiek. Najwyższe świerki osiągają ponad 52 m wysokości. Najstarsze dęby liczą ponad 400 lat. Niektóre z nich stają się legendarne jak np. Dąb Jagiełły, który w wieku ok. 500 lat powalony został (w 1974 r.) przez wiatr.
Fauna Parku liczy około 10000 gatunków zwierząt, głównie bezkręgowców. Z ssaków należy wymienić wilki, rysie, bobry, żubry żyjące na swobodzie tak w Parku jak i w sąsiadującej z nim zagospodarowanej części Puszczy. W Parku gnieździ się 130 gatunków ptaków, zaś faunę owadów szacuje się na 8,5 tys. gatunków. W Parku działa muzeum przyrodnicze eksponujące bogate zbiory, zwłaszcza ptaków oraz Ośrodek Edukacji Przyrodniczej.
Największym zwierzęciem BPN i całej Europy jest żubr. Przed 2000 lat zamieszkiwał on prawie całą Europę, za wyjątkiem Skandynawii. Wyróżniamy dwa podgatunki żubra: górski czyli kaukaski oraz nizinny czyli białowieski. Do początku XX wieku przetrwały one w naturalnych warunkach wyłącznie w Puszczy Białowieskiej i na Kaukazie. W 1919 roku na skutek działań wojennych i kłusowników żubry w Puszczy wymarły, a ich los w 1926 roku podzielił żubr z Kaukazu. W 1923 polscy uczeni założyli MIĘDZYNARODOWE TOWARZYSTWO OCHRONY ŻUBRA. Rok później stworzyli oni spis wszystkich żubrów, które pozostały w ogrodach zoologicznych. Ich liczba wyniosła 54 osobniki. Na skutek wielu działań na jesień 1929 do Puszczy Białowieskiej powraca żubr. Nie wypuszczono ich jednak na wolność z obawy na nieprzystosowanie się osobników żyjących od urodzenia w niewoli i kłusowników. II wojnę światową przetrwało 17 żubrów. Dalsze sukcesy w hodowli umożliwił w 1952 wypuszczenie pierwszych zwierząt na wolność. Pięć lat później naukowcy otrzymali namacalny dowód na przyjęcie się żubrów na terenia PNB, ponieważ doszło wówczas do pierwszych narodzin na wolności. Do zimy 1987 roku po polskiej części puszczy znajdowało się, że znajduje się 208 zwierząt tego gatunku, a szacunki na temat liczby żubrów u naszego wschodniego sąsiada mógł pozwalać sądzić, że w całej puszczy jest ich dwa razy tyle. Żubr ma różne wymiary. Jego waga waha się od tony, do 700 kg. Wzrost wynosi około 185 cm, a długość 280 cm.

Park Białowieski to kompleks, w którym dba się przede wszystkim o środowisko naturalne. Dzięki staraniom wielu sławnych biologów tereny te są uznawane za jeden z cudów natury, a pospolity turysta ma wrażenie, że czas w tym urokliwym miejscu już dawno się zatrzymał. Dzięki właśnie tak wielkiej dzikości i tajemniczości jest on dla pilnego obserwatora ekosystemów źródłem nieograniczonej wiedzy i przepięknym obrazem lasu, w którym wszystko reguluje sama natura.